پایان بن‌بست در مناطق آزاد
محمد صفوی * پایان دولت‌ها معمولا در این مناطق شاهد تغییرات مدیریتی هستیم. حضور غیرمترقبه جعفر آهنگران در منطقه آزاد کیش و برکناری مدیرعامل قبلی این منطقه که خود را معجزه انقلاب تصور می‌کرد در روز‌های پایانی سال ۹۹ و استعفای دبیر شورای عالی مناطق آزاد و جایگزینی مدیرعامل منطقه آزاد قشم به جای ایشان شوک‌هایی بود که به سرمایه‌گذاری‌های بی‌رمق در مناطق آزاد وارد شد.
اما باید گفت دوران پساکرونا شرایط جدید را در عرصه سیاسی و اقتصاد جهانی به دنبال خواهد داشت و این شرایط پایان بن‌بست‌ها در بسیاری از عرصه‌های اقتصادی و به ویژه در مناطق آزاد ما خواهد بود.
مناطق آزاد تجاری و صنعتی ما با وجود جانمایی متناسب آنها هرگز در رسیدن به اهداف تعیین شده موفق عمل نکرده‌اند و همواره از داشتن یک تفکر علمی و راهبردی رنج برده‌اند.با گذشت بیش از سه دهه از عمر این مناطق همچنان فرزندان نابالغ اقتصاد کشور به حساب می‌آیند.
مشکلات عدیده قانونی و ناکارآمد قانون مناطق آزاد و همچنین مشکلات ناشی از تحریم و معضلات پولی و بانکی در سال‌های اخیر بخشی از ناتوانی مناطق در جذب سرمایه خارجی بوده است و رویکرد غیرکارشناسی واردات به جای صادرات و همچنین عدم فهم درست از جایگاه مناطق آزاد میان تصمیم‌گیران و متولیان امر در خصوص جایگاه قانونی مناطق آزاد مسیر توسعه این مناطق را با دشواری مواجه کرده است و می‌توان گفت این مسیر به بن‌بست در مناطق منجر شده است اما شرایط پس از کرونا نوید‌بخش تغییرات وسیعی در تجارت جهانی و بهره‌گیری از مراودات اقتصادی برای صلح و مشارکت جهانی را نوید می‌دهد و موقعیت ممتاز کشورمان در ترانزیت جهانی و پتانسیل‌های بالقوه به منابع معدنی و نفت و گاز در جنوب کشورمان همچنین منابع ذخیره شده در دریای شمال تاریخ و تمدن ایران و سرمایه‌های اجتماعی به عنوان مولفه‌هایی ارزشمند برای همکاری و مشارکت ایران در اقتصاد جهانی خواهد بود. مناطق آزاد چابهار شرق و ماکو در غرب ایران همچنین مناطق کیش و قشم در جنوب و منطقه آزاد انزلی در شمال کشور و منطقه آزاد خرمشهر در مرکز بزرگ‌ترین ذخایر انرژی نفت و گاز ایران و موقعیت ممتاز منطقه آزاد ارس در شمال شرق کشورمان از چنان توانایی‌ای برخوردار هستند که کلیه اقلام صادراتی کشورمان را به جهان عرضه کنند و فرصت‌هایی را برای سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی فراهم آورند. نگاه هوشمندانه جهانیان ویژه کشور هندوستان یکی از امیدهای سرمایه‌گذاری جهانی آن پس از کرونا به شمار می‌رود برای سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار به این دلیل که این کشور در گام اول به دنبال ترانزیت پنج میلیون تن کالا از طریق این بندر اروپا هست و نشان از افق برنامه هند برای توسعه ترانزیت و تجارت کالاست. رویکرد حاکمیت به مناطق آزاد همواره دارای فراز‌ونشیب بوده و اعتبار مناطق آزاد عنوان برند‌های بین‌المللی در کشور و جهان همچنان ناشناخته مانده است.
نبود شفافیت در اذهان مراجع حاکمیتی برای توسعه مناطق آزاد این بخش از اقتصاد کشورمان را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است و هنوز بخش‌هایی از متولیان دولتی تفاوت مناطق آزاد را از مناطق آباد تشخیص نمی‌دهند. خطا‌های برنامه‌ریزی استراتژیک در مناطق آزاد هیچ‌گاه اندازه‌گیری نشده است و تفکرات رویاپردازانه برخی از مدیران بدون هماهنگی واقعیات موجود و فارغ از استانداردهای جهانی بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده و همچنین منابع داخلی را به باد فنا داده است. صدها همایش سرمایه‌گذاری برای توسعه مناطق آزاد برگزار شده است. مقالات ارائه‌شده هیچ‌گاه فرصتی برای حضور در تصمیم‌گیری پیدا نکرده است و اکثرا به فراموشی سپرده شدند و باید گفت قایق خوب داشته‌ایم نه پاروزن. اینک در آستانه تحولات نوین جهانی مناطق آزاد تجاری و صنعتی کشورمان همچنان به عنوان مناطق استراتژیک در اقتصاد جهانی مطرح هستند و برای توسعه مناطق آزاد و تولید ثروت از این مناطق باید راه را بر شکوفایی نواندیشان بگشاییم. تحولات سریع در حوزه تکنولوژی الگوهای کهنه و منافع مستقر و هر روز در حال شکستن هستند.
در دوران پساکرونا نظم کهنه مراودات اقتصادی در حال فروپاشی بوده و نظم جدیدی جایگزین آن خواهد شد. دیپلماسی تجاری و اقتصادی بر دیپلماسی سیاسی برتری بیشتری پیدا خواهد کرد و گروه‌بندی‌های جدیدی در عرصه مراودات بین‌المللی به وجود خواهد آمد که برخلاف گذشته تابع ایدئولوژی نخواهد بود. به نظر می‌رسد که جهان در حال پایان دادن به تنش‌های ضدثروت پس از کرونا باشد. دولت‌ها برای حفظ اقتصاد خود نیازمند تغییر سریع در بوروکراسی اداری هستند و حتی قوانین روزآمد تصویب می‌کنند تا در بازارهای جهانی نقش‌آفرین باشند. مناطق آزاد کشور ما به لحاظ موقعیت ممتاز استراتژیک در ترانزیت جهانی و اقتصاد دریامحور و همچنین پتانسیل منابع انرژی کشور در کنار معادن رهگیری از ظرفیت‌های ملی در اقتصاد آینده جهان به ایفای نقش خواهند پرداخت. ایجاد اجماع و وفاق ملی و حاکمیتی برای توسعه مناطق آزاد این روند را تسریع خواهد کرد.
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :