حمایت کیش از سرمایه گذاران واقعی

به گزارش جهان صنعت نیوز:   نسترن یوسف بکیان * منطقه آزاد کیش به عنوان یکی از مناطق نامدار در زمینه گردشگری داخلی و خارجی از جمله مناطقی است که نه تنها در حوزه های اقتصادی- صنعتی، امور رفاهی و تفریحی کارنامه ای طلایی در اختیار دارد بلکه حتی در زمان شیوع ویروس کرونا در کشور توانسته در جهت برقراری امنیت و سلامت مردم نقش پررنگی را ایفا کند.

 این در حالی است که روند واگذاری زمین و جذب سرمایه گذار نیز در این جزیره به نسبت سال های گذشته تفاوت زیادی کرده است به طوری که در شرایط فعلی بستری برای حضور دلالان و سودجویان در این منطقه وجود ندارد. از سوی دیگر اگرچه عده ای مناطق آزاد را دروازه ای برای واردات می نامند اما اظهارات دکتر “غلامحسین مظفری” مدیرعامل منطقه آزاد کیش گویای این مطلب است که مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی همچنان طبق فلسفه اولیه ایجاد خود یعنی توسعه صادرات و تجارت فعالیت می کنند به طوری که تراز تجاری این مناطق مثبت است.

به عبارتی نه تنها واردات از صادرات در این مناطق پیشی نگرفته است بلکه حتی کمتر از صادرات است و یا در مواردی با آن برابری می کند. به گفته این مدیر ۵۲ ساله که نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی نیز بوده است، در حال حاضر منطقه آزاد کیش در مقابل سرمایه گذاران غیر واقعی که تمکن مالی برای پیشبرد پروژه ها را ندارند کوتاه نمی آید و به آنها زمین واگذار نمی کند. در واقع آنچه این روزها به عنوان راهبرد کلان از سوی مظفری در منطقه آزاد کیش مورد توجه قرار گرفته است، توسعه پروژه های خاص گردشگری و فضاهای عمومی است. گفتگوی «جهان صنعت نیوز» با مدیرعامل منطقه آزاد تجاری- صنعتی کیش را در ادامه می خوانید:

با توجه به تاثیرپذیری اقتصاد ایران و دنیا  از ویروس کرونا، اقتصاد جزیره کیش طی ماه های اخیر چقدر تحت تاثیر قرار گرفته است؟

برآوردهای نسبی حاکی از آن است که جزیره کیش از بعد اقتصادی به دلیل تبعات ناشی از شیوع ویروس کووید-۱۹ در کشور، حدود ۴ تا ۵ هزار میلیارد تومان خسارت دیده است. در واقع در حالی که ما از سال گذشته  برای برگزاری نوروز و جشنواره نوروزی به خصوص در جزیره کیش که یکی از پرترددترین مکان ها در این ایام است خودمان را آماده می کردیم، با شیوع این ویروس در کشور روبرو شدیم. به طوری که تمام برنامه ریزی های نوروزی به بحث مقابله با این ویروس اختصاص پیدا کرد و به صورت تدریجی برنامه هایی در دستور کار قرار گرفت. بر این اساس هتل ها ،تمام مراکز گردشگری و بازارها، از ۲۸ اسفند تا ۲۵ فروردین به طور کامل تعطیل شد.

به این ترتیب و بنا به تصمیماتی که در شورای سلامت و کمیته های تخصصی صورت گرفت، کیش یک ماه در قرنطینه کامل قرار گرفت به طوری که حتی یک مسافر در این زمان به کیش وارد نشد. در حالی که در زمان مشابه سال قبل حدود ۱۴۰ پرواز ورودی و خروجی به کیش وجود داشت.

