پیام سیاسی بودجه

وحید شقاقی‌شهری * نمایندگان مجلس دیروز به کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۰ رای مثبت دادند؛ اگرچه این لایحه ایرادات زیادی داشت و با انتقادات بسیاری از سوی نمایندگان مجلس و بدنه کارشناسی همراه است اما به نظر می‌رسد مجلس به اصلاحات ساختاری در برنامه دخل و خرج سال آینده کشور امید چندانی نداشته و از همین رو تسلیم بودجه پیشنهادی دولت شده است. با این حال نمایندگان اکنون می‌توانند در جزئیات بودجه دقیق شوند و اصلاحات لازم در ردیف‌های بودجه‌ای را اعمال کنند.

به طور کلی بودجه ۱۴۰۰ از حیث کارشناسی ایراداتی اساسی اعم از کسری بالای تراز عملیاتی، غیرهدفمند بودن تخصیص منابع، عدم توفیق در تحرک‌بخشی به بودجه‌های عمرانی و بیش‌برآوردی در میزان صادرات نفت دارد که در این میان پیش‌بینی دولت از فروش ۳/۲ میلیون بشکه نفت در روز بیش از همه جلب توجه می‌کند. دولت در خصوص پیش‌بینی خود از افزایش فروش نفت به جایگاه ایران در جهان در زمینه صادرات نفت اشاره می‌کند و می‌گوید ما باید تمام تلاش خود را به کار گیریم که به جایگاه گذشته‌مان در بحث تولید و صادرات نفت برگردیم و فروش نفت در ارقام بالای یک میلیون بشکه را از سر بگیریم؛ موضوعی که بیانگر نگاه سیاسی دولت به بودجه است.

دولت برای تحقق درآمدی که از محل فروش نفت پیش‌بینی کرده، به تحولات سیاسی اخیر تکیه کرده و در دستیابی به توافق با آمریکا امیدوار است. در صورتی که ایران بتواند مذاکراتش را با آمریکا از سر بگیرد سال‌ها طول خواهد کشید تا به یک توافق جامع که به لغو تحریم‌ها و برداشتن فشارهای اقتصادی از روی ایران منجر شود دست یابد. از سویی ایران رقبای زیادی در زمینه فروش نفت در جهان و به ویژه در منطقه دارد که فرصت را مغتنم دانسته و از ناتوانی ایران در فروش نفت به نفع خود استفاده کرده‌اند به طوری که جایگاه نفت ایران در صادرات نفت طی چند سال گذشته توسط رقبای نفتی ربوده شده است. به این ترتیب بازپس‌گیری جایگاه ایران در فروش نفت و امکان صادرات نفت به میزانی بیشتر از یک میلیون بشکه در روز نه در دوره کنونی بلکه در بلندمدت امکان‌پذیر خواهد بود. 

بنابراین هدف دولت در فروش ۳/۲ میلیون بشکه نفت در روز بلندپروازانه بوده و با واقعیت‌های اقتصادی همخوانی ندارد و به نظر می‌رسد رویکرد دولت در زمینه فروش نفت و درآمدزایی از این محل بیشتر سیاسی بوده و مبنای اقتصادی و کارشناسی ندارد. ضمن آنکه افزایش فروش نفت اتکای دولت به نفت را نیز افزایش می‌دهد که این موضوع خلاف ادعای پیشین دولت مبنی بر کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی است.

* اقتصاددان