آمریکا باید گام اول را در قبال ایران بردارد

محسن پیرهادی *  وعده‌های انتخاباتی بایدن مبنی بر بازگشت به برجام و رفع تحریم‌های ایران در صورت پیروزی در انتخابات، باعث خوشحالی برخی شخصیت‌های داخلی کشور شد به نحوی که این موضوع را تعبیر به فرصت کردند. در این باره باید چند نکته را مدنظر قرار داد؛ اولین نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد آن است که دولت آمریکا در دوره چهار ساله ترامپ به دلیل افراطی‌گری در عرصه بین‌الملل، اعتبار خود را از دست داده است.

نمی‌خواهم پیرامون مسائل داخلی آمریکا اظهارنظر کنم اما رویکردهای خارجی و بین‌المللی آمریکا پیش‌روی ماست. هر چند در دهه‌های گذشته، رژیم ایالات متحده همواره در موضع ظلم و دشمنی با ملت ایران ایستاده است اما در دوره ترامپ، حتی در دشمنی خود نیز افراط کرده است که ترور ناجوانمردانه سردار سلیمانی، خروج یکجانبه از توافق برجام و تنگ‌تر کردن حلقه فشار و تحریم از مصادیق آن است. البته رویکرد تیم ترامپ در برابر سایر کشورها نیز در همین دوره به شدت نوسان داشته و بسیاری از سیاستمداران جهان را نسبت به سیاست‌های دولت آمریکا بیش از پیش بدبین کرده است که تبعات این رویکردها را در انتخابات آمریکا نیز شاهد بودیم.

 اکنون به نظر می‌رسد اکثر آمریکایی‌ها خواهان تغییر رویه ترامپ در حوزه‌های مختلف و حذف تفکر و تیم ترامپ از جریان اصلی تصمیم‌گیری در آمریکا هستند. این یعنی آنکه در ارتباط آمریکا و سایر کشورها و به ویژه ایران، این دولت آمریکاست که باید گام اول را بردارد و طبیعی هم هست. در جریان مذاکرات برجام، طرف ایرانی بدعهدی نکرده و همواره حسن‌نیت خود را نشان داده است. ما تغییری نکرده‌ایم و حتی آنجا که پس از خروج آمریکا از برجام و رقص دیپلماتیک طرف‌های اروپایی در ماجرای اینتسکس به تدریج برخی محدودیت‌ها از جمله در زمینه غنی‌سازی را کاهش دادیم، بر اساس برجام بوده است. ما در تعامل با آژانس و نهادهای بین‌المللی، گامی به عقب برنداشته‌ایم و خلف وعده نکرده‌ایم. این دولت آمریکاست که عقبگرد داشته و طبیعتا کسی منتظر گام اول ایران نیست. گام‌های اول را باید دولت آمریکا بردارد و منطق بین‌الملل هم همین را حکم می‌کند.

این مطلب به آن معنی نیست که ما در مذاکره با دیگران اهل تعیین پیش‌شرط هستیم. این اخلاق طرف ایرانی نیست و از سیاستمداران بدعهد آمریکایی برمی‌آید. مساله آن است که آمریکایی‌ها باید به شروطی که پیش از این خودشان به آنها متعهد شده‌اند پایبند باشند. بازگشت عملی به تعهدات، پایان دادن به دخالت در مسائل داخلی ایران، فاصله گرفتن از حوزه جغرافیایی و منطقه‌ای ایران و احترام به منافع ملی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی، حداقل چیزی است که می‌تواند امکان گفت‌و‌گوی متقابل را ایجاد کند. در صورتی که موارد پیش‌گفته محترم شمرده نشوند، طبیعتا امکان گفت‌و‌گو هم سلب خواهد شد و در این زمینه تفاوتی هم بین دولت‌های مختلف وجود ندارد.

آمریکا در سال‌های گذشته در مسیری حرکت کرده که نتیجه آن جز وضعیت فعلی هم نمی‌توانست باشد. تصور من آن است که ترامپ با افراطی‌گری، سرعت دولت آمریکا را در آن مسیر غلط چند برابر کرده و زودتر به وضعیتی رسانده که صدها هزار آمریکایی در پایتخت این کشور، تجمع اعتراضی مسلحانه به راه بیندازند. اتهامات دو حزب اصلی حاکم بر آمریکا، چه پیش از انتخابات و چه پس از انتخابات و مشاهده وضعیت فعلی، نشانگر آن است که ایالات متحده هر چند در ابعاد نظامی و اقتصادی قدرتمند باشد اما در حوزه گفتمانی و حکمرانی مطلوب، کاملا ورشکسته است. دیگر چند سال است که امثال هانتینگتون نیز اندیشه سیاسی حاکم بر آمریکا یعنی همان لیبرال‌دموکراسی را نظریه پایان تاریخ و حکومت برتر نمی‌دانند. به فرمایش مقام معظم رهبری همان‌طور که شکوه و جلال کشتی تایتانیک نتوانست از غرق شدن آن جلوگیری کند، هیمنه و اقتدار آمریکا نیز مانع از غرق آن نخواهد بود. چنین وضعیتی هم در عرصه داخلی، هم در حیاط خلوت آمریکا یعنی قاره آمریکا و هم در سطح جهان، باعث افول بیش از پیش قدرت و زوال حیثیت آمریکا شده و تصور من آن است که این حیثیت از‌دست‌رفته، بدون تغییر ماهوی در هیات حاکمه آمریکا قابل ترمیم نخواهد بود.

پیش از این نیز گفته‌ام که به دنبال اظهارنظر پیرامون مسائل داخلی آمریکا نیستم و انگیزه‌ای هم برای آن وجود ندارد اما اصلاح مبانی و رفتار دولتمردان آمریکایی باعث آرامش کودکان یمنی، بازگشت آوارگان فلسطینی به خانه‌هایشان، کاهش سطح خشم و خشونت در جهان، سست شدن پایه گروه‌های تروریستی و پایان یافتن رقابت‌های تسلیحاتی خواهد بود و خلاصه اینکه جهان ما را به جای بهتر و امن‌تری برای زیستن تبدیل خواهد کرد. ما نیز منافع ملت خود را در نظر می‌گیریم و مسیری که بر اساس آن پیش رفته‌ایم، دچار انحراف نشده و پایه‌های محکم و منطقی داشته است. ما هیچ‌گاه بدخواه هیچ ملتی نبوده‌ایم و همواره حسن‌نیت داشته‌ایم. آمریکا اگر می‌خواهد اصلاحی در روابط خود با ایران و منطقه ما داشته باشد، باید اصلاحات را از خود شروع کند.

* عضو هیات رییسه مجلس و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی