اقدامات بایدن و پاسخ احتمالی تهران

فریدون مجلسی * جو بایدن که در رقابت‌های انتخاباتی نیز وعده بازگشت به برجام را داده بود، اکنون در آستانه اتمام مهلت ضرب‌الاجل مجلس ایران برای توقف اجرای پروتکل الحاقی و کاهش نظارت‌های آژانس، اقداماتی را انجام داده است که از جهاتی قابل توجه است.

مهم‌تر از همه اینکه بایدن در اقدامات خود به دو نکته توجه دارد؛ اولا مخالفت و نشان دادن نادرست بودن برخی اقدامات ترامپ مثل عدم صدور مجوز تردد برای کشورهای اسلامی از جمله ایران، فرمان‌هایی اجرایی که داشت و آنچه درباره برجام انجام داد و… . دوما اینکه او اساسا خروج از برجام را غلط و باطل دانسته و بارها نیز گفته است بنابراین او برای بازگشت به برجام نیاز به اقدام خاص یا کسب اجازه از کسی ندارد و به راحتی می‌تواند این کار را انجام دهد.
کمااینکه اکنون گفته در چارچوب ۱+۵ به مذاکرات برجامی با ایران ادامه می‌دهد و این یعنی این مذاکرات را متوقف‌شده تلقی نمی‌کنند.

نکته دیگر اینکه آمریکا در دوران ترامپ خواهان استفاده از مکانیسم ماشه بود و چون از برجام خارج شده بود، نمی‌توانست این کار را انجام دهد و برای همین هم در جریان آن رای‌گیری غیر یکی، دو کشور کسی با او همراهی نکرد. اکنون اما آمریکا از این رویه صرف‌نظر کرده است. این امر از یک سو نشانگر سیاست کلی آمریکا و تفاوت دیدگاه بایدن و ترامپ است و از سوی دیگر برای ایران اهمیت دارد زیرا ذی‌نفع است و اهمیت دارد که در عرصه بین‌المللی راجع به او چطور تصمیم‌گیری و برخورد می‌شود.

با همه اینها بایدن بعد از شروع دوره ریاست‌جمهوری خود تا‌کنون در بازگشت به برجام تعلل کرده و اکنون نیز با نزدیک شدن به پایان مهلت مشخص شده از سوی ایران برای خروج NPT توپ را به نحوی در زمین ایران انداخته است. در حقیقت بایدن به اولتیماتوم ایران هیچ پاسخی نداده و آن را مورد توجه قرار نداده است. آمریکا صرفا اقداماتی را انجام داده تا نشان دهد که اگر ایران با این کشور سازگاری کند، راه باز است.

ضمن اینکه بایدن در این یک ماه گذشته با اکثر کشورهای دوست و نزدیک خود تماس گرفته است اما با نتانیاهو به تازگی تماس گرفت و این مساله حائزاهمیتی است زیرا به این طریق از یک سو نشان داده از وی گله‌مند است و از سوی دیگر حتی اگر در ایران برخی بخواهند موضوع برجام را از مساله اسراییل جدا کنند، ما می‌دانیم که آنها این دو مساله را کاملا به هم مرتبط می‌دانند.

حال باید دید که ایران بعد از مشاهده این اقدامات و سیگنال‌های طرف آمریکایی چه اقدامی انجام می‌دهد و آیا طبق ضرب‌الاجل مجلس اجرای پروتکل الحاقی را متوقف می‌کند و نظارت‌های آَژانس بین‌المللی انرژی اتمی را می‌‌کاهد یا خیر. به اعتقاد من البته اگر ایران طبق مصوبه مجلس عمل کند، همه پل‌های پشت سر خود را خراب کرده است. البته این احتمال نیز وجود دارد که به بهانه اینکه می‌خواهیم ببینیم اقدامات بعدی آمریکا چیست یا مسائلی مثل این، اجرای این مصوبه را قدری به تاخیر اندازند که در این صورت مشخص می‌شود ایران آمادگی برداشتن قدم‌های دیگر را هم دارد.

شخصا اما به این امر خوش‌بین نیستم زیرا تصور می‌کنم که در نهایت مساله اسراییل در این زمینه اهمیت دارد و برنامه و رویکرد ایران نیز مشخص است. آمریکا انتظار ندارد که جمهوری اسلامی ایران، اسراییل را به رسمیت بشناسد اما قطعا انتظار دارد که سیاست جنگ آشکار ایران و اسراییل به یک ترک مخاصمه انجامد و مساله ایران و اسراییل به یک مساله کلی اعراب و اسراییل یا کشورهای اسلامی و اسراییل تبدیل شود که ایران نیز در کنار ده‌ها کشور اسلامی دیگر به آن توجه دارد.

دیپلمات پیشین