بازار کار از زاویه‌دید اقتصاد کلان
وحید شقاقی‌شهری * اشتغال و کاهش بیکاری را می‌توان متغیر خروجی سرمایه‌گذاری و تولید دانست. به عبارتی، اشتغال به عنوان یک متغیر وابسته در اقتصاد عمل می‌کند و به رشد تولید و رشد سرمایه‌گذاری ارتباط مستقیم پیدا می‌کند. در طی سال‌های اخیر نه‌تنها رشد سرمایه‌گذاری و تولید منفی بوده بلکه رشد اقتصادی در طول دهه ۹۰ صفر درصد تخمین زده شده است. در همین حال رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص نیز ۲/۵- درصد برآورد شده است. به این ترتیب طی دو سال گذشته کیک اقتصادی کشور ۱۲ درصد کوچک‌تر شده که این مساله خود را در رشد منفی اقتصادی در فاصله سال‌های ۹۷ تا ۹۹ نشان داده است. اگر وضعیت رشد سرمایه‌گذاری، رشد تولید و رشد اقتصادی را به ترتیب منفی و در شرایط رکود اقتصادی قلمداد کنیم باید منتظر کاهش اشتغال و نرخ بیکاری باشیم اما برآورد جدید مرکز آمار موید بهبود وضعیت بازار کار در مقایسه با سال ۹۸ است که با واقعیت متغیرهای اقتصاد کلان همخوانی ندارد.
بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که به چه دلیل نرخ بیکاری کاهش و سطح اشتغال افزایش پیدا کرده است. برای یافتن دلیل کاهش نرخ بیکاری و افزایش سطح اشتغال در سایه کاهش رشد سرمایه‌گذاری و رشد تولید باید وضعیت بازار کار را از زوایای دیگری مورد بررسی قرار داد. یکی از دلایلی که می‌تواند به بهبود آمار بیکاری منجر شود کاهش تعداد افراد جویای کار است. به عبارتی این احتمال وجود دارد که بخشی از جمعیت در سن کار به دلیل عدم توفیق در یافتن شغل مناسب، بازار کار را ترک کرده باشند و دیگر جویای کار در بازار کار نباشند. عامل دوم را هم می‌توان به بحث اشتغال کاذب یا پنهان نسبت داد، به عبارتی مشاغلی که در اقتصاد پنهان جای دارند و شفافیت لازم بر آنها حاکم نیست جایگزین مشاغل پایدار شده‌اند و سهم اشتغال ناقص را در اشتغال در مقایسه با اشتغال کامل بالاتر برده‌اند.
در عین حال در دوره کنونی و در مقایسه با زمان شروع بحران کرونا حمایت‌های متعددی از سوی دولت صورت گرفته و به تدریج مشاغل و کسب‌وکارها مسیر دیگری را برای تولید و فروش خود در پیش گرفته‌اند و بسیاری به اشتغال دیجیتال روی آورده‌اند. ضمن آنکه کرونا نیز تا حدودی از شدت بی‌رویه خود که در برخی ماه‌ها داشت فاصله گرفته است. همه این مسائل موجب شد جان تازه‌ای به کسب و کارها دمیده شود و بازار کار نسبت به زمان شیوع ویروس کرونا وضعیت بهتری را تجربه کند.
اما در هر صورت، چنانچه سیاستگذار به دنبال بهبود وضعیت بازار کار و افزایش سطح اشتغال باشد لازم است رویکرد سیاستگذاری‌اش را تغییر دهد و در مسیری حرکت کند که به افزایش رشد سرمایه‌گذاری بینجامد، چه آنکه تا زمانی که رشد سرمایه‌گذاری افزایش نیابد اشتغالی شکل نمی‌گیرد. رشد سرمایه‌گذاری نیز خود تابع مولفه‌های متعددی از قبیل بهبود محیط کسب‌وکار، تقویت امنیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری، ثبات اقتصادی و پیش‌بینی‌پذیر بودن اقتصاد است و مثبت شدن رشد سرمایه‌گذاری و بهبود رشد اشتغال تنها در سایه بهبود مولفه‌های یادشده امکان تحقق خواهد داشت. بر این اساس هرچند وضعیت اقتصاد در سایه بحران کرونا بهبود یافته اما در سایه رشد منفی اقتصادی و رشد منفی سرمایه‌گذاری نمی‌تواند ارقام مربوط به بهبود وضعیت اشتغال را مثبت و مطابق با واقعیت‌های اقتصادی دانست.
* اقتصاددان
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :