از پیچیدگی تا درگیری

فریدون مجلسی * جو بایدن از پیچیدگی شرایط بازگشت به برجام می‌گوید و این پیچیدگی با توجه به اقدامات طرفین ناگزیر به نظر می‌رسد. ایران مدتی قبل گام‌هایی را برداشته بود تا نشان دهد که اگر ما را تحریم کنند، دنبال افزایش غنی‌سازی خواهد رفت. در واقع به نوعی آنان را تهدید کرده بود و با توجه به اینکه آن تهدیدات پاسخی نگرفت و به نتیجه نرسید، مجلس شورای اسلامی اقدام جدی‌تری انجام داد و برای زیرپا گذاشتن تعهدات برجام  فرصت دوماهه تعیین کرده است.

رییس مجلس در توضیح این قانون می‌گوید که رویکرد ما در قالب برجام است و مقصود او این است که برجام یکجانبه نبوده و آنها هم در مقابل ما تعهداتی داشته‌اند که پایبند نبوده‌اند. نکته قابل توجه اما آنجاست که ترامپ و اوباما معتقد بودند ایران تعهد اصلی خود را انجام نداده است. چون برجام که اجرایی  شد و دیدیم که شرکت‌ها آمدند و… اما ایران گفت هر قرارداد با آمریکا ممنوع است و آنان نیز تحریم متقابل کردند. البته این دلیل اصلی نبود و اصل ماجرا این بود که ایران رسما اعلام کرد که نابودی اسراییل جنبه استراتژیک دارد و ما از هر ابزاری که بتوانیم برای این کار استفاده می‌کنیم.

دعوای اصلی بر سر این است که برخی نگران حضور ایران در عرصه بین‌المللی هستند و مایل‌اند در پیله خودخواسته خود مانده و انزوا پیشه کنند، البته اسم آن را چیز دیگری می‌گذارند.

به این ترتیب، ایران طوری رفتار کرد که بایدن قبل از آنکه شروع به کار کند، با ایرانی مواجه شده که قدم‌های خود را در مسیر نادیده گرفتن تعهدات برجام برداشته است. این اقدام ایران مثل همان گام‌های پنجگانه قبلی است و آنها همان جوابی که به آن گام‌ها دادند را به این رویکرد ایران هم خواهند داد.

ممکن است بپرسید که نتیجه ادامه این رویه چیست؟ برخی به اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران اشاره می‌کنند. اما چه تحریمی؟ توجه داشته باشید که همین عدم حضور ایران در عرصه بین‌المللی خسارت بزرگی است که به کشور وارد می‌شود. افزون بر آن اما این روش برخورد ایران و سوء استقبال از رییس‌جمهور جدید که قبلا هم سابقه مذاکره و سازگاری داشته، سبب خواهد شد که آنها با جلب حمایت سایر اعضای برجام از مکانیسم ماشه استفاده کنند. به عبارت دیگر ممکن است قطعنامه شورای امنیت که دستاورد بزرگ مذاکرات بوده و قطعنامه‌های دوران احمدی‌نژاد را معلق کرده بود، برداشته شود. در این صورت قطعنامه‌های قبلی علیه ایران خود به خود برگشته و تحریم ایران جنبه رسمی و بین‌المللی می‌گیرد. آن زمان است که با اقدامات عملیاتی و ممانعت از روابط بازرگانی، حمل‌ونقل کالا و… مانع ایران می‌شوند و در نهایت کار به جایی می‌رسد که مورد تمایل افراطیون دو طرف است. آن هم چیزی نیست غیر از جنگ و جهاد. من فکر می‌کنم که این شعارها، تمایلات و اقدامات ما را به آن سمت خواهد برد.

حال احتمالا این سوال طرح می‌شود که ایران چگونه می‌تواند از پیچیدگی شرایط و رسیدن کار به اینجا جلوگیری کند؟ برای پاسخ به این پرسش نیز باید توجه داشت که تمام تحریم‌ها و همه مشکلات بر سر مساله نوع رابطه و دید ایران به اسراییل است. این چنین راه‌حلی وجود ندارد زیرا جمهوری اسلامی هرگز موافقت نمی‌کند که از تهدید اسراییل دست بردارد. آنها هم‌اکنون خود را در آذربایجان، بحرین، امارات و… پشت مرزهای ایران رسانده‌اند و به برنامه‌های خود ادامه می‌دهند.

ترورهای اخیر هم نشان می‌دهد که عملا عرصه دعوا را از سرزمین خودشان به ایران کشانده‌اند. بنابراین همان‌طور که در غزه، سوریه و… شاهد درگیری و برخورد و انفجار هستیم، آرام‌آرام در ایران نیز مواجه خواهیم بود و باید خودمان را به این نوع تهدیدات که شروع شده است، عادت دهیم.

بدون شک اقدامات آنان با واکنش انتقام‌خواهی همراه است و زنجیره انتقام‌های متقابل را به بار خواهد آورد بنابراین همان طورکه در رابطه غزه و اسراییل سی، چهل سال است که شاهد کنش و واکنش‌ها هستیم در ایران نیز باید منتظر ادامه این وضعیت تا ۱۰، ۱۵ سال دیگر باشیم.

 دیپلمات پیشین

اخبار برگزیدهیادداشت