همکاری اصناف و بازاریان از زمان شیوع این ویروس در جزیره کیش چطور بوده است؟

تعطیلی مراکز گردشگری در کیش که یکی از پایه های مهم فعالیت های اقتصادی این جزیره هستند، آثار زیانباری به لحاظ اقتصادی به دنبال داشت. این در حالی است که به طور حتم اصناف و بازاریان نیز که همه سال را منتظر رونق ایام عید برای کسب درآمد بودند نیز با مشکلات زیادی روبرو شدند. اما با این حال همکاری قابل توجهی را از سوی بخش خصوصی شاهد بودیم  به طوری که اصناف و فعالان بخش خصوصی قبل از ما گام های اصلی را برداشتند و به عنوان الگویی برای دیگر قسمت های کشور معرفی شدند . از طرفی مالکین مغازه ها نیر اجاره مستاجران را بخشیدند . همچنین هتل داران با وجود اعلام پذیرش قبلی مسافران، هتل ها را به موقع تعطیل کردند . به طور کلی همکاری خوبی از سوی فعالان اقتصادی در این زمینه صورت گرفت اما با این وجود کرونا به لحاظ اقتصادی آثار سخت و سنگینی را به دنبال داشته است . از این رو طبیعتا باید با برنامه اساسی و جدی این آثار را به شکل صحیحی مدیریت و جبران کرد .

برای پساکرونا چه برنامه هایی در دستور کار دارید؟

اقدامی که ما در جزیره کیش شروع کردیم و از آن غافل نبودیم این بود که همزمان با بحث های ناشی از مقابله با کرونا از نیمه دوم اسفند و تعطیلی مراکز، ستادی را برای مسائل بعد از این ویروس یعنی پسا کرونا راه اندازی کردیم. همچنین به دلیل همراهی خوب بخش خصوصی، تولید کنندگان و تاجران، مسوولیت کارگروه های تخصصی به عهده بخش خصوصی گذاشته شد و ستادی تحت عنوان پساکرونا شکل گرفت که در چهار گروه سرمایه گذاری، صنعت، تجارت و بازاریان و  همچنین جامعه هتل داران به ترتیب با ریاست رییس انجمن سرمایه گذاران کیش، رییس انجمن صنایع کیش، رییس انجمن بازاریان و رییس انجمن هتلداران فعالیت خود را در زمینه برآورد خسارت ها و پیش بینی هایی که باید در آینده داشته باشند آغاز کردند.

روسای این ۴ گروه در حال حاضر جلسه های متعددی با حضور سرمایه گذاران اقتصادی جزیره کیش دارند که حاصل آن ارزیابی خسارت و اقداماتی است که باید در دستور کار قرار بگیرد. همچینین این جلسه ها مصوبات اجرایی خوبی نیز به دنبال داشته است و  به هر حال تلاش ما این است که بعد از کنترل بیماری در جزیره کیش، فعالیت های اقتصادی به حالت عادی بازگردد.  در این خصوص از ۲۵ اردیبهشت پروازها نیز به حالت عادی بر میگردد و شرکت های هواپیمایی ( ایرلاین ها) می توانند با رعایت تمام پروتکل های بهداشتی، به کیش پرواز داشته باشند.

به جز شکل گیری این ستاد، برای مقابله با ویروس کرونا در کیش چه تجهیزاتی مورد استفاده قرار گرفته است؟

تجهیزات مقابله با ویروس کرونا از همان ابتدا مورد توجه قرار گرفت به طوری که دستگاه های تست کرونا خریداری و در جزیره مستقر شد. همچنین ۶ تونل ضدعفونی در مکان های پرجمعیت و پررفت و آمد در جزیره مستقر شده است. این در حالی است که در این خصوص فرهنگ سازی نیز انجام شده است به طوری که امیدواریم مردم بومی و مسافران الزامات بهداشتی برای مقابله با این بیماری را بیشتر رعایت کنند تا هرچه زودتر به چرخه اقتصادی برگردیم چراکه پیش بینی این است که فعلا باید با این بیماری کنار بیاییم.

نظر شما در مورد پیوستن ناگهانی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد به وزارت امور اقتصادی و دارایی چیست ؟

اینکه با تصویب مجلس، دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی به وزارت امور اقتصادی و دارایی منتقل شده است، بحثی مرتبط با مجلس و مربوط به حوزه سیاستگذاری است. اما واقعیت این است که مجلسی ها در دوره های مختلف همواره به این موضوع علاقمند بودند که بتوانند نظارت و کنترل خاصی را بر عملکرد مناطق آزاد داشته باشند. این در حالی است که مناطق آزاد به ریاست جمهوری متصل بود و امکان سوال برای نماینده های مجلس چندان فراهم نبود. از این رو  مجلسی ها تمایل داشتندکه مناطق آزاد با وزارتخانه ای ارتباط داشته باشد که بتوانند در مورد عملکرد آن سوالات خود را مطرح کنند.

از طرفی به نظر می رسد علت اصلی انتقال دبیرخانه به وزارت امور اقتصادی و دارایی این بود که رابطه دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد با مجلس خیلی خوب نبود و این عدم رابطه مناسب، فضایی ایجاد کرد که نمایندگان مجلس این تصمیم را اخذ کنند. بنابراین اینکه این تصمیم مثبت است یا منفی، چندان اهمیتی ندارد چرا که این تصمیم تبدیل به قانون شده و در حال حاضر اجرا می شود. اگرچه به عقیده بنده، این قانون خوب نیست چرا که مناطق آزاد دارای قوانینی است که طبق آن بر عملکرد این مناطق نظارت می شود. در حالی که تصمیم مجلسی ها با قانون مناطق آزاد منافات دارد و اشکالاتی هم در این بحث وجود دارد.

البته از این نکته نباید غافل بود که در حال حاضر با توجه به اینکه دکتر مرتضی بانک  دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به‌عنوان مشاور رئیس‌جمهوری فعالیت می کند و تعامل خوبی با وزارت امور اقتصادی و دارایی دارد، هماهنگی ها مناسب است و کارها به خوبی پیش می رود. در این میان مهمترین ویژگی ای که در شرایط فعلی در دبیرخانه وجود دارد و به عنوان استراتژی ما در سازمان منطقه آزاد کیش نیز دنبال می شود، شفاف سازی همه امور است که در حال انجام است.

بعد از انتقال این دبیرخانه به وزارت امور اقتصادی و دارایی شاهد تقاضای مالیات از صنوف و تجار بودیم که اعتراض هایی هایی را از سوی فعالان اقتصادی به دنبال داشت. نظر شما در این خصوص چیست؟

درباره معافیت های مالیاتی ذکر این نکته لازم است که مناطق آزاد دارای قانونی مستقل هستند به طوری که خود سازمان و شرکت های وابسته به آن ۲۰ سال معافیت مالیاتی دارند. از این رو حتی با انتقال دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد به وزارت امور اقتصادی و دارایی به این موضوع خدشه ای وارد نشده است که البته نباید هم این اتفاق می افتاد. چرا که مناطق آزاد ایران به نسبت کشورهای دیگر کمترین معافیت مالیاتی را دارند به طوری که در برخی کشورهای مجاور شاهد آن هستیم که مناطق آزاد دارای معافیت های مالیاتی ۵۰ ساله، ۷۰ ساله و یا حتی مادام العمر هستند.

از این رو در کشور ما نیز ثبات در تصمیم گیری و قانونگذاری از اهمیت قابل توجهی برخوردار است به طوری که نمی توان بندهای قانونی و  تصمیم معافیت های مالیاتی مربوط به مناظق آزاد را تحت تاثیر بحث های داخلی کشور زیر پا گذاشت.

عملکرد مناطق آزاد و تجاری را چطور ارزیابی می کنید؟ آیا واقعا مناطق آزاد دروازه ای برای واردات هستند؟

واقعیت این است که در سال های اخیر در مناطق آزاد اتفاقات خوبی در حوزه تولید و تجارت افتاده است. به عبارتی در مقابل ۵ میلیارد دلار واردات مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور، حدود ۴۰ میلیارد دلار صادرات انجام شده است که حاکی از تراز تجاری مثبت است. این در حالی است که در هر یک از منطقه های آزاد نیز واردات با صادرات برابری کرده است. بنابراین چنین گفته ای که مناطق آزاد دروازه ای برای واردات هستند، بی پایه و اساس است و ارزش افزوده زیادی به وسیله این مناطق برای اقتصادکشور ایجاد شده است. به عنوان مثال منطقه آزاد کیش در جذب سرمایه گذاری داخلی در حوزه های اقتصادی نقش قابل توجهی داشته  است به طوری که اگر امکانات مناسبی برای جذب سرمایه وجود نداشت، این سرمایه ها از کشور خارج می شد. این در حالی است که در شرایط فعلی با وجود تحریم ها تلاش می شود سرمایه خارج از کشور نیز به سرعت جذب شود چرا که یک ضرورت برای کشور است.

