راهکارهای مدیریت و کاهش تقاضا برای سرمایه در گردش

محمدرضا رفعتی*طبق ارقام مندرج در سالنامه آماری کشور، متوسط ارزش موجودی انبار کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور در سال ۱۳۹۵ رقمی معادل ۱۱۰۰ هزار میلیارد ریال و ارزش ستانده آنها معادل ۴۸۶۳ میلیارد ریال بوده است.

به این ترتیب نسبت موجودی انبار به فروش مـاهانه کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور رقمی معادل ۷۱/۲ خواهد شد یعنی هر کارگاه به طور متوسط به اندازه تولید مورد نیاز ۷۱/۲ ماه خود موجودی انبار نگهداری می‌کند. این در حالی است که شرکت تویوتا با اعمال سیستم موسوم به Just in Time عملا انبارداری را حذف کرده است.

در صنایع تولیدی آمریکا نیز نسبت فوق کمتر از ۴/۱ است.طبق آمارهای منتشر شده، هزینه نگهداری موجودی انبار در آمریکا، با احتساب نرخ بهره و هزینه فرصت سرمایه (۱۲ درصد)، مالیات و بیمه (۵/۱ درصد)، هزینه انبارداری (۳ درصد)، استهلاک، جا‌به‌جایی، هزینه نیروی انسانی مورد نیاز و …، معادل ۲۵ درصد ارزش موجودی انبار است.

بدیهی است که با توجه به نرخ بهره ۲۴ درصدی در ایران، این رقم به بیش از ۳۵ درصد خواهد رسید. بنابراین هزینه نگهداری ۱۱۰۰ هزار میلیارد موجودی انبار معادل ۳۸۵ هزار میلیارد ریال است.حال اگر با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح زنجیره تامین تنها ۴۰ درصد از موجودی انبار کاسـته شود رقمی نزدیـک به ۱۵۴ هزار میلیارد صرفه‌جویی خواهد شد و قیمت تمام‌شده کالا نیز حدود ۱/۳ درصد کاهش خواهد یافت.

نکات کلیدی
۱- برای تولید قابل رقابت با کالاهای خارجی، تولیدکنندگان داخلی باید خود را به استانداردهای جهانی در زمینه مدیریت زنجیره تامین نزدیک سازند و صرفا خواستار افزایش نرخ ارز یا حقوق ورودی نباشند.

۲- یکی از دلایل عمده نگهداری بیش از حد موجودی انبار، ریسک‌گریزی تولیدکنندگان از یک‌سو و عدم اطمینان آنها در خصوص شرایط تحریم، حقوق ورودی، قیمت ارز و فراهم بودن منابع ارزی در آینده از سوی دیگر است که در این خصوص باید اطلاع‌رسانی و تمهیدات لازم از سوی مراجع ذی‌ربط اندیشیده شود. کاهش شدید قدرت خرید و تقاضای خانوارها نیز می‌تواند در کوتاه‌مدت به افزایش موجودی انبار منجر شود.

۳- در اعطای تسهیلات لازم است مواردی چون دارا بودن بازده صعودی نسبت به مقیاس تولید، رقابت‌پذیری صنعت و پتانسیل صادراتی آن مورد توجه قرار گیرد و به بهانه حفظ اشتغال، منابع محدود موجود به واحدهایی که دیر یا زود باید از چرخه تولید خارج شوند، اختصاص نیابد.

* مشاور رییس موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی