ترامپ در تحریم پتروشیمی ایران ناکام می‌ماند
جهان صنعت نیوز| صنایع پتروشیمی به صنایعی اطلاق می‌شود که در آن‌ها هیدروکربن‌های موجود در نفت خام یا گاز طبیعی از طریق واکنش‌های پیچیده شیمیایی، تغییر اساسی می‌کنند و به محصولات شیمیایی تبدیل می‌شوند، به‌طوری‌که دیگر جزء مواد نفتی به‌حساب نمی‌آیند. از همین رو، صادرات این اقلام در دسته محصولات غیرنفتی محسوب می‌شود.
فرآورده‌ها و محصولات پتروشیمی بسیار گسترده‌اند. ازجمله این محصولات می‌توان انواع کودهای شیمیایی، برخی از اسیدها، بازها و نمک‌ها، منومرها و پلیمرها، ترکیبات آروماتیک و مواد واسطه را نام برد. فرآورده‌های پتروشیمی در موارد متنوعی مثل تولید محصولات کشاورزی، تولید پارچه و پوشاک، ساخت مسکن، تولید مواد شوینده و پاک‌کننده و تولید داروهای مختلف کاربرد دارند.
زنجیره محصولات و صنایع پتروشیمی را می‌توان به دودسته بالادستی و پایین‌دستی تقسیم کرد. مواد بالادستی به‌عنوان مواد اولیه و واسطه‌ای در واحدهای پایین‌دستی استفاده می‌شوند، اما مواد پایین‌دستی به کالای نهایی نزدیک‌تر هستند و همچنین قیمت و ارزش‌افزودهٔ بالاتری نسبت به دیگر مواد پلیمری دارند. این در حالی است که در کشور ما صنایع پتروشیمی بیشتر در بخش بالادستی توسعه پیداکرده است. از همین رو، کشورهای غربی در راستای جنگ اقتصادی خود علیه ایران، این صنعت را همانند بازارهای مالی و بانکی کشور مورد تحریم‌های ظالمانه قرار داده‌اند.
در حوزه پتروشیمی ۵ محور اصلی برای اعمال تحریم‌ها علیه کشورمان مشخص شد. تحریم صادرات محصولات پتروشیمی، تحریم مالی و بانکی برای تراکنش‌های صادرات پتروشیمی، تحریم کشتیرانی و بیمه حمل‌ونقل، تحریم دانش فنی، تجهیزات و کاتالیستها و تحریم تأمین مالی و سرمایه‌گذاری در ایجاد واحدهای پتروشیمی.
اگرچه درنهایت تمام برنامه‌های آمریکا برای محدود کردن ایران در بازار پتروشیمی جهان ناکام مانده است.
قبل از توافق برجام غربی‌ها اعلام کرده بودند که با وضع این تحریم، قصد دارند دومین منبع درآمد دولت ایران را مسدود کنند؛ اما به دلایل زیر، این تحریم نتوانست تأثیر موردنظر آن‌ها را داشته باشد:
الف – (تنوع محصولات پتروشیمی) : برخلاف نفت که تک‌محصول و قابل‌ردیابی است، محصولات پتروشیمی متنوع هستند و مسیر ردیابی و اعمال محدودیت برای آن را دشوار و گاه ناممکن می‌سازد. حمید صافدل دراین‌باره می‌گوید: باید از اقتصاد تک‌محصولی فاصله گرفت، اگر نفت ما یک کالاست که به‌راحتی می‌توانند آن را رصد کنند و جلوی حضور آن را در بازار بگیرند، باید این‌یک کالا را به میلیون‌ها کالایی که در زنجیره پتروشیمی یا پالایشگاهی و نیروگاهی تبدیل می‌شود، تبدیل کنیم تا نتوانند کاری علیه ما بکنند.
ب – (متکثر بودن خریداران و تشنه بودن بازار) : بالغ‌بر ۳۱ کشور خریدار محصولات پتروشیمی ایران می‌باشند. همچنین، شرکت‌های مختلف جهان متقاضی خرید محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های پلیمری ایران هستند و بازار محصولات پتروشیمی جهان، بسیار تشنه است؛ و حتی می‌توان ادعا نمود که کشورهای غربی با اعمال این تحریم‌ها، درواقع به خود لطمه وارد کردند.
پ – (تغییر بازار، استراتژی ایران برای بی‌اثر کردن این تحریم‌ها) : مسئولان بارها اعلام کردند که ایران، استراتژی خود را از کشورهای اروپایی به دیگر کشورها تغییر داده است. ایران تا پیش از اعمال تحریم‌های بین‌المللی، به‌طور متوسط سالانه ۲ تا ۲.۵ میلیارد دلار محصولات پتروشیمی خود را به اتحادیه اروپا صادر می‌کرد که با افزایش تحریم‌ها، کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای جنوبی جایگزین اروپا شدند. پس از وضع تحریم‌ها، محصولات پتروشیمی ایران ازنظر ارزش ۲۲ تا ۲۷ درصد به چین، ۱۳ درصد به هندوستان، ۱۸.۵ درصد به خاورمیانه، ۱۸ درصد به خاور دور، ۲۳ درصد به جنوب شرق آسیا، ۴ درصد به کشورهای آفریقایی و یک تا ۲ درصد به اروپا صادر می‌شود.
ت – (راه بسیار دشوار غربی‌ها برای تحریم صادرات محصولات پتروشیمی) : مجموع شرایطی که درزمینهٔ صادرات محصولات پتروشیمی وجود دارد، موجب می‌شود که تحریم این محصولات بسیار مشکل شود. قائم‌مقام شرکت ملی صنایع پتروشیمی در مصاحبه با بلومبرگ، این موضوع را به‌صورت مبسوط شرح می‌دهد: صنعت پتروشیمی را به‌راحتی نمی‌شود تحریم کرد.
شاید علت اینکه اولین موضوعی که در مذاکرات ژنو مطرح شد، آزادسازی صادرات پتروشیمی بود همین امر است. علت این است که پتروشیمی یک کالای بین‌المللی است و با نفت خام تفاوت دارد. مواد خام مثل نفت را از یک مخزن دریافت می‌کنید و چون مشابه آن در دنیا فراوان است، می‌توانید این مواد را از یک کشور نخرید و کشور دیگری با افزایش تولید خود، این نقص را جبران کند، اما محصولات پتروشیمی این‌طور نیست. برای تولید یک محصول پتروشیمی باید سرمایه‌گذاری زیاد انجام داد و چند سال هم‌زمان می‌برد تا آن سرمایه‌گذاری منجر به تولید محصول شود.
بنابراین، این‌طور نیست که به‌راحتی محصول پتروشیمی را از یک کشور نخرید و از جای دیگری آن را تأمین کنید. از سوی دیگر، کارخانه‌های زیادی در آن‌سوی دنیا به محصول تولیدی ایران وابسته‌اند و گزینه دیگری برای تأمین خوراک خود ندارند؛ بنابراین با تحریم پتروشیمی، منافع تحریک‌کننده بیشتر آسیب می‌بیند. درواقع کشورهای صنعتی با تحریم پتروشیمی، خودشان را تحریم می‌کنند.
نگاهی به تلاش‌های کشورهایی که مشمول معافیت‌های تحریم مبین این موضوع است که کشورهای خریدار محصولات پتروشیمی و نفتی ایران تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا تحریم‌های آمریکا را دور زده و یا مهلت بیشتری بگیرند.
دراین‌بین سیاست‌گذاری و ذکاوت مسئولان سیاسی و اقتصادی کشور برای استفاده حداکثری از بازارهای وابسته به محصولات پتروشیمی کشور می‌تواند یکی از مهم‌ترین حلقه‌های دور زدن تحریم‌ها و ناکامی ترامپ در تشدید فشارهای اقتصادی علیه کشورمان باشد. چنان‌که بهزاد محمدی معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی با اشاره به اینکه شرایط بین‌المللی کنونی ایران محدودیت‌هایی را برای صنعت پتروشیمی ایجاد کرده است تأکید کرد: شرکت‌های پتروشیمی راه‌های بسیار خوبی را برای حل مسائل و محدودیت‌های خود پیداکرده‌اند و تلاش می‌شود به مشکل خاصی برخورد نکنند.
سیاسی
لینک کوتاه :