شعار درمانی و بی‌عملی؛ امتداد بد عهدی‌های اروپا
پارسا جعفری * لحن طلبکارانه و دستوری اروپا به ایران برای اجرای یکطرفه تعهدات برجامی و تقلا برای باج‌گیری از ایران در حالی مطرح است که با وجود اینکه طرف اروپایی همواره بر تعهد راسخ خود در اجرای برجام تاکید کرده و وعده داده است که اثرات خروج آمریکا از برجام را جبران خواهد کرد اما تاکنون نه‌تنها هیچ‌یک از تعهدات یازده‌گانه را انجام نداده‌اند بلکه با انفعال و پنهان شدن پشت سیاست‌های نادرست ایالات متحده، همچنان به رفتار منفی خود ادامه می‌دهند. مشخص است که اروپایی‌ها در ظاهر خود را پایبند به توافقنامه برجام نشان می‌دهند اما در حقیقت و در مقام عمل به سود آمریکا عمل کرده و با کارشکنی در اجرای تعهدات خود و با اظهارنظرهای غیرسازنده به دنبال تعمیم الگوی مذاکرات برجام به دیگر مسائل کلیدی هستند.
حال با توجه به عهدشکنی آمریکایی‌ها و نیز عدم صداقت اروپایی‌ها در عمل به تعهدات‌شان، با وجود فرصت دیپلماسی ایجاد‌شده توسط ایران، تهران نیز متقابلا با تصمیم سیاسی قصد دارد تا ۵ اسفند اجرای پروتکل الحاقی که در چارچوب برجام تاکنون به صورت داوطلبانه آن را اجرا کرده و دسترسی‌های گسترده و بی‌سابقه‌ای برای بازدید و بازرسی از مراکز هسته‌ای خود نیز به آژانس داده است، متوقف کند. مجلس شورای اسلامی براساس ماده ۶ مصوبه خود، دولت را مکلف می‌کند در صورت عدم اجرای کامل تعهدات کشورهای متعاهد از جمله کشورهای ۱+۴ در قبال ایران و عادی نشدن روابط کامل بانکی و عدم رفع کامل موانع صادرات و فروش کامل نفت و فرآورده‌های نفتی ایران و برگشت کامل و سریع ارز منابع حاصل از فروش، نظارت‌های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را در راستای طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، متوقف کند.
ضرب‌الاجل ایران طبق مصوبه مجلس برای تعلیق بخشی از اختیارات راستی‌آزمایی آژانس در صورت عدم اجرای تعهدات طرف‌های برجامی در روزهای اخیر با واکنش‌های مختلفی از طرف اروپا مواجه شده است به طوری که سه کشور اروپایی عضو برجام، ضمن ابراز نگرانی شدید به قانون یادشده که توسط پارلمان ایران تصویب شده، لغو پروتکل الحاقی را ناقض توافق هسته‌ای ادعا کردند. تروئیکای اروپایی در حالی ایران را به نقض توافق هسته‌ای متهم می‌کنند که رویکرد رفتاری جمهوری اسلامی ایران در چهار سال گذشته از زمان اجرای توافق، سندی شفاف از عزم آن در اجرای تعهداتش ذیل برجام بوده و تمایل آن را برای یافتن یک راه‌حل عملی و منطقی برای این موضوع ثابت می‌کند. جدیدترین نمونه تلاش ایران برای زنده نگه داشتن برجام، اظهارات اخیر وزیر امور خارجه ایران بود که مسوولیت رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپایی را نسبت به نظارت بر اجرای برجام را یادآوری و عنوان کرد که او می‌تواند در راستای بازگشت آمریکا به توافق، میانجیگری کند. این پیشنهاد می‌توانست از سوی خود اروپا مطرح شود و اروپا با داشتن هفته‌ها زمان برای ارائه یک پیشنهاد ملموس به دولت جدید آمریکا، می‌توانست واشنگتن را به برداشتن گام اول ترغیب سازد و نقش اتحادیه اروپا را به عنوان میانجی بی‌طرف و عضو اصلی برجام تقویت کند.
از نظر جمهوری اسلامی ایران، هرگز قابل قبول نیست که اروپا به عنوان عضو اصلی توافقنامه به صورتی منغعلانه تلاش کند تا تنها ایران را وادار به اجرای توافقنامه کند بلکه باید در عمل و به دور از اظهارنظرهای غیرسازنده، از طریق برداشتن گام‌های عملی معتبر برای بهبود اعتماد و بازگرداندن تعادل از‌دست‌رفته در این توافق، تلاش کرده و با همکاری جامعه بین‌الملل این قطار از ریل خارج شده را به مسیر صحیح اقدام برگرداند. بدین منظور آنان باید به مسیر اعتمادسازی برگردند و با جدیت دولت جدید ایالات متحده را در عمل به تعهداتش ذیل توافقنامه برجام تحت فشار قرار دهند و درصدد جبران اشتباهات و بدعهدی‌های خود برآیند.
اتحادیه اروپا باید به این آگاهی برسد که رشته‌های این توافق، به مزایای پیش‌بینی شده برای هر یک از طرف‌های دیگر گره خورده و آنها نمی‌توانند صرفا به خواسته‌های خود به طور یکجانبه فکر کنند. بعد از مدت‌ها صبر استراتژیک ایران و فرصت به طرفین برجام برای بازگشت به تعهدات‌شان، بازگرداندن تعادل از بین رفته بین حقوق و مسوولیت‌های تمامی طرف‌های برجام، یک ضرورت عینی برای جمهوری اسلامی ایران است. اقدام ایران در کاهش اجرای برخی تعهداتش به طور جزئی، در همین چارچوب بوده که در راستای بندهای ۲۶ و ۳۶ این توافقنامه در واکنش به بدعهدی طرف‌های مقابل و به عنوان اقدامات جبرانی برای اعاده تعادل مفقوده در برجام است. با این حال جمهوری اسلامی ایران همان‌طور که بارها در عالی‌ترین سطح سیاسی اعلام کرده، در صورتی که دیگر طرف‌ها به تعهدات خود عمل کنند، آمادگی دارد تمامی گام‌های جبرانی برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود را متوقف کند.
با توجه به ضرب‌الاجل مجلس شورای اسلامی ایران در لغو پروتکل الحاقی، اتحادیه اروپا باید بداند که فرصت دیپلماسی برای زنده نگه داشتن برجام تا ابد در دسترس نخواهد بود. از این رو ضروری است که تروئیکای اروپایی سریعا یک مسیر مشترک را با دولت جو بایدن رییس‌جمهور جدید آمریکا برای بازگشت به تعهدات خود ذیل توافقنامه برجام، ترسیم کنند. این اقدام ساده می‌تواند با تحت فشار قرار دادن دولت بایدن در ارتباط با لغو دستور اجرایی می ۲۰۱۸ که به خروج واشنگتن از توافق منجر شد، صورت گیرد.
* کارشناس روابط بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :