بیشترین هزینه و کمترین بهره‌برداری

سیدجلال ساداتیان * تاکیدات اخیر بر گسترش روابط و همکاری‌ها با سوریه درحالی است که تاکنون نیز ایران بیشترین هزینه را در این کشور انجام داده و کمترین دستاورد را داشته است. در واقع می‌توان گفت که ایران توانست آقای اسد را نجات دهد. در سوریه ابتدا اعتراضاتی بود که به نتیجه نرسید. بعد هم ارتش آزادی درست کردند که ثمربخش نبود و بعد از آن گروه‌های تروریستی آمده و در این کشور مستقر شدند که وضعیت را به کلی دگرگون کردند. حمایت‌های ایران از دولت سوریه اما در همه این مدت ادامه داشت. این اواخر هم که آقای پوتین از طریق ایران موشک و هواپیماهای خود را فرستاد و به نحوی آنجا را مال خود کرد. دستمزد ایران را هم داد و نتیجه این بود که ایران چون به مرزهای اسراییل نزدیک شده و این برای اسراییل خطرناک است، باید سوریه را ترک کند!

مساله این است که ما در سوریه از نظر سیاسی و امنیتی خیلی هزینه کردیم و کمترین بهره‌برداری را داشته‌ایم. هنوز آنجا را تخلیه نکرده‌ایم اما اینکه حتی روسیه هم خواهان خروج ما از سوریه است نشان‌دهنده دستاوردهای محیرالعقولی است.

در پی این وضعیت باید بررسی کرد و دید که دستاوردهای واقعی ایران از حضور در سوریه و حمایت از اسد چه بوده است. بیشترین دستاوردهای اقتصادی قابل تصور نیز در قالب سرمایه‌گذاری و تجارت است. سوریه در بحث تجارت گاهی اقلامی مثل گازوییل، گاز مایع و… از ایران می‌خرد اما واقعیت این است که ترکیه با وجود اینکه بیشترین دشمنی را با آنها کرده بود اکنون بازار سوریه را گرفته و نسبت به ما به مراتب حضور پررنگ‌تری دارد! باید دید رمز آن چیست که دیگران با هزینه‌هایی که نکردند و حتی هزینه‌هایی که ایجاد کردند‌، در بحث تجارت با سوریه از ما موفق‌تر بوده‌اند؟!

البته از ایران نیز خریدهایی انجام شده و حتی یکی دو نمایشگاه هم برای تجار ایران گذاشته‌اند تا تصور خطرناک بودن این کشور رفع و زمینه فعالیت تجاری و حتی اقتصادی به مفهوم سرمایه‌گذاری و تولید ایجاد شود. اما قطعا باید بر اساس آمار بررسی کرد و دید که گردش مالی سوریه چقدر است و سهم ایران از آن چقدر است. در این صورت می‌توان فهمید که چقدر صادرات و چقدر واردات از این کشور داشته و دستاورد اقتصادی ما از تعامل با سوریه واقعا چه بوده است.

برخی تصور می‌کنند که سوریه این موقعیت را دارد تا در دور زدن تحریم‌ها به ایران کمک کند. دور از ذهن نیز نیست چون سوریه دارای بنادری است و می‌تواند به عنوان صادرات مجدد بسیاری از کالاهای ایران را با از بین بردن اسناد و مدارک و حتی به نام ایران صادر کند و پول آن را انتقال دهد. واقعیت اما این است که اگر بخواهیم مسائل اقتصادی کشور را حل کنیم باید چالش‌های خود با دنیا را حل کنیم.  مثلا باید FATF را پذیرفته و امکان تعاملات مالی ایجاد کنیم. در بحث تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه آمریکا نیز امیدواریم که اکنون در مذاکرات وین و قبل از اتمام دولت آقای روحانی به نتایجی دست پیدا کنیم.

در توضیح دستاوردهای سیاسی ایران در سوریه اما باید گفت که دلخوش به آن هستیم که محوری فراهم کرده و حلقه لبنان، سوریه، عراق و ایران را ایجاد کنیم و خود را به مدیترانه برسانیم. دلخوش به اینکه بگوییم نفوذ منطقه‌ای ما تا مدیترانه رسیده و از این قبیل مسائل. در واقع دلخوش به دستاوردهای ایدئولوژیک هستیم. همین که بگوییم تا نزدیکی مرزهای اسراییل رسیده‌ایم.

* کارشناس مسائل خاورمیانه