طرحی برای مهار نقدینگی
علی‌اکبر نیکواقبال * نوسانات تعجب‌برانگیز بازار سرمایه و افزایش قیمت حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصدی آن طی چند ماه اخیر شاید یکی از انواع بازارهایی باشد که مورد هجوم نقدینگی قرار گرفته و گرایش افراد برای انجام کار سودجویانه را افزایش داده است. چرایی این موضوع ریشه در وضعیت نامناسب اقتصادی دارد به طوری که مردم در تلاش‌اند برای فرار از تورم افسارگسیخته به سمت این بازار مالی حرکت و ارزش دارایی‌های ریالی خود را حفظ کنند.
اما بدیهی است که طوفان جریان‌های احساسی اینچنینی اثرات مثبتی بر اقتصاد بر جای نمی‌گذارد. در اقتصادی که بورس تنها ظرف مدت سه ماه رشد بیش از ۳۰۰ درصدی را تجربه می‌کند، حجم عظیمی از نقدینگی (حدود ۲۶۰۰ هزار میلیارد تومان) در میان بازارهای مختلف اقتصادی سرگردان است. آمارها نیز نشان می‌دهد که تنها در یک سال گذشته نقدینگی با رشد ۳۰ درصدی همراه شده بدون آنکه در بازارهای مولد جا خوش کند و فرآیندهای تولیدی را تقویت کرده باشد. به این ترتیب این طغیان پولی به سمت فعالیت‌های سفته‌بازی حرکت کرده و با حضور خود در بازار سرمایه، رشدهای نجومی چند ماه اخیر در بورس را موجب شده است.
اکنون سیاستگذار پولی در تلاش است با انتشار گواهی سپرده ارزی، نقدینگی را تحت کنترل خود درآورد و گردش پول در اقتصاد را کاهش دهد. بانک مرکزی با استفاده از تجربه سال‌های گذشته خود در انتشار اوراق ارزی در تلاش است جلوی جریانات سفته‌بازانه را بگیرد و نوسانات ارزی خطرناک را با وجود نقدینگی حدود ۳۰ درصدی و تورم بیش از ۴۰ درصدی کاهش دهد. به نظر می‌رسد خرید گواهی سپرده ارزی می‌تواند برای آن دسته از سرمایه‌گذارانی که زمان کافی برای رصد بازارهای مختلف اقتصادی و تغییرات صورت گرفته در آنها را ندارند یا برای افرادی که اقدام به نگهداری ارزهای خارجی در صندوق‌های پس‌انداز خانگی می‌کنند جذابیت بالایی داشته باشد. با این حال نگرانی‌ها در خصوص افزایش بی‌اعتمادی مردم به دولت می‌تواند از تمایل آنان برای خرید این اوراق بکاهد و سیاستگذاری دولت در جهت کنترل نقدینگی و تورم را بی‌نتیجه باقی بگذارد.
در صورتی که انتشار این گواهی با اقبال سرمایه‌گذاران همراه شود، دولت می‌تواند رشد تصاعدی نرخ ارز را در سطوح پایین آن حفظ و از بالا و پایین رفتن‌های زیاد قیمت ارز جلوگیری کند. اگر بانک مرکزی بتواند نرخ ارز را در یک دالان مشخص تثبیت کند و اجازه ندهد که دلار و یورو از نرخ مشخصی بالاتر رود، اقدام باارزشی در راه کنترل نرخ ارز انجام داده است. اما باید بپذیریم که بانک مرکزی قادر نیست بیش از این عرض اندام کند و به وظایف خود در راستای تثبیت نرخ ارز و ریال تا جای ممکن عمل کرده است.
شاید باید در کنار این موضوع، دولت برنامه‌ای اساسی برای جبران کسری بودجه نگران‌کننده‌اش که حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده، ارائه دهد. چه آنکه انتشار گواهی سپرده هرچند می‌تواند در مدت زمان کوتاهی منابع مالی لازم را در اختیار دولت قرار دهد و بخشی از کسری بودجه بزرگ دولت را موقتا کاهش دهد، اما نباید فراموش کنیم که اقتصاد ایران نیازمند تغییرات ساختاری بزرگی است که مهار مخارج عجیب و غریب دولت سرلوحه آن قرار می‌گیرد.
بنابراین بهتر است سازمان برنامه‌وبودجه از میان ده‌ها هدفی که دنبال می‌کند، هدف تثبیت نرخ ریال را جدی‌تر دنبال کند تا بتوانیم با تورم خانمانسوزی که سرمایه‌گذاری‌ها را متوقف کرده، شکاف طبقاتی را افزایش داده و گروه عظیمی را ناخواسته و بی‌گناه به سمت کمبود درآمد و کمبود قدرت خرید و عده زیادی را به دلیل برخورداری از املاک و مواردی از این دست ثروتمندتر ساخته، مبارزه کنیم. از این رو باید از سازمان برنامه و بودجه بخواهیم هر لایحه بودجه‌ای را با مخارج بی‌انتها و بیهوده تصویب نکند، چه آنکه این موضوع نتیجه‌ای جز انتشار اسکناس، رشد پایه پولی و افزایش نقدینگی و در نتیجه تورم طاقت‌فرسا نخواهد داشت.
* اقتصاددان
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :