خطر طالب حقانی در کمین ایران و منطقه
به گزارش جهان صنعت نیوز: البته از مدت‌ها قبل، قابل پیش‌بینی بود که طالبان به عنوان واقعیتی انکارناپذیر، در حال به قدرت رسیدن و پیش‌روی در افغانستان است، از این رو، برخی کشورهای همسایه از جمله جمهوری اسلامی ایران، به منظور حفظ منافع ملی خود، در نوع نگاهش به طالبان ، تغییر رویکرد داده و این واقعیت انکارناپذیر را پذیرفته است. به همین منظور بود که آذر ۹۹ احمد نادری نماینده تهران در مجلس، طالبان را یکی از «جنبش‌های اصیل منطقه» خواند. عبارتی که انتقادات جدی کاربران فضای مجازی و حقیقی را به دنبال داشت. اما نه تنها این موضوع منجر به اصلاح و عذرخواهی او نشد، بلکه چندی بعد شاهد حضور رسمی هیاتی از طالبان در سفارت ایران در دوحه و دیدار با سفیر جدید ایران و استقبال محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با ملا عبدالغنی برادر معاون سیاسی گروه طالبان و رییس دفتر این گروه بودیم. حتی خبرگزاری تسنیم مدعی شد ظریف در این دیدار از اصطلاح «دولت فراگیر اسلامی» استفاده کرده است، ادعایی که بعدا توسط سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه تکذیب شد.
اگر چه وزارت امور خارجه اعلام کرد که این دعوت با هماهنگی و اطلاع دولت مرکزی افغانستان صورت گرفته است؛ اما باز هم واکنش منفی کاربران و فعالان فضای مجازی و برخی سیاسیون کشورمان را به همراه داشت. البته این پایان کار نبود و در روزهایی که شاهد انتقال قدرت در ریاست‌جمهوری کشورمان هستیم و دولت جدید رییسی در حال شکل‌گیری است، رسول موسوی، دستیار ظریف روز گذشته پس از تسلط طالبان به هرات، از گروه طالبان با عنوان «امارت اسلامی» یاد کرد و با اعلام خبر سلامت دیپلمات‌های ایرانی و کارکنان سرکنسولگری ایران در هرات گفت که این شهر «در اختیار نیروهای امارت اسلامی در آمده است.» عبارتی که باز هم حساسیت و انتقادات زیادی به دنبال داشت!
طالبان به مرز ایران رسید
گفتنی است، هرات سومین شهر بزرگ افغانستان و یکی از ولایت‌های مهم این کشور در نزدیکی مرز ایران است که حالا به اشغال طالبان درآمده است. حتی گفته شده قندهار هم به تصرف طالبان درآمده و این به منزله سقوط بسیار نزدیک دولت مرکزی افغانستان و هم مرز شدن طالبان با ایران است. اما به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی دیگر حساسیت پیشین را نسبت به این امر ندارد چرا که به گفته کارشناسان، میان ایران و پاکستان در حمایت از طالبان توافقاتی صورت گرفته و پاکستان، ایران را متقاعد کرده است که در صورت به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، منافع ملی کشورمان از سوی آنها تهدید نخواهد شد. از این رو جمهوری اسلامی ایران به دلیل این واقعیت انکارناپذیر که افغانستان به دست طالبان افتاده و مرزهای طولانی با این کشور همسایه داریم، اقدامی در مبارزه علیه طالبان انجام نداده و این حضور را به رسمیت شناخته است. حتی یکی از مقامات رسمی وزارت خارجه کشورمان، حکومت طالبان بر افغانستان را پیش از تایید سازمان ملل متحد، «امارت اسلامی» خوانده است.
توافق با پاکستان در حمایت از طالبان برای ایران خطرناک است
به منظور ارزیابی دقیق این مساله، نظر برخی کارشناسان و تحلیلگران این حوزه را جویا شدیم. پیرمحمد ملازهی تحلیلگر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در این‌باره گفت: «پاکستانی‌ها حامی طالبان هستند و حالا که آنها در حال به قدرت رسیدن در افغانستان هستند، نگاهی واقع‌بینانه‌تر در حاکمیت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفته است. از این رو که چطور باید با این موضوع برخورد کند.»
