سناریوی سقوط
به گزارش جهان صنعت نیوز: لبنان اکنون با شکست مواجه شده؛ در نظر نگرفتن وضعیت لبنان، پیامدهای عمیقا منفی با عوامل قابل‌توجه خارجی خواهد داشت. مقیاس وضعیت سیاسی و اقتصادی لبنان بیانگر خطرات ذاتی موجود در این کشور است.
گزارش اخیر بانک جهانی تصویری واضح را در این رابطه ترسیم می‌کند؛ بحران مالی و اقتصادی لبنان، این کشور را در زمره ۱۰ کشور بحران زده یا حتی سه کشور بحران‌زده شدید، در بحران‌های جهانی از اواسط قرن نوزدهم تاکنون قرار داده است. تولید ناخالص داخلی لبنان بین سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ تقریبا ۴۰ درصد کاهش یافته و نرخ بیکاری از ۲۸ درصد در فوریه ۲۰۲۰ به ۴۰ درصد در دسامبر ۲۰۲۰ رسیده است؛ در نتیجه، اکنون بیش از نیمی از جمعیت لبنان زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
این گزارش با استناد به نظارت اقتصادی پاییز ۲۰۲۰ لبنان، بحران اقتصادی این کشور را «رکود عمدی» تعریف می‌کند. بنا بر این تعریف، مقامهای لبنانی برای پرداختن به مسائل ساختاری و بحران اقتصادی، کمترین تلاش را انجام دادهاند که یکی از دلایل آن عدم‌تشکیل کابینه برای بیش از هشت ماه بوده؛ نتیجه این موضوع ایجاد یک بن‌بست سیاسی است.
این سناریو پایدار نیست؛ با توجه به درجه ناآرامی‌های اجتماعی ناشی از اعتراضات در اکتبر ۲۰۱۹، استدلال اینکه لبنان به سمت سقوط و درگیری‌های بعدی پیش نرود، به طور فزاینده‌ای دشوارتر به نظر می‌رسد. آشفتگی سیاسی در لبنان باعث بحران اقتصادی شده که از پیامدهای آن تشکیل صف‌های طولانی مقابل ایستگاه‌های توزیع سوخت، وخیم شدن نرخ ارز لیر و اعتراضات روزانه مردم این کشور است.
همایش وزرای خارجه در حاشیه نشست گروه ۲۰
این در حالی است که فروپاشی لبنان می‌تواند زنجیره‌ای از حوادث را ایجاد کند که منطقه را بی‌ثبات می‌کند. نگرانی از اوضاع بحرانی لبنان تنها محدود به نیروهای سیاسی آن کشور نیست. همایش مشترک وزیران خارجه سه کشور آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی در ماترا، واقع در سواحل جنوبی ایتالیا در شرایط کنونی پدیده‌ای تصادفی نیست؛ همه نگاه‌ها به اوضاع نابسامان لبنان دوخته شده است.
حضور وزرای خارجه این سه کشور در این شهر مربوط به اجلاس کشورهای گروه بیست است، اما نشست جداگانه آنها ارتباط مستقیمی با اجلاس یاد شده ندارد و در حاشیه آن همایش برگزار می‌شود. هدف ملاقات آنتونی بلینکن، ژان ایو لودریان و فیصل بن فرحان، وزرای خارجه آمریکا، فرانسه و عربستان تلاش برای فائق آمدن بر بحران لبنان اعلام شده است. حتی گفته می‌شود که بلینکن با فیصل بن فرحان جداگانه نیز دیدار و گفت‌وگو کرده است. به نظر می‌رسد موضوع دیدار جداگانه این دو سیاستمدار از جمله مربوط به جنگ یمن باشد.
دغدغه فرانسه در لبنان با نگرانی‌هایی که وزیر خارجه آمریکا را وادار به برگزاری چنین نشستی کرده، الزاما یکی نیست. فرانسه همچنان خواستار حفظ نفوذ خود در لبنان است، اما آمریکا نگران نفوذ روسیه و همچنین افزایش نقش ایران در لبنان است؛ موضوعی که باعث نگرانی دیگر رقبای منطقه‌ای ایران، عربستان و اسراییل می‌شود.
دیپلمات‌های ارشد سه کشور بر آنند تا رهبران لبنان را به وحدت و همکاری برای غلبه بر بحران‌های فزاینده این کشور فراخوانند. وزرای خارجه سه کشور یاد شده از رهبران سیاسی لبنان خواسته‌اند تا با اجرای اصلاحات به تعویق افتاده زمینه ثبات اقتصادی لبنان را فراهم سازند.
بحران واقعی لبنان
آنچه باعث نگرانی شدید این سه کشور شده است، بحران اقتصادی حاکم بر لبنان نیست، بلکه نگرانی از تاثیر برخاسته از این بحران بر بحران سیاسی لبنان است. خطر بی‌ثباتی سیاسی این کشور را تهدید می‌کند. تجربه عراق، سوریه و لیبی نشان می‌دهد که بی‌ثباتی سیاسی دروازه‌ها را روی حضور و فعالیت نیروهای افراطی می‌گشاید.
در واقعیت امر، لبنان پس از انفجار مهیب بندر بیروت در اوت سال ۲۰۲۰ با بحران سیاسی شدیدی روبه‌رو شده است؛ انفجاری که نه تنها به بهای جان ۲۰۰ نفر از شهروندان بیروت تمام شد، بلکه از تاب و توان دولت این کشور به شدت کاسته و به اختلافات سیاسی در این کشور میان سه قطب قدرت (شیعیان، اهل سنت و مسیحیان) دامن زده است. بحران انرژی و کاهش شدید بهای پول لبنان نیز به وخامت سیاسی حاکم بر این کشور ابعاد شدیدتری بخشیده است. نیاز لبنان به کمک‌های مالی کشورهای دیگر، عملا از این کشور بحران‌زده طعمه‌ای مناسب برای سایر قدرت‌ها ساخته است. از آن جمله باید به نقش روسیه در لبنان اشاره کرد.
چرا عربستان، فرانسه و آمریکا
انگیزه حضور فرانسه در تحولات سیاسی لبنان به دوران حاکمیت استعماری این کشور برمی‌گردد. اما همراهی این سه کشور مربوط به توافق صلحی می‌شود که در روز ۲۲ اکتبر سال ۱۹۸۹ در طائف عربستان امضا شد و به جنگ داخلی در لبنان پایان داد. بر اساس توافقی که عملا بین بازیگران جهانی و منطقه‌ای کسب شده بود، قدرت سیاسی در این کشور بین سه اقلیت دینی تقسیم شد. ریاست‌جمهوری به مسیحیان تعلق گرفت، در مقابل باید نخست‌وزیر از شهروندان اهل سنت انتخاب می‌شد و سخنگوی پارلمان این کشور نیز در حوزه اختیارات شیعیان قرار گرفت. به نوشته خبرگزاری فرانسه، همراهی کنونی سه کشور آمریکا، فرانسه و عربستان در لبنان یک علت دیگر نیز دارد و آن مقابله با نفوذ ایران و روسیه است.
افزایش نقش روسیه
سیاست خارجی روسیه در حال حاضر سرمایه‌گذاری در کشورهای بحران‌زده در خاورمیانه است. سایت موسسه استرالیایی مسائل بین‌الملل در ماه جاری مقاله‌ای از عبدالله خرم منتشر کرده است. مقاله‌ای که محور اصلی آن افزایش نفوذ روسیه در لبنان است. نویسنده حتی نوشته که احتمال همراهی آمریکا با روسیه برای مقابله با نقش فزاینده ایران در لبنان نیز منتفی نیست.
نویسنده به کاهش علایق سیاسی و اقتصادی بازیگران سابق منطقه‌ای در لبنان و از آن جمله عربستان و امارات، اشاره کرده و معتقد است که چنین امری جاده را برای افزایش نفوذ روسیه در این کشور هموار می‌کند.
افزایش نقش روسیه در لبنان را می‌توان در چند عرصه مشاهده کرد. نویسنده این مقاله به یکی از اظهارات اخیر جورج شعبان، نماینده سعد حریری اشاره کرده است. شعبان در مصاحبه‌ای که در ماه آوریل با اسپوتنیک داشت، گفته بود که کلید برون‌رفت از بحران سیاسی لبنان در دست روسیه است. افزون بر آن، روسیه در چند پروژه اقتصادی و از جمله در پروژه‌های ناظر بر اکتشاف و بهره‌برداری از نفت و گاز در سواحل لبنان سرمایه‌گذاری کرده است.
نویسنده مقاله یادشده به توافقنامه ۲۰ساله روسیه با لبنان اشاره کرده است. گفته می‌شود که در سال ۲۰۱۹، شرکت «روس‌نفت» مدیریت اجرایی پروژه ایجاد مخازن نفت در بندر طرابلس را کسب کرده است. باید یادآور شد که بندر طرابلس دومین بندر بزرگ لبنان به شمار می‌آید.
تاکید بر چندجانبه‌گرایی
در این میان، اجلاس وزرای امور خارجه گروه ۲۰ در شهر ساحلی ماترا در ایتالیا با تاکید بر ضرورت چندجانبه‌گرایی برای رویارویی با بحران جهانی شیوع ویروس کرونا و دیگر چالش‌های بین‌المللی برگزار شد.
آنتونی بلینکن وزیر خارجه ایالات متحده در این نشست گفت: همکاری چندجانبه برای توانایی جمعی ما به منظور پایان‌دادن به این بحران سلامتی جهانی، ضروری است. دولت جو بایدن، از زمان به قدرت رسیدن تلاش می‌کند تا نقش آسیب‌دیده ایالات‌متحده در سازمان‌های بین‌المللی در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ را بهبود بخشد.
لوییجی دی‌مایو وزیر خارجه ایتالیا، رییس دوره‌ای گروه ۲۰ خواستار چندجانبه‌گرایی کارآمد به رهبری سازمان ملل متحد برای مقابله با تبعات اجتماعی، بهداشتی و اقتصادی بحران کرونا و تلاش برای بازسازی پایدار اقتصاد جهانی شد. عربستان سعودی در دوره قبل ریاست این گروه را برعهده داشت. رهبران کشورهای عضو گره ۲۰ در ماه اکتبر در ایتالیا جمع خواهند شد. مهم‌ترین ملاقات این نشست سران، اولین دیدار مستقیم جو بایدن و همتای چینی او شی‌جین‌پینگ خواهد بود.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانلینک کوتاه :