ویروس کرونا خطرناکتر است یا بی اعتمادی به مسولان ؟

صادق زیباکلام * در اخبار گفته میشود شماری از مردم تهران معترض اند که چرا بیمارانی که احتماال به ویروس کرونا دچار شده اند را برای قرنطینه یا مداوا به تهران می آورند! گفته میشود برخی از اهالی ماسال به دلیل شیوع کروناویروس به مقامات اجازه ندادند بیمارستانی برای مبتلایان اختصاص دهند! گفته شده هجوم برای ماسک باعث افزایش قیمت سرسامآور آن شده و در برخی از شهرستانها اساسا ماسک پیدا نمیشود! حتی اگر این اخبار کذب مطلق باشند اما نفس اینکه چنین شایعاتی به راه میافتد پیش از آنکه برای شیوع کرونا نگران باشیم باید برای شیوع اینگونه رفتارهای اجتماعی نگران باشیم.

هنوز یک هفته از ظهور کرونا نگذشته که اینگونه رفتارها باعث نگرانی جامعه شناسان شده چه برسد به اینکه آمار مبتلایان  فوتی غیرقابل کنترل شود. به راستی ما داریم به کجا میرویم؟ بیش از مردم، باید مسئولان  را مقصر این بحران اجتماعی دانست. در بسیاری از جوامع نگاه مردم در بروز چنین بحرانهایی به مسئولان کشورشان است. قول، عمل و نحوه توزیع و تدوین آنها از ماجراهای ناخوشایند اجتماعی که به وجود آمده برای مردم قابل قبول است.

توضیح، توجیه و تفسیر مسووالن باید از آنچه در کشور به وقوع پیوسته برای بخش قابل توجهی از مردم آرامبخش و تسکینی برای روان مردم باشد یعنی به خود بگویند جای هیچ نگرانی نیست زیرا این مسوول حکومتی یا آن یکی میگوید اوضاع و احوال تحت کنترل است! اما متاسفانه این قاعده کلی مدتهاست در ایران از بین رفته است آن هم به واسطه عملکرد حکومت! در این ایام مسئولان در مقام توضیح موضوعات متعددی برآمده اند اما بعدا مشخص شد که تمامی آنها دروغ بوده است.

چرا راه دور برویم! اخیرا انهدام هواپیمای مسافربری اوکراین اتفاق افتاد. نحوه توضیح نظام باعث شد بخشی از اعتماد مردم به نظام شسته شود و از بین برود. حتی گفته میشد یک ماه پیش موارد کرونا در قم دیده شد اما همچنان مسووالن با اطمینان میگفتند خیر، اینها شایعه است. بعد معلوم شد که دستکم دو نفر بر اثر ابتال به کروناویروس جان باختند. اخیرا هم مشخص شده زنی لبنانی که در قم اقامت داشته و از آنجا به بیروت رفته به کرونا مبتال شده و در فرودگاه بیروت ایشان را قرنطینه کردند در حالی که مسووالن مدام میگفتند جای هیچ نگرانی نیست و این دست اخباری که در خصوص شیوع کرونا در قم پخش میشود، شایعاتی بیش نیست. اکنون به نظر میرسد مسئولان ابتدا میخواستند شیوع کروناویروس را در کشور پنهان کنند یا دستکم تا ۲ اسفند که زمان انتخابات مجلس است به تعویق بیندازند.

اما فوت آن دو نفر نقشه های دولتیان را بر هم زد. رفتار مسئولان در دهه های اخیر باعث شده اعتماد شهروندان به آنها خدشه دار شود. آنچه از کروناویروس برای یک جامعه خطرناکتر است، بی اعتمادی شهروندان به مسئولان است. حتی اگر روزی دولتمردان کشور بخواهند رهنمودی که به خیر و صالح همگان باشد، بدهند از آنجا که دولت و مسئولان حکایت چوپان دروغگو را پیدا کردهاند دیگر مردم به روایتهای درست حکومت گوش نمی سپارند.

در این جور موارد مردم به منابعی غیر از حکومت رجوع میکنند. در حقیقت رسانه های فارسی زبان خارج از کشور و فضای مجازی منبع اخبار و اطالعات موثق برای مردم میشوند. در حقیقت هر جور خبری را میتوان شایعه کرد و این برای هر کشوری فاجعه است که مقامات رسمی و مسئولان آن اعتبار خودشان را از دست داده باشند. امروزه منبع اعتماد تعداد زیادی از مردم فضای مجازی و رسانه های غیرحکومتی شده است.

نمیخواهم بگویم که فضای مجازی میخواهد اوضاع را به هم بریزد و شبکههای فارسیزبان با مردم ایران خصومتی دارند و مدام قصد نگران کردن مردم را دارند اما سوال اساسی این است که آیا در کشورهای دیگر هم حکومتهایشان این مقدار بی اعتبار شدند؟ آیا حتی در ترکیه، افغانستان و پاکستان وضع چنین است؟ بنابراین با کمال تعجب باید گفت آنچه از ویروس کرونا خطرناکتر است ریختن قبح اعتماد جامعه به مسئولان است.