در جست‌وجوی صلح
به گزارش جهان صنعت نیوز: آنطور که سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان دیروز خبر داد، هیات سیاسی طالبان به ریاست «ملا عبدالغنی برادر» پیرو هماهنگی‌های قبلی و به دعوت دستگاه دیپلماسی ایران به تهران آمده است.
به گفته خطیب‌زاده، هیات سیاسی طالبان در طول مدت حضور در تهران دیدارهایی را با مقامات مسوول کشورمان از جمله وزیر امور خارجه و نماینده ویژه ایران در امور افغانستان داشته و در خصوص روند صلح در افغانستان و مسائل و موضوعات مرتبط، تبادل نظر و رایزنی‌هایی خواهد کرد؛ رایزنی‌هایی که کارشناسان مسائل منطقه به ثمربخشی آن امیدوارند. هر چه باشد، اوضاع نسبت به چند ماه قبل که دونالد ترامپ خوش‌خیالانه برای برقراری صلح در افغانستان می‌کوشید و سعی داشت برگ برنده‌ای در انتخابات ریاست‌جمهوری برای خود بسازد، فرق کرده است. حالا ترامپ رفته و تیم بایدن که گویا قصد تجدیدنظر در توافقات با افغانستان را دارد، روی کار آمده است. قطر که پیش‌تر میزبان مذاکرات با ابتکار عمل آمریکا بود نیز همه هم و غم خود را روی میانجیگری بین ایران و سایر کشورهای منطقه گذاشته است.
بر این اساس تصور می‌شود ایران موقعیت ایجادشده برای ایفای نقش محوری در برقراری صلح در همسایه شرقی را از دست ندهد به خصوص که در ماه‌های اخیر نشان داده آن عداوت‌های پیشین نسبت به طالبان را کنار گذاشته و بر اساس آن تصمیم‌گیری نمی‌کند.
همین یکی دو ماه قبل بود که حضور تیمی از دفتر سیاسی طالبان در سفارت ایران در قطر حاشیه‌ساز شد و به تبع آن محمدجواد ظریف طی گفت‌وگویی جنجالی با خبرنگار طلوع‌نیوز، اعلام کرد: «با طالبان گفت‌وگوی جدی داریم. من شخصا با «ملا برادر» در تهران ملاقات کردم. کما اینکه دیگر مقامات بین‌المللی یا در دوحه یا در پایتخت‌های خودشان با هیات طالبان دیدار کرده‌اند. بالاخره در مناطق بزرگی از مرز مشترک ایران و افغانستان، متاسفانه دولت افغانستان استقرار ندارد و ما موظفیم که از مردم خودمان دفاع کنیم.»
وی ضمن اینکه از تردیدها درباره نیت صلح طالبان و تفاوت تعاریف صلح برای طرفین گفت، تاکید کرد که «ما تمامی تبادلات‌مان و گفت‌وگوهایمان را با طالبان به اطلاع دولت افغانستان رساندیم.»
همه اینها در کنار هم روشن می‌کند که ایران مجدانه به دنبال ایفای نقش در برقراری صلح در افغانستان است. سفر هیات سیاسی طالبان به ایران نیز تنها نشانه آن نیست و باید به رایزنی نماینده ویژه ظریف با نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور افغانستان نیز اشاره کرد.
محمدابراهیم طاهریان در حالی آخرین وضعیت مذاکرات درون‌افغانی، روند صلح در افغانستان و دستیابی به ثبات پایدار از طریق راه حل‌های دیپلماتیک را مورد تاکید قرار داد که پیش از آن با وزیر خارجه افغانستان و نمایندگان ویژه کشورهای روسیه و آلمان در امور افغانستان گفت‌وگو کرده بود.
همه این گفت‌وگوها و رایزنی‌ها حاکی از تلاش ایران برای کمک به صلح افغانستان است آن هم در شرایطی که به نظر می‌رسد با تغییر دولت در آمریکا ابتکار عمل در دست تهران بوده و بیش از قبل قدرت اثرگذاری بر این مهم را دارد.
پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل افغانستان نیز همین تحلیل را دارد. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت» درباره اهمیت سفر اخیر هیات طالبان گفت: «برای تحلیل دقیق در این باره باید به تحولی که در آمریکا پیش آمد، توجه کنیم. به هر حال ترامپ در انتخابات شکست خورد و با روی کار آمدن بایدن، تیم جدیدی در آمریکا حاکم شد که پیش‌تر اعلام کرده می‌خواهد معاهده امضاشده بین ترامپ و طالبان را مورد تجدیدنظر قرار دهد. به نظر می‌رسد این مساله طالبان را در شرایطی قرار داده که فکر می‌کند سیاست بایدن با آن توافق دو محوری حول مساله خروج نیروهای آمریکا از افغانستان و شریک شدن طالبان در قدرت در افغانستان به منظور ممانعت از پایگاه یافتن گروه‌های رادیکال اسلامی و به خطر افتادن منافع آمریکا منافات دارد.»
وی افزود: «تردیدهایی در طالبان ایجاد شده و تصور می‌شود که وقتی آمریکا می‌گوید آن معاهده باید مورد تجدید نظر قرار گیرد، به این معناست که آن عبارت امارات اسلامی که ترامپ پذیرفته بود، پذیرفته نشود و به سوی دولت مرکزی افغانستان متمایل شود. به همین دلیل احساس می‌کنند ابتکار آمریکایی‌ها در زمان ترامپ به بن‌بست خواهد رسید و لازم است با ابتکار منطقه‌ای که ایران مطرح کرده بود، همراه شوند.»
ملازهی در تشریح ابتکار ایران نیز گفت: «وزیر خارجه کشورمان قبلا گفته بود کشورهای همسایه با افغانستان به اضافه کشورهایی که در افغانستان صاحب نفوذ هستند اما همسایه نیستند مثل عربستان، امارات و ترکیه با هم همکاری کنند و ابتکاری به خرج دهند که جایگزین ابتکار آمریکایی‌ها شود و با ایجاد تفاهم بین طالبان و دولت افغانستان جنگ را در این کشور پایان دهد.»
این کارشناس مسائل منطقه تاکید کرد: «بر این اساس است که ایران می‌تواند فعالانه‌تر از گذشته در این زمینه عمل کند. دیدارهایی که آقای طاهریان به عنوان نماینده ویژه وزارت امور خارجه ایران با روسیه و آلمانی‌ها داشته، در همین راستا حائز اهمیت است و نشان می‌دهد که ایران می‌خواهد حضور موثرتری در روند صلح افغانستان داشته باشد.»
وی افزود: «به نظر می‌رسد طالبان نیز از این رویه استقبال می‌کنند و می‌خواهند از این طریق مشکلاتی که احتمالا در دولت بایدن برایشان پیش خواهد آمد را حل کنند.»
این کارشناس مسائل افغانستان در پاسخ به اینکه آیا ایران در همراه کردن کشورهایی مثل عربستان، امارات و ترکیه در موضوع صلح افغانستان موفق خواهد بود گفت: «به هر حال اگر ایران بتواند کشورهایی مثل عربستان و پاکستان و ترکیه را با خودش همراه کند، شانس استفاده از ابتکار منطقه‌ای برای کمک به صلح افغانستان را افزایش داده است. طبیعی است که در این منطقه رقابت‌های غیرقابل انکاری وجود دارد که این کار را سخت می‌کند. به هر حال بین ایران و عربستان سعودی یا بین هند و پاکستان رقابت‌هایی وجود دارد و ترکیه نیز خودش مدعی الگوی قدرت اسلامی است. با وجود همه این مسائل اما اگر به صورت واقع‌بینانه‌تری به قضایا نگاه کنیم، می‌توان این رقابت‌ها را کاهش داد و سبب شد یک ابتکار منطقه‌ای به روند صلح افغانستان کمک کند.»
ملازهی همچنین درباره اینکه ایران چطور می‌تواند تغییر رویکرد خود نسبت به طالبان را که اخیرا موجب حساسیت افکار عمومی شده است، توجیه کند و آیا این تغییر نگاه درست بوده یا خیر گفت: «دقت داشته باشید که ایران یکی از کشورهایی است که حدود هزار کیلومتر با افغانستان مرر مشترک دارد لذا هر تحولی که در افغانستان ایجاد شود، در ایران موثر است. اگر صلح برقرار باشد به نفع ایران است و اگر جنگ باشد، سرریز آن می‌تواند وارد ایران شود و به لحاظ امنیتی مشکل‌ساز شود. این واقعیتی است که نمی‌توان انکار کرد.»
وی با تاکید بر اینکه «ایران سهم مهمی را به دلیل جبر جغرافیایی در مسائل افغانستان دارد» گفت: «مساله مواد مخدر موضوع مهمی است که ایران سالانه به خاطر آن هزینه می‌دهد و یکی از دلایل گسترش و ترانزیت آن از ایران، افزایش کشت مواد مخدر است و حل و فصل آن نیز ساده نیست. بنابراین اگر از این زاویه نگاه کنیم، روشن می‌شود که ایران نباید در قضیه افغانستان منفعل باشد. البته زمانی منفعل بوده و این به زیان ایران تمام شده است.»
این کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: «سرمایه‌گذاری ایران زمانی روی گروه‌های جهادی بود و اصلا با طالبان کاری نداشت که به نظر من اشتباه بود. به هرحال طالبان بخشی از واقعیت افغانستان است که در قبایل پشتون پشتوانه مردمی دارد. در صحنه نظامی نیز بیش از ۵۰ درصد از خاک افغانستان در مناطق روستایی و عشایری در دست طالبان است. با در نظر داشتن این مسائل می‌توان به این نتیجه رسید که نزدیک شدن به طالبان خط درستی بوده و ما باید با طالبان تعامل کرده تا روی روند مذاکرات تاثیرگذار شویم.»
وی ضمن تاکید بر اینکه «نمی‌توانیم طالبان را نادیده بگیریم» گفت: «نمی‌توانیم طالبان یا قبایل پشتون را نادیده بگیریم. در ایران و در گذشته این ضعف وجود داشته و فقط با گروه‌های شیعه و فارسی‌زبان کار کرده‌ایم. حتی می‌توان گفت که جامعه ایران شناختی از مناسبات و فرهنگ پشتون ندارد و یک ذهنیت منفی وجود دارد. جدای از این مسائل، خط درست، کار کردن با طالبان و پشتون‌ها است.»
این طور که به نظر می‌رسد موقعیت برای ایفای نقش محوری ایران در فرآیند صلح افغانستان فراهم است و تغییر دولت در آمریکا و تمایل قطر به میانجیگری بین کشورهای منطقه و ایران نیز بر شانس ایران در رسیدن به این هدف می‌افزاید. با این وجود باید منتظر ماند و دید که گفت‌وگوهای مربوطه به کجا می‌رسد و آیا کشورهای منطقه می‌توانند آنطور که ملازهی می‌گوید به مساله واقع‌بینانه نگریسته و از رقابت‌های خود که به تحقق صلح آسیب میزند، بکاهند یا خیر.
اخبار برگزیدهسیاسیلینک کوتاه :