به طور کلی اینکه مناطق آزاد ذیل وزارت اقتصاد به لحاظ ساختاری قرار گرفته است، مشکل خاصی ایجاد نمی کند و در ماهیت فعالیت این مناطق تاثیر زیادی نداشته است. این در حالی است که  بحث مالیات نیز کاملا مستقل از این موضوع است.

ماجرای واگذاری جزیره کیش به چینی ها صحت دارد؟

 ماجرای واگذاری جزیره کیش به چینی ها یک شایعه بی اساس است و  رسانه‌ها و سایت‌های معاند هر از گاهی چنین شایعه‌ای را منتشر می‌کنند. این در حالی است که نسبت به این منطقه حساسیت زیادی وجود دارد چرا که بسیاری از مردم،  کیش را به عنوان یک مقصد گردشگری با ویژگی های خاص دوست دارند. از این رو به تازگی در جهت تحریک احساس مردم، یکی از سایت‌های ضد انقلاب اقدام به انتشار اخبار کذب درباره واگذاری جزیره کیش به چینی‌ها کرده که به هیچ عنوان چنین شایعه‌ای واقعیت ندارد و کذب محض است. البته این شایعه آنقدر جدی مطرح شد که حتی نمایندگان مجلس در مورد آن به رییس جمهور  نیز تذکر دادند . در حالی که بنده در نامه ای به رییس مجلس درخواست کردم که به نمایندگان مجلس تذکر داده شود تا موضوعات بی پایه و اساس و به نوعی شایعه را در تریبون رسمی مجلس مطرح نکنند.

با توجه به اینکه شدت ساخت ‌و ساز ساختمان‌های موجود در کیش طی سال های اخیر افزایش‌ یافته است، این نگرانی وجود دارد که این جزیره از نظر حجمی و تاب آوری دچار مشکل شود. آیا در این خصوص محدودیتی از سوی منطقه آزاد کیش در نظر گرفته شده است؟

کیش جزیره ای با ۹۱ کیلومتر مربع وسعت و پوشش مرجانی است که ویژگی های خاصی دارد و به عنوان یکی از ۴ منطقه دنیا که بیشترین اکسیژن خالص را دارند، یاد می شود اما با توجه به اینکه این جزیره خیلی بزرگ نیست، در راستای حفظ شرایط مناسب این جزیره و همچنین در مبحث تاب آوری طرح جامعی در سال ۸۴ نهایی شده و در حال حاضر نیز مراحل پایش آن در حال انجام است به طوری که ما خودمان را مکلف و ملزم به اجرای این طرح (مطالعه شده) کرده ایم. این در حالی است که مطالعات جدیدی نیز آغاز شده که مهمترین آن این است که ۴۲ کیلومتر ساحلی که ما در جزیره کیش داریم، مطابق استانداردهای بین المللی در دستور کار و بهره برداری قرار گیرد.

برداشت ما از طرح جامع این است که در افق ۱۴۰۰ جزیره کیش جمعیت ۸۵ هزار نفری جمعیت داشته باشد که متناسب با آن فضای مسکونی تعریف شده است . همچنین نیاز به ملک مسکونی برای بومی ها نیز تکمیل است  و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. اما موضوعی که در جزیره کیش وجود دارد این است که در این منطقه بسیاری از افراد مسکنی را به عنوان خانه دوم دارند. از این رو در کیش ما باید برای این موضوع نیز تعریفی را داشته باشیم.  آنچه اهمیت دارد این است که ما باید در جزیره کیش فضاهای عمومی و غیر اختصاصی را تقویت کنیم که در قالب فضای گردشگری و برای استفاده عموم تعریف می شوند.

آیا واگذاری زمین در جزیره کیش در حال حاضر به راحتی انجام می شود؟

به عقیده بنده، واگذاری زمین به پروژه های مختلف در منطقه آزاد کیش طی سال های اخیر می توانست بهتر و هدفمند تر انجام شود. از این رو در حال حاضر به این مبحث چارچوب داده شده و زمین ها برای فعالیت های اقتصادی طبقه بندی شده است به طوری که برای پروژه های مسکونی زمین ها حتما به مزایده گذاشته می شود. در حال حاضر در حوزه ساخت و ساز متقاضی های زیادی در این منطقه وجود دارد اما  سازمان منطقه آزاد در شرایط فعلی مجوز تجاری نمی دهد چرا که  به اندازه کافی در این حوزه ظرفیت داریم. از طرفی مجوزهای مسکونی نیز محدود شده است اما به دنبال توسعه فضای عمومی هستیم.   

