چین، برگ برنده ایران
به گزارش جهان صنعت نیوز: گشت آژانس امنیت دریانوردی اندونزی اعلام کرده سامانه‌های ناوبری و راداری این دو نفتکش خاموش بوده و به طور اتفاقی آنها را ردیابی کرده است. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز گفته است این توقیف به دلیل مسائل فنی رخ داده که در زمینه حمل‌ونقل یک امر فنی است. ظرفیت مجموع دو نفتکش حدود دو میلیون بشکه اعلام شده است. در این مساله پای چین نیز به میان آمد آن گاه که مشخص شد که تعداد ۲۵ نفر از ۶۱ خدمه این دو نفتکش چینی هستند و مقصد نفتکش ساحل شرقی چین بوده است. اقدام اندونزی در توقیف این تانکرها مورد استقبال ایالات متحده قرار گرفت و سخنگوی سفارت آمریکا در جاکارتا تلاش‌های گارد ساحلی اندونزی برای مقابله با فعالیت‌های غیرقانونی دریایی را ستود.
این حادثه نشان‌دهنده یک وضعیت استراتژیک در نظریه‌بازی‌ها در بین سه بازیگر عمده جهان است: ایران، چین، و آمریکا در زمینه انرژی با یکدیگر در ار تباط هستند. ایران و چین مایلند در تبادلات حامل‌های انرژی همکاری کنند.
در این راستا ایران به چین نفت خام، میعانات گازی و برخی از محصولات مشتقه از نفت را صادر می‌کند. ایالات متحده در ۴۲ سال اخیر و به‌خصوص در چهار سال گذشته به شدت تلاش داشته ایران از صدور نفت خام و گاز طبیعی محروم مانده تا از این طریق به فناوری‌های جدید مانند دستیابی به تولید گاز طبیعی مایع شده (LNG) دست پیدا نکرده، توسعه اقتصادی و مآلا رفاه اجتماعی در ایران دست نیافتنی شود. چین و ایالات متحده در رقابتی سخت در بخش ژئوپلیتیک و تجارت بوده و همچنان در جنگ سرد تجاری با یکدیگر و همچنین برخی از شاخ و شانه کشیدن در اطراف تایوان و دریای چین جنوبی هستند.
نفت ایران روانه بازار می‌شود؟
پس از انتخابات اخیر آمریکا، اخبار منتشر شده حاکی از آن است که مقدار انتقال نفت ایران به چین بیشتر شده است. این مساله می‌تواند آشکار شدن تجارت نفت ایران به دلیل فشار بی‌اندازه دولت ترامپ در مسیرهای دریایی در سراسر جهان علیه صادرات نفت ایران تفسیر شده و یا به فضای روانی ایجاد شده مبنی بر احتمال رفع تحریم‌ها، بازگشت آمریکا به برجام، و تسهیل در امر تجارت انرژی توسط ایران تعبیر شود. هر چه هست به گزارش کپلر صادرات نفت ایران به چین پس از نوامبر ۲۰۲۰ افزایش یافته است. در ماه نوامبر به گزارش اداره آمار گمرک طبق نمودار بلومبرگ، چین ۱/۴ میلیون بشکه در روز چین نفت خام از نوع ایران را وارد کرده است. این نشان می‌دهد که ادعای آمریکا مبنی بر به صفر رساندن صادرات نفت ایران تا چه اندازه بی‌پایه بوده است. در همین حال برخی از ناظران حرکت نفتکش‌ها و ردیابی آنها اعتقاد دارند نفت وارداتی به چین از سوی مالزی نیز می‌تواند اکثرا نفت ایران باشد که از طریق انتقال کشتی به کشتی در آب‌های اقیانوس هند به نام مالزی وارد بنادر چین شده است. اگر این حرف درست باشد، این مقدار نفت نیز مطابق ادعای بلومبرگ در ماه نوامبر یک میلیون بشکه در روز بوده است. پس به صورت حداقلی ایران حدود یک میلیون بشکه نفت در روز به چین صادر می‌کند.
خبرگزاری مهر به نقل از وزیر نفت ایران صادرات نفت ایران را ۹۰۰ هزار بشکه در روز اعلام کرده است. این مقدار صادرات و در مقابل حجم واردات کالاها و خدمات از چین توسط ایران نشان می‌دهد این دو کشور با وجود تحریم‌های گزنده آمریکا در روابط دوجانبه خود نسبتا موفق بوده‌اند. به‌خصوص در بخش انرژی معاملات دو کشور در حد قابل توجهی ارتقا پیدا کرده است. دخالت شرکت‌های نفت و گاز چین در پروژه‌های ایرانی نیز اهمیت دارد.
سایه تحریم‌ها بر روابط تجاری ایران
یکی از نشانه‌های علایق ایران و چین در توافق ۲۵ ساله همکاری ایران و چین منعکس است. روابط ایران و چین سابقه ۵۰ ساله دارد. پس از برقراری روابط سیاسی آمریکا و چین کمونیست، روابط جدید ایران و جمهوری خلق چین با تاسیس سفارت ایران در پکن آغاز شد. پس از انقلاب و در سال‌های آغازین جنگ ایران و عراق روابط تجاری رو به گسترش نهاد. بنا بر نظر دکتر شریعتی‌نیا از ۱۰ سال قبل تلاش‌هایی برای شکل‌دهی به کار راهبردی با چین آغاز شد. در سال ۲۰۱۶ رییس‌جمهور چین پس از ۱۴ سال به ایران آمد و کار مشترک برای تدوین سند جامع همکاری راهبردی مورد توافق قرار گرفت. پس از چهار سال دولت ایران آن را تایید کرد. آنچه از کلیات منتشرشده پیداست این سند یک نقشه راه است. تدوین نقشه راه در سیاست خارجی ایران سابقه چندانی ندارد. اما در چین سندنویسی و چارچوب‌دهی به روابط با دیگر کشورها و مفهوم‌بندی آن اهمیت دارد. چین با بسیاری از کشورها روابط خود را در قالب نقشه راه تعریف کرده است. این سند بسط بیانیه مشترک همکاری راهبردی که در ۲۰۱۶ و در پایان سفر رییس‌جمهور چین منتشر شد، است. کانون آن بیانیه بند ۵ بخش سیاسی است که در آن آمده: طرفین در خصوص مسائل مهم مربوط به منافع اصولی کشورها از جمله استقلال، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی از یکدیگر حمایت قاطع می‌کنند. طرف ایرانی کماکان به سیاست چین واحد قاطعانه پایبند است. طرف چینی نیز از برنامه توسعه طرف ایرانی حمایت و از افزایش نقش ایران در امور منطقه‌ای و بین‌المللی پشتیبانی می‌کند. برخی از کارشناسان حجم دلاری این توافق را ۴۰۰ میلیارد دلار می‌دانند. در این توافق چین متعهد می‌شود همه‌ساله از ایران نفت خریداری کند. همه اینها در صورتی است که این توافق عملی شود. با این حال واقعیت این است که با کم‌اثر شدن تحریم‌های آمریکا و توافق احتمالی با اتحادیه اروپا، روابط تجاری ایران و چین می‌تواند شرایط بهتری را تجربه کند.
سرمایه‌گذاری ۱۶ میلیاردی چین در صنعت نفت نیجریه
قرن پیش رو، قرن آسیاست و پیشروترین کشور آسیایی نیز چین است. چین بزرگترین مصرف‌کننده انرژی جهان است. در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۰ درصد از انرژی اولیه جهان در چین مصرف شده که آمار قابل توجهی است. چین که در ابتدای دهه ۹۰ پنجمین تولیدکننده نفت دنیا بود، در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۳/۵ درصد مصرف دنیا را به نام خود ثبت کرده و در همین سال نزدیک به ۱۰میلیون بشکه نفت در روز واردات داشته است. این مهمترین نکته برای کشور ماست که دارنده چهارمین ذخایر نفت دنیاست. در بخش گاز طبیعی نیز میزان مصرف و واردات چین روند رو به رشد محسوسی داشته است و در سال گذشته میلادی، حدود ۱۲۰میلیارد مترمکعب گاز طبیعی به چین وارد شده است. ابتکار یک کمربند و یک جاده که شی جین پینگ رییس‌جمهوری چین در سال ۲۰۱۳ مطرح کرد، امروز یکی از مهمترین موضوعات اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری دنیاست که حجم انبوهی خبر، تحلیل، گزارش، گفت‌وگو و راهبرد درباره آن در سراسر دنیا منتشر می‌شود. بانک توسعه چین در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که قصد دارد ۸۹۰ میلیارد دلار را در ۹۰۰ پروژه مرتبط با ابتکار یک کمربند و یک جاده در بیش از ۶۰ کشور سرمایه‌گذاری کند؛ عدد قابل ملاحظه‌ای که بسیاری از کشورها را برای جذب آن به تحرک، لابی، ارائه طرح و مذاکره با طرف چینی واداشته است. پاکستان در همسایگی ایران و چین نزدیک به ۴۶میلیارد دلار را در قالب پروژه توسعه بندر اقیانوسی گوادر در نزدیکی چابهار ایران و توسعه کریدور اقتصادی چین – پاکستان که از کاشغر در استان سین‌کیانگ چین تا گوادر در سواحل اقیانوس هند امتداد دارد، جذب کرده است. چین در صنعت نفت نیجریه حدود ۱۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده است.