او ادامه داد: «دو نگاه در حاکمیت ایران در این باره به وجود آمد. اول اینکه طالب یک واقعیت است که باید آن را پذیرفت و نمی‌توانیم در واقعیت همسایه خود را انتخاب کنیم و یک جبر است که باید با آن کنار آمد. نگاه دوم اینکه طالبان یک گروه ایدئولوژیک است و تغییری نسبت به قبل نکرده است و آنچه در ظاهر تغییر کرده، مواضع سیاسی آنهاست.»
ملازهی توضیح داد: «مواضع ایدئولوژیک آنها هیچ تغییری نکرده و به جز برداشت خود از اسلام، هیچ برداشت دینی دیگری را قبول ندارد. خصوصا شیعه را به عنوان یک نیروی اسلامی نمی‌شناسد. اما به نظر سیاسی واقع‌بین‌تر شده‌اند و می‌دانند پس از به قدرت رسیدن ناچارند با کشورهای همسایه مراوده کنند و با گروه‌های قومی و مذهبی در افغانستان تا حدی کنار بیایند و سیاست منطقه‌ای روشن و سیاست داخلی تا حدی قانع‌کننده‌ای برای مردم خود داشته باشند.»
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه تاکید کرد: «تغییر لحن طالبان به این معنی است که از نظر سیاسی واقع‌بین‌تر شده‌اند و مولوی‌های تحصیلکرده که با زبان انگلیسی و شبکه‌های اجتماعی آشنا هستند، در راس آن قرار گرفتند. برخلاف آن زمان که تلویزیون را کالای شیطانی می‌دانستند و آن را در اماکن عمومی آتش می‌زدند؛ حالا رویکردشان به این فضا تغییر کرده است. اما نگاه ایدولوژیک‌شان همچنان همان است. بنابراین ظاهرا ایران به این جمع‌بندی رسیده که طالب در افغانستان به قدرت می‌رسد و نباید آن را به عنوان همسایه و هم مرز نادیده بگیرد.»
ملازهی نکته دیگری را در این باره گوشزد کرد و گفت: «به نظر می‌رسد پاکستانی‌ها ایران را در پشت پرده قانع کرده‌اند که اگر طالبان به قدرت برسد منافع ملی شما را تهدید نخواهد کرد و این موضوع را تضمین کرده است. بنابراین پاکستانی‌ها رندی کرده‌اند و ایران را قانع کرده‌اند که از طالبان حمایت کنند تا به قدرت برسد. اما واقعیت دیگری که وجود دارد این است که طالبی که به قدرت برسد دو طالب است؛ یک طالب شورای کویته است که ملا برادر است و یک طالب شورای حقانی است که در زیر مجموعه داعش قرار دارد.»
او افزود: «طالب شورای حقانی، زیرمجموعه داعش است و گروه‌های ضد سیستم ایرانی هم در آنها وجود دارد. گروه‌های قومی ازبک، تاجیک، چچن و جماعت اسلامی شبه قاره هند از شرق آسیا یعنی مالزی، اندونزی و فیلیپین در آن گروه‌ها هستند که به افغانستان منتقل می‌شوند و در منطقه بدخشان مستقر می‌شوند و در آینده احتمالا علیه منافع امنیتی روسیه و چین وارد عمل خواهند شد و در منطقه شرق هم علیه ایران اقدامات خود را آغاز می‌کند.»
این کارشناس افغانستان تاکید کرد: «نکته‌ای که ایران تصور می‌کند با پاکستانی‌ها درباره آن به جمع‌بندی و توافق رسیده است، با واقعیتی که وجود دارد متفاوت است و در این باره حساسیت لازم دیده نشده است و اشتباهاتی در حال تحقق است. تصوراتی که با واقعیت‌های روز افغانستان در میدان جنگ همخوانی ندارد.»
ملازهی ادامه داد: «طالب شورای کویته می‌تواند به عنوان اینکه در حال رسیدن به قدرت است فعالیت می‌کند اما شبکه حقانی و گروه‌های وابسته به داعش به نظر می‌رسد اهداف خلافت اسلامی مدنظرشان است و از آن کوتاه نخواهند آمد و این برای ایران خطرناک است. اینکه یک مسوول ایرانی، افغانستان را امارت اسلامی دانسته انتقادبرانگیز است.»
باید در چارچوب دیپلماسی هوشمندانه عمل کنیم
محمدجواد جمالی‌نوبندگانی نایب رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم هم در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره دلیل تغییر رویکرد جمهوری اسلامی درباره طالبان گفت: «افغانستان به کنترل کامل طالبان در آمده است و این امر از چند ماه پیش قابل پیش‌بینی بود. آمریکایی‌ها با یک استراتژی، افغانستان را خالی می‌کنند که هم هزینه‌های حضورشان از نظر اقتصادی و تلفات کم شود، هم در چند مذاکره‌ای که در دوحه با طالبان داشتند، به تفاهم کامل با آنها رسیدند که طالبان به قدرت برسند. امری که برای آمریکایی‌ها از چند وجه منفعت دارد.»
او ادامه داد: «از آنجا که سال‌ها پیش آمریکایی‌ها آنها را به وجود آورده‌اند از آنها استفاده چندگانه خواهند کرد. با به قدرت رسیدن طالبان، آنها تهدید بالقوه‌ای برای آسیای‌میانه که تحت سیطره روس‌ها است ایجاد می‌شود. هم برای چین و ایران و هند تهدیدکننده منافعشان خواهد بود. بنابراین اگر ناامنی ایجاد شود، هر لحظه آمریکایی‌ها می‌توانند به بهانه مبارزه با تروریسم و تامین امنیت، به منطقه ورود کنند.»
نایب رییس کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس دهم درباره دلایل به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان به چند نکته اشاره کرد و توضیح داد: «اول به دلیل ضعف دولت مرکزی است. دوم مردم، اعتمادی به دولت اشرف غنی در تامین امنیت ندارند. سوم اینکه طالبان را به عنوان نماد مبارزه با اجنبی و آمریکایی‌ها و خروج ناتو می‌دانند. چهارم تغییر تاکتیکی که طالبان اعلام کردند با طالب پیشین فرق دارد، در این امر کمک‌کننده بود.»
او با انتقاد از نظر برخی مقامات کشورمان که طالبان را متفاوت از طالبان پیشین دانسته‌اند اظهار کرد: «این حرف نادرستی است چرا که طالبان از نظر ایدئولوژیک هیچ تفاوت و تغییری نکرده است و تغییر آن صرفا درنوع نگاه سیاسی است. پس در شرایطی که دولت جدید در ایران در حال روی کار آمدن است، باید مراقب باشیم.»
او تاکید کرد: «این حرف درستی است که طالبان به عنوان موجودیت واقعی و نیروی قدرتمند روی کارآمده است و به عنوان حاکمیتی در همسایگی ما با مرزهای طولانی و روابط اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و زبانی و چندین میلیون مهاجر در ایران قابل انکار نیست، اما باید خیلی مدبرانه در این باره ورود کنیم.»
این کارشناس و تحلیلگر سیاست خارجی یادآور شد: «باید در به کاربردن عبارتی مثل «امارات اسلامی افغانستان» با احتیاط بیشتری عمل کنیم و منتظر باشیم تا وضعیت افغانستان مشخص شود و سازمان ملل اعلام کند چه نامی را برای این شرایط افغانستان تایید می‌کند. بنابراین باید در چارچوب دیپلماسی، هوشمندانه عمل کنیم.»
در صورتی که دولت مرکزی افغانستان در حال سقوط است و دل شهروندان ایرانی با مردم افغانستان سوگوار این سقوط و تسلط دوباره طالبان بر افغانستان است، اما در واقع سیاست چیزی متفاوت از تمایلات ملت‌ها را رقم می‌زند. اما شایسته است مقامات کشورمان در این باره عجله نکرده و علاوه بر در نظر گرفتن منافع ملی کشورمان، خواست و حساسیت مردم کشور همسایه را نیز در نظر گرفته و با ملاحظه بیشتری، برخی عبارات را به کار ببرند.
اخبار برگزیدهسیاسیلینک کوتاه :