در واقع ما در مقابل متقاضیان دریافت زمین کوتاه نیامدیم. طی ماه های اخیر متقاضیان زیادی با ایده های خوب و مشاوران قوی وجود داشته اند که به علت محرز نشدن تمکن مالی آنها، زمینی به آنها واگذار نشده است. چرا که تجربه نشان داده طی سال های اخیر زمین به کسانی واگذار شده که سرمایه گذار واقعی نبودند و تنها دلالان و واسطه گرانی بودند که زمین را به طور مجدد و غیرقانونی واگذار کردند.

همانطور که گفته شد، ما در این بخش کوتاه نیامدیم به طوری که برخی این موضوع را مانعی برای سرمایه گذرای عنوان کردند. در حالی که سرمایه گذاران واقعی و توانمند نسبت به این موضوع اظهار خوشحالی می کنند. در واقع در شرایط فعلی ما به عنوان سازمان منطقه آزاد کیش برای سرمایه گذار واقعی زمین داریم و حمایت های لازم را نیز انجام می دهیم اما در مقابل سرمایه گذاران غیرواقعی همچنان ایستادگی می کنیم. از طرفی   یکی از اقدامات مهم،  به روز کردن آیین نامه ها و شیوه نامه ها بوده است به طوری که به عنوان مثال آیین نامه هایی که  ۱۰ سال قبل نوشته شده بود و کاربردی نداشت، شفاف و به روز شد.

در حال حاضر توسعه گردشکری با محور هتل سازی در کیش چطور پیش می رود؟

در راستای توسعه گردشگری، تا کنون از هتل های موجود در جزیره کیش، استقبال زیادی شده است به طوری که هتل های تراز اول در کیش از سوی توریست های خارجی مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که از کشور عمان و عراق پروازهای خارجی به صورت مستقیم انجام می شود. همچنین یک شهربازی در  تراز جهانی در حال ساخت است. اما در رابطه با هتل ها باید گفت که  ما در حال حاضر ۵۳ هتل فعال و همچنین ۵۰ هتل در حال ساخت در این منطقه داریم. این در حالی است که ضریب اشتغال هتل های موجود در جزیره کیش از همه کشور بیشتر است به طوری که حدود ۶۵ درصد ضریب اشتغال به هتل های جزیره اختصاص دارد که رقم بالایی در طول سال است.

 نکته مهم اینکه هتل های با رده بندی بالا در جزیره کیش متقاضی بیشتری دارد و این یک امتیاز برای این منطقه است . نکته مهمتر این است که کسانی که در جزیره کیش هتل سازی میکنند، کسانی هستند که در این حرفه تجربه دارند و در کیش و یا مناطق دیگر کشور هتل دارند و جزو برندهای خوب محسوب می شوند. از طرفی خوشبختانه هتل های جدید در کیش با برندهای مطرح در دنیا نیز در حال همکاری هستند و با امتیاز و نام ( تحت لیسانس) آنها کار می کنند. در واقع مشاوران خوب و مطرح دنیا در اختیار سازندگان هتل های جزیره کیش است و کار با کیفیتی انجام می شود. با این حال برداشت بنده این است که در این حوزه باید کار زیادی انجام شود و سطح کار را ارتقا دهیم.  به طور کلی راهبرد کلان ما در جزیره کیش توسعه پروژه های خاص گردشگری و فضاهای عمومی است.

ساخت بیمارستان بین المللی کیش چندین سال است که متوقف شده برای اجرایی شدن این پروژه برنامه ای ندارید؟

این پروژه یکی از موضوعات اساسی است که در دستور کار قرار دارد و امیدواریم بعد از حدود ۲۰ سال،  تا پایان سال جاری این بیمارستان را تعیین تکلیف کنیم . در حال حاضر برای اجرایی شدن این پروژه سرمایه گذاران عمانی درخواست خود را اعلام کرده اند. همچنین در داخل کشور نیز چند گروه اعلام آمادگی کرده اند که یکی از آنها به گروهی تعلق دارد که  در قالب طب سنتی ایرانی و چینی با یکدیگر تلفیق شده اند و درخواست پیشبرد پروژه را دارند. به طور کلی با رفت و آمدهایی که در بیمارستان ایجاد شد و همچنین فعالیت حوزه توریسم درمانی، گرایش زیادی به فعال شدن این بیمارستان وجود دارد.

حمایت دولت و سازمان منطقه آزاد کیش از سرمایه گذاران داخلی و خارجی تا چه حد جدی است؟

همه تلاش ما در طی ماه های اخیر این بوده است که این باور را برای سرمایه گذاران موجود در جزیره کیش ایجاد کنیم که سازمان در کنار آنها قرار دارد. در واقع سرمایه گذار قدرتمند و توانمند برای منطقه آزاد و در مقابل سازمان به روز و قدرتمند به لحاظ اقتصادی  برای سرمایه گذار مزیت است. بر این اساس همه پروژه های بلاتکلیف و نیمه تمام مربوط به بخش خصوصی و سازمان منطقه آزاد فعال شد. به عبارت دیگر فضای عمومی به سمتی رفته است که تمام پروژه های بلاتکلیف ۱۰ تا ۱۷ ساله مشغول کار هستند و یک کارگاه بزرگ ساخت و ساز را در کشور ایجاد کرده ایم. آمارها حاکی از آن است که بیش از ۱۱ هزار و ۷۰۰ سند و پایان کار املاک تجاری و مسکونی که سالها در انتظار بودند و مشکلاتی داشتند، طی ماه های اخیر صادر شده است.

یکی از بحث هایی که مورد توجه شما قرار داشته، شرکت های دانش بنیان بوده است. در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟

یکی از محورهای اساسی که در جزیره کیش به آن پرداخته شده و حتی مورد سرمایه گذاری قرار گرفته است،  بحث شرکت های دانش بنیان است. در این خصوص برای قدم اول ما یکی از بهترین ساختمان های جزیره کیش را خریداری کردیم و مرکز نوآوری کیش را برنامه ریزی کردیم. همچنین با همه پارک های علمی و فناوری کشور تفاهم نامه امضا کردیم و همچنین با دانشگاه های اصلی و مطرح کشور نیز مذاکرات نهایی را انجام دادیم. به این ترتیب در حال حاضر حدود ۳۰ شرکت در این مرکز مستقر شده اند و به طور کلی میتوان گفت که خوشبختانه روند استقرار شرکت های دانش بنیان در کیش مناسب است. همچنین ما در کنار اقدامات برای اینکه اکوسیستم را فعال کنیم، شهرک فناوری نوین و شرکت دانش بنیان را در کیش طراحی کردیم تا برای ایده هایی که به مرحله تولید می رسند، فضای مناسبی را ایجاد کنیم. این در حالی است که همچنان از این ایده ها استقبال و حمایت می شود.

برای توسعه شرکت هواپیمایی کیش ایر چه برنامه ای دارید؟

واقعیت این است که سازمان منطقه آزاد کیش در رابطه با خصوصی سازی کیش ایر الزام دارد اما با توجه به تجربه تلخی که در رابطه با خصوصی سازی شرکت آب و برق داریم، مذاکراتی را با سازمان خصوصی سازی انجام دادیم که این واگذاری از طریق بورس انجام شود چرا که کیش ایر یکی از ظرفیت های خوب جزیره کیش و کشور است.

کلام آخر ؟

آنچه در حال حاضر از اهمیت زیادی برخوردار می باشد این است که دخل و تصرفی در قانون مناطق آزاد صورت نگیرد تا رشد و توسعه در این مناطق در راستای توسعه تجارت  کشور اتفاق بیفتد. حتی به عقیده بنده در شرایط اضطرار نیز نباید محدودیتی در این زمینه ایجاد شود چراکه به کل سیستم صدمه میزند. در واقع فلسفه فعالیت مناطق آزاد پیوند اقتصاد کشور به اقتصاد جهانی است. از این رو باید تلاش های لازم برای الگوسازی از کشورهای خارجی و تعمیم آن در مناطق مختلف کشور فراهم شود.

 

 

 

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانگفت‌وگو