به نظر می‌رسد اولین پیامد بازگشت آمریکا به توافق پاریس، تلاش جان کری نماینده این کشور در تصویب سریع‌تر جرایم استفاده از احتراق سوخت‌های فسیلی در کنفرانس‌های مربوط به تغییرات اقلیمی به‌خصوص کاپ ۲۶
( COP26) در گلاسکو در نوامبر ۲۰۲۱ باشد. کشورهایی همچون چین و اعضای اتحادیه اروپا که در ظرفیت سازی برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در طول این سال‌ها فعالیت کرده‌اند، کمترین ضرر را خواهند دید. کشورهایی مانند ایران هم در فروش نفت و گاز آنها محدودیت به وجود آمده و هم به دلیل عقب افتادن در انجام زیرساخت‌های مربوط به حامل‌های انرژی فرصت جایگزینی را از دست داده و ضررهای متعددی را پذیرا می‌شوند. اگر به موقع اقدام کنیم هم نفت و گازمان را برای کاربرد موثر و پایدار نجات داده‌ایم و هم دچار مشکلات و جرایم بین‌المللی نخواهیم شد.
برندگان گذار انرژی
با وجود توسعه تولید نفت و به‌خصوص گاز در سال‌های آتی، به نظر می‌رسد پیک مصرف نفت و سپس گاز در جهان سریع‌تر از پیش‌بینی‌های قبلی اتفاق خواهد افتاد. در این بین کشورهایی موفق خواهند بود که سریع‌تر برای توسعه صنایع تبدیلی هیدروکربوری و پتروشیمی اقدام کنند. در مقابل انرژی ارزان‌قیمت خورشید و باد، نفت و گاز بهترین کاربرد را نه برای احتراق بلکه به عنوان مواد اولیه در تولید بیش از ۲۵۰۰ محصول پتروشیمی با ارزش افزوده بالا خواهند داشت. برای ایران که دومین ذخایر گاز دنیا را در اختیار دارد، این بهترین خبر است. نکته مهم درباره مصرف گاز چین این است که در پی توافق اقلیمی پاریس، چین باید از مصرف زغال سنگ خود بکاهد و سبد مصرفی انرژی‌اش را با گاز طبیعی و انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌ای تکمیل کند، چون چین بزرگترین مصرف‌کننده زغال‌سنگ دنیاست.
روابط ایران و چین می‌تواند در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز گسترش یابد. چین بزرگترین تولیدکننده پانل‌های خورشیدی است. برق زمینه‌ساز توسعه جوامع و معمار تمدن جدید است. با گسترش فناوری‌های استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و تلاش چینی‌ها در ارزان تولید کردن لوازم و وسایل تولید انرژی‌های پاک متوسط هزینه تولید برق از انرژی‌های پاک به سه سنت بر کیلووات ساعت کاهش یافته و پیش‌بینی می‌شود که این روند تا رسیدن به کمتر از دو سنت بر کیلووات ساعت ادامه یابد. این رقم در ایران به دلیل برخورداری از پتانسیل‌های خورشیدی و بادی از ۲/۵ سنت بر کیلووات ساعت فعلی به کمتر از ۱/۵ سنت بر کیلووات ساعت خواهد رسید.
ولی مهمترین اقدام در روابط انرژتیک ایران و چین می‌تواند احداث خط لوله انتقال گاز طبیعی از ایران به چین باشد. مطالعات مربوط به خط لوله گاز آسیای مرکزی- چین همراه با چهار شعبه فرعی آن انجام شده و هم‌اکنون ۶۰ میلیارد مترمکعب گاز از کشورهای ترکمنستان و ازبکستان به چین صادر می‌شود. این مقدار یک‌چهارم مصرف کنونی چین است. ایران بازاری به همین مقدار با پیگیری خط لوله ایران- چین از طریق آسیای مرکزی را داراست. البته سناریوی دیگر ساخت تاسیسات ال‌ان‌جی است که از لحاظ فناوری و سرمایه‌گذاری پیچیدگی‌های بیشتری دارد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :