موج‌سواری و رفتار پارادوکسیکال روسیه در قدرت‌یابی دوباره طالبان
دکتر صلاح‌الدین هرسنی * ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه درباره خطر سرازیر شدن امواج اسلامگرایان افراطی به منطقه آسیای‌میانه بعد از قدرت‌یابی دوباره طالبان، هشدار داده است. پوتین ضرورت توجه به این هشدار را در شرایطی برای رهبران کشور‌های آسیای‌میانه اعلام کرده که خود به همراه چین به جهت رقابت با آمریکا بی‌میل به قدرت‌یابی طالبان نبوده و برای روی کار آمدنشان چراغ سبز نشان داده است. حال با توجه به آن چراغ سبز و این نگرانی یا همان اجتماع نقیضین، پای این پرسش به میان می‌آید که دلیل رفتار پارادوکسیکال و در نهایت موج‌سواری روسیه از قدرت‌یابی دوباره طالبان چیست؟
در نگاه نخست این‌گونه به نظر می‌رسد که شاید چراغ سبز روسیه در قدرت‌یابی دوباره طالبان به جهت تغییرات احتمالی در بینش و جرح و تعدیل در انگاره‌های ارزشی آنان باشد، به این معنی که طالبان باید تحت شرایط تحولات جهانی، خود را به روز کرده و از انگاره‌های گذشته خود فاصله گرفته باشند. لاجرم و تحت این تغییرات احتمالی، باید آنها را جدی گرفت، به آنها مشروعیت داد و روی ظرفیت آنها در یارگیری‌های ژئوپلیتیکی در تحولات منطقