برجام به کجا می‌رسد
حسن بهشتی‌پور* برخی از منابع اروپایی مدعی شدند در صورتی که ایران گسترش فعالیت‌های هسته‌ای خود را محدود کند، از تصمیم‌گیری برای ارجاع اختلاف هسته‌ای به شورای امنیت خودداری می‌شود.
این در حالی است که ایران بارها اعلام کرده اگر اروپا به تعهداتش عمل کند حاضر است به تعهداتش در توافق هسته‌ای برگردد و سوال اینجاست که اروپا به جای شرط و شروط چرا تعهداتش را اجرایی نمی‌کند و چرا اروپا در مورد نفت و بازگشت پول به ایران و تامین مواد اولیه در کشور کمکی نمی‌کند؟ واقعا اگر اروپایی‌ها مایلند مشکل حل شود بهتر است تعهداتی که بعد از خروج آمریکا از برجام قولش را داده بودند اجرا کنند. به نظر می‌رسد این راه‌حل ساده‌تری برای اروپا باشد.
این روزها اروپایی‌ها به جای اجرای تعهدات‌شان از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سخن می‌رانند. این در حالی است که رفتن پرونده ایران به شورای امنیت سه مرحله دارد؛ اول موضوع در کمیسیون مشترک در سطح معاونان وزرای خارجه مطرح می‌شود، بعد در سطح وزرا بررسی صورت می‌گیرد و در نهایت در کمیته سه‌جانبه تصمیم‌گیری می‌شود.
اگر در این کمیته توافقی حاصل نشد پرونده به اجلاس شورای امنیت سازمان ملل می‌رود. در اجلاس شورای امنیت هم بحث می‌شود و اگر توانستند توافق کنند قطعنامه جدید صادر و طبق قطعنامه هم عمل می‌کنند و اگر به هر دلیلی به توافق نرسیدند به طور اتوماتیک‌وار شش قطعنامه قبلی ضمانت اجرایی پیدا می‌کند.
با این اوصاف راه‌حل ساده‌تر این است که اروپا به تعهداتش برگردد همان‌طور که ایران به تعهداتش عمل می‌کرد و آژانس نیز بارها این موضوع را تایید کرد. باز هم باید تاکید کرد راحت‌ترین کار این است که اروپا به تعهداتش عمل کند و این سریع‌ترین و دقیق‌ترین راه است.الان طرف شاکی اتحادیه اروپاست و ایران مدعی است به تمامی تعهدات خود عمل کرده. از سوی دیگر کاهش تعهدات هم به این دلیل صورت گرفته که طرف مقابل تعهدات خود را انجام نداده است.
بنابراین نقض از سوی ایران انجام نشده بلکه اروپا با اجرا نکردن تعهدات، ناقض برجام است. ما اجراکننده تعهدات هستیم و برای مذاکرات دست پر را داریم و طرفی که به تعهدات خود عمل نکرده، طرف مقابل است. اما اروپایی‌ها توان اجرای تعهدات خود را ندارند و مذاکره با آنها شاید فقط این حکم را داشته باشد که آنها را از پیگیری مکانیسم ماشه منصرف کنیم.برای اینکه چنین اتفاقی نیفتد باز خود اروپایی‌ها هستند که باید کاری کنند چرا که این کشورها تعهدات‌شان را انجام ندادند. اگر ایران انجام نمی‌داد درست بود اما چون ایران تعهداتش را انجام داده و اروپایی‌ها کاری نکردند مقامات ایران مجبور به کاهش تعهدات هسته‌ای شدند. البته ایران بارها اعلام کرده به محض اینکه اروپا تعهداتش را انجام دهد به اجرای تعهداتش برمی‌گردد.
ولی واقعیت این است که اروپا بیش از یک سال و نیم گذشته نشان داده توان لازم برای مقابله با هژمونی ایالات متحده آمریکا را ندارد و طبیعی است که وقتی کشوری نمی‌تواند با آمریکایی‌ها مقابله کند در این زمینه عملا جایگاه خودش را در عرصه بین‌الملل از دست می‌دهد. باید اذعان کرد که یکی از مهم‌ترین توافقات دیپلماتیک که یکی از مهم‌ترین معضلات بعد از جنگ جهانی دوم را حل کرده بود عملا با سیاست‌های ترامپ کنار گذاشته شد. اروپایی‌ها هم هیچ کاری نتوانستند انجام دهند با اینکه می‌دانستند ایران به تعهداتش عمل کرده است.
در این حین این سوال مطرح است که برجام به کجا می‌رسد؟ مشخص است که اگر پرونده ایران را به شورای امنیت ببرند قطعنامه‌های تحریمی برمی‌گردد. آن وقت قطعا ایران از برجام خارج خواهد شد و این معنی‌اش این است که به سال‌های ۹۰ و ۹۱ برمی‌گردیم و روز از نو، روزی از نو و مشکلات دوباره بیش از پیش بر کشور تحمیل می‌شود .
در این شرایط قطعا کار دست آمریکایی‌هاست. ایران نیز باید فکری به حال مذاکره با آمریکایی‌ها کند اما تا وقتی که ترامپ سیاستش چنین است این گفت‌وگو و مذاکره امکان‌پذیر نیست بنابراین باید سیاست کج‌دار و مریز را تا آبان ماه ادامه دهیم. اگر ترامپ مجددا انتخاب شد، ایران طرح جدیدی بنویسد تا اقتصاد کشور از وضعیت تحریم‌ها نجات پیدا کند.
اگر ترامپ قانع شود که این تحریم‌ها بی‌اثر است از سیاستش نسبت به ایران دست برمی‌دارد. اگر ترامپ مجدد انتخاب نشد در آن شرایط ایران با آن رییس‌جمهور جدید در چارچوب توافقی که با دموکرات‌ها داشته می‌تواند وارد مذاکره شود و از این وضعیتی که الان هست اوضاع را خارج کند. در این ۱۰ ماهی که تا انتخابات مانده سیاست ایران که تاکید بر مقابله با تحریم‌هاست و همچنین خواسته ایران از طرف مقابل که به تعهداتش عمل کند باید ادامه یابد چرا که در این شرایط چاره دیگری وجود ندارد.
قطعا عقب‌نشینی در این موضوع راه چاره نیست چرا که در عمل نشان دادند طرف اروپایی کاره‌ای نیست. مشکلات ما باید با طرف آمریکایی حل شود. سال ۱۳۸۲ نتیجه‌ای نگرفتیم به‌خاطر اینکه عملا آمریکا کارشکنی می‌کرد. به همین دلیل سال‌های ۸۵ و ۸۶ کمیته ۱+۵ تشکیل و آمریکا هم وارد بازی شد. حالا به سال‌های گذشته بازگشتیم. این نشان می‌دهد که نادیده گرفتن آمریکا امکان‌پذیر نیست.
* کارشناس مسائل بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :