پاشنه آشیل گردشگری ایران، امنیت و نداشتن آمار است

جهان صنعت نیوز: یکی از تبعات شلیک به هواپیمای مسافربری اوکراین، تاثیر فوری این رویداد بر صنعت گردشگری بود که به نگرانی فعالان این صنعت در ایران دامن زد. انجمن صنفی دفاتر مسافرت هوایی و جهانگردی در نامه‌ای به وزیر میراث فرهنگی، درخواست اعلام شرایط «فورس‌ماژور» کرده است. بدین معنا که هتل ها و آژانس‌ها مجاز نیستند از مردم پولی بابت لغو اقامتگاه و پرواز کسر یا آنها را جریمه کنند.

اما نکته ای که بیش از هرچیز در واکنش های بعدی به این رویداد نمود پیدا کرد، نبود آمار و اطلاعات دقیق درخصوص آثار و خسارات ناشی از رویداد بر گردشگری است. علی اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از «ضربه بزرگ» به گردشگری ایران خبرداده و حرمت الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران از کاهش ۷۰ درصدی تورهای ورودی به ایران سخن گفته است. آمار های دیگر از لغو ۱۰۰ درصدی تورهای ورودی از آمریکا و کانادا، و ۸۰ درصد کاهش تورهای استرالیا و حوزه اقیانوسیه، و ۶۰ درصد از اروپا و آسیا سخن می گویند. اما واقعا آمارها و میزان خسارت های پیش آمده چیست و در آینده چه خواهد شد؟

اردشیر اروجی، کارشناس گردشگری درباره وضعیت فعلی گردشگری و تبعات اقتصادی ناشی از تحولات اخیر، به جهان صنعت نیوز گفت: اوضاع گردشگری با توجه به اتفاقات رخ داده خیلی مناسب نیست. پروازها به داخل ایران دچار مشکلاتی شده و خیلی از کسانی که از طریق تورها برای سفر به ایران نام نویسی کرده بودند، سفر خود را لغو کرده اند.

وی درباره پیش بینی آینده این صنعت در شرایط فعلی، گفت: این مساله بستگی به این دارد که فضای کلی کشور چقدر در جهت تعامل درحرکت باشد، هر قدر که این تعامل اعم از داخلی و بین المللی مثبت باشد، ممکن است وضعیت به حالت سابق برگردد. از نظر داخلی با توجه به درپیش بودن انتخابات، نوعی وحدت ملی و یکپارچگی لازم است تا جذابیت های داخلی و امنیت بیشتر شده و برنامه های سفر افزایش یابد. اگر چنین باشد، می توان امیدوار بود که شرایط تا ایام نوروز به وضعیت عادی بازگردد. این وضعیت در کشورهای دیگر هم نمونه هایی دارد، مثلا در ترکیه هم وقتی اتفاقات ناگواری رخ داد، این کشور توانست مسائل را به خوبی مدیریت کرده و صنعت گردشگری خود را از آسیب جدی نجات دهد. همین طور وقایعی که در مصر و جاهای دیگر رخ داد، نمونه های مشابه شرایط ما هستند.

هر قدر سیاسیون ما به سمت تعامل بین المللی و وحدت داخلی حرکت کنند، ما می توانیم تا ایام نوروز وضعیت را به حالت عادی برگردانیم، چون آسیب های وارد شده خیلی شدید نیست و بیشتر جنبه روانی و رسانه ای دارد که قابل مدیریت است. اما اگر این تعامل و وحدت رخ ندهد، جبران این آسیب ممکن است سالها طول بکشد. چون گردشگری ما با مسائل سیاسی گره خورده است.

این کارشناس گردشگری درخصوص آمار و ارقام ارائه شده در روزهای اخیر درزمینه آسیب به صنعت گردشگری گفت: آمارهای ارائه شده، اغلب تخمینی و فرضی است؛ چون یکی از اشکالات کلیدی ما نداشتن آمار و اطلاعات صحیح است.

داشتن آمار و اطلاعات دقیق و به هنگام و مستدل می تواند به صنعت گردشگری ما کمک کند. این آمار باید درباره گردشگری داخلی، ورودی به کشور و خروج از کشور به دقت تهیه شود. دیگر این که ما باید حساب های اقماری گردشگری داشته باشیم تا تاثیر درآمد گردشگری در حساب های ملی را نشان دهد. این که گفته می شود ما از گردشگری فلان مقدار درآمد داریم براساس برآورد و حدس و گمان است اما اگر حساب های اقماری گردشگری وجود داشته باشد، می توانیم این تاثیر را با دقت اعلام کنیم. نداشتن این حساب ها یکی از نقاط ضعف ماست.

اردشیر اروجی، با تاکید مجدد به اهمیت آمار در حوزه گردشگری افزود: جالب این جاست که الان ما در برنامه پنج ساله ششم قرار داریم، درحالی که در برنامه چهارم بر تهیه این آمارها تاکید شده بود. حتی دوسال ونیم پیش دوباره شورای عالی گردشگری تشکیل جلسه داد و آقای جهانگیری تاکید کردد که تا پایان سال ۹۷ این دو آمار حتما تهیه شود، اما هنوز هم در پایان سال ۹۸ ما فاقد این آمار هستیم. اگر این آمار تهیه و در پایگاهی قرار بگیرد که همه بتوانند به آن مراجعه کنند می تواند به صورت هیستوگرام و با کمک منحنی های دقیق مشخص کند که کدام سیاست گذاری باعث کاهش و کدام رویداد باعث افزایش گردشگری شده است.

مدیرکل سابق دفتر آمار و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی اضافه کرد: آمار گردشگری استاندارد باید پیرامون ۲۴ موضوع مختلف تهیه و تنظیم شود که از جمله شامل رنج سنی، جنسیت، هدف از سفر، مقاصد گردشگری، مبدا سفر، میزان هزینه، انگیزه های سفر؛ اعم از تفریحی، زیارتی، ماجراجویانه و مانند آن باشد. براساس این آمار ما می توانیم مقاصد گردشگری را توسعه دهیم و بببنیم که خواسته گردشگران بیشتر چه بوده است، به کدام استان ها رفته اند، ملیت شان کجا بوده و… تا بتوان برنامه تبلیغاتی را در کشورهای مختلف تنظیم کرد و برای هر ملیت نوعی از گردشگری را پیشنهاد کرد. از طریق این آمار استاندارد می توانیم برای بازاریابی برنامه ریزی داشته باشیم و ظرفیت ها را از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل کنیم.

اروجی در پاسخ به این سوال که شما زمانی مدیر کل دفتر برنامه ریزی و آمار سازمان میراث فرهنگی بودید، چرا این کار انجام نمی شود؟ تصریح کرد: متاسفانه تغییر مدیریت ها باعث شد این کار در زمان خودش انجام نشود و علت این که مدیران دنبال این کار نمی روند این است که با مشخص شدن درآمد و آمار گردشگری، عملکرد هر مدیری مشخص می شود و چون مدیران نمی خواهند عملکردشان شفاف باشد، وقتی منسوب می شوند، آما مدیر قبلی را ناقص و غیر واقعی اعلام می کنند و در نهایت برای خودشان آمار سازی جدیدی انجام می دهند. درحالی که این مساله یک کار تحقیقی می طلبد که باید به صورت اصولی و دائمی انجام شود. یادم می آید که وقتی آقای سلطانی فر آمد، آمار گردشگری را ۲۰۰ هزار نفر اعلام کرد و وقتی داشت می رفت، از نظر او رقم گردشگران ۵ میلیون نفر بود.

وی درباره منشاء این آمار غیر واقعی گفت: «اتکای مدیران به آمار دفترمهاجرت است. این درحالی است که آمار این دفتر میزان گردشگران را نشان نمی دهد و بیشتر سفرهای ثبت شده در این دفتر معنای گردشگری ندارد. باید آمار گردشگران واقعی و تاثیر آن بر درآمد ملی نشان داده شود. اما ما جهان سومی ها اصولا از شفاف سازی گریزان هستیم. مثلا آقای مشاعی در دوره خودش از ساختن هزاران هتل و آقای سلطانی از رساندن گردشگران خارجی به ۲۰ میلیون نفر سخن گفتند که همگی غیر واقعی بودند.

اروجی درباره آمارسازی های مشابه در حوزه گردشگری داخلی هم گفت: درگردشگری داخلی هم همین طور است. معمولا هنگام نوروز سفرهای مردم اوج می گیرد. چون ایرانی ها علاقه به موطن خودشان دارند و در تعطیلات به آن جا می روند. آمار مرکز آمار هم نشان می دهد که گردشگری داخلی ما مسافرت های فامیلی است و درچرخه صنعت گردشگری نیست. درواقع حدود ۶۵ درصد گردشگران ما به خانه های فامیل ها می روند و فقط ۴ درصد از گردشگران داخلی به هتل ها می روند. درحالی که سفر باید در قالب صنعت گردشگری رخ دهد و درآمد ایجاد کند، درآمدی که در همان حساب های اقماری باید منعکس شود که ما چنین حساب هایی نداریم. از همین زاویه است که میزان سرمایه گذاری دولتی و خصوصی در گردشگری، با میزان سود و زیان این سرمایه گذاری مشخص می شود.

کارشناس برنامه ریزی گردشگری و میراث فرهنگی، در پایان به جهان صنعت نیوز گفت:: « آیا این شعار که ما می خواهیم صنعت گردشگری را جایگزین نفت کنیم، باتوجه به سوابق و شرایط موجود، درکوتاه مدت یا بلند مدت اصولا امکان پذیر است؟ پس، بحث کلیدی داشتن آمار و اطلاعات و حساب های اقماری است که ما فارق از آن هستیم»

اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهگفت‌وگو