روز بیست‌و‌یکم- مهندسی مالی چیست؟

مهندسی مالی شامل طراحی، توسعه ، استقرار ابزارها و فرآیند مالی و همچنین طراحی مجدد راه‌حل‌های خلاقانه برای مسائل موجود مالی است. به‌عبارت دیگر مهندسی مالی عبارت از به‌کارگیری ابزارهای مالی برای‌ ساختاربندی مجدد پرتفوی (سبد سهام) مالی و تبدیل‌ آن به پرتفویی با خصوصیات مطلوب‌تر است. عجین شدن زندگی انسان با مسائل و پیچیدگی بازار و نهادهای پولی و مالی، نیاز جدی و مبرمی به دانشی خاص برای رفع‌ این نیازها به‌وجود آورده است. همچنین‌ وجود فراوان سیستم‌های مالی خرد و کلان‌ از جمله سیستم‌های بازار پول و سرمایه به‌ این نیاز و پیچیدگی در موسسات بزرگ دنیا نیاز به‌ کنترل و بهینه‌سازی این سیستم‌ها را شدیدتر کرده و نیاز به بهره‌گیری از علمی جدید به‌نام‌ مهندسی سیستم‌های مالی را برای مدیران‌ آشکار ساخته است.

مهندسی‌مالی یکی از رشته‌های جدید در حوزه مالی و در حقیقت‌ زیربنای خلاقیت در بازارهای مالی است. مهندسی‌مالی در‌صدد تطبیق‌ ابزارهای مالی موجود با شرایط بازار (شرایط عرضه‌کنندگان و متقاضیان‌ وجوه) و طراحی ابزارهای مالی جدید برای استفاده از فرصت‌های‌ سودآوری در بازار است. کمپانی‌های بزرگ خدماتی و تولیدی در چند دهه اخیر کوشیده‌اند با طراحی ابزارهای جدید مثل انواع اوراق قرضه‌، انواع برگه‌های اختیار معامله‌، قراردادهای تحویل آتی و انواع‌ سهام یا اصلاح ابزارهای مالی موجود وجوه سرگردان در بازار مالی را جذب و در فعالیت‌های سودآور صنعتی و خدماتی سرمایه‌گذاری کنند.

اصطلاح مهندسی مالی برای اولین‌بار توسط بانک‌های لندن در اواسط دهه ۱۹۸۰، به‌منظور راه‌اندازی دپارتمان مدیریت‌ ریسک به‌وجود آمد. این دپارتمان، شامل گروهی از متخصصان بود که هرکدام در زمینه ریسک‌ شرکتی، مهارت داشتند.

این گروه‌ها تمام ریسک‌های‌ مالی را که برای شرکت‌ها وجود داشت، مورد آزمایش قرار دادند و یک‌ نگرش استراتژیک جدید برای مدیریت‌ ریسک ارائه کردند. قابل ذکر است، افزون بر اینکه مدیریت ریسک، باعث ابداع ابزارهای مهندسی مالی می‌شود، عده‌ای از صاحب‌نظران، عملکرد فرآیند دیالکتیک مقرراتی را نیز در بازار سرمایه ، علت ابداع‌های ابزارهای نو مهندسی مالی می‌دانند. این فرآیند، بدین صورت است که تغییرات قوانین حاکم بر بازار سرمایه، باعث ابداع و نوآوری در ابزارهای مالی می‌‌شود و از سوی دیگر این ابداع‌ها باعث بی‌اثر شدن و تضعیف مقررات پیشین می‌شوند و قانونگذاران را به تجدید قوانین وامی‌دارند. این قوانین جدید خود علت پدید آمدن ابزارهای جدید می‌شوند بنابراین فرآیند نوآوری ابزارهای مهندسی مالی همواره وجود خواهد داشت.

مهندسی‌مالی با طراحی، توسعه، ابداع‌ فرآیندها و ابزار مالی و فرمول‌های پدیده‌ آورنده ‌راه‌حل‌های مسائل مالی، سروکار دارد. بنابراین ابداع و خلاقیت، دو ابزار بسیار مهم در مهندسی مالی قلمداد می‌شوند. ابداع سوآپ، اوراق بهادار سازمان‌های دولتی با پشتوانه اقساط ناشی از وام‌های رهنی‌، اوراق قرضه بدون بهره‌ و اوراق قرضه بنجل‌، همگی از فعالیت‌های مهندسی مالی به‌شمار می‌روند. علاوه ‌بر این، مهندسی مالی نقش تغییر عقاید کهنه مالی و تبدیل آنها به عقاید نو و جدید را نیز به‌عهده دارد.

معرفی سوآپ و صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری به‌شکلی‌ جدید، از فعالیت‌های دیگر مهندسی مالی‌ است. استفاده از روش‌های موجود به‌منظور کاهش ریسک مالی شرکت‌ها، کاهش‌ هزینه تامین مالی، افزایش سود حسابداری‌ و افزایش کارایی بازار از دیگر فعالیت‌های بسیار مفید مهندسی مالی‌ به‌شمار می‌رود.

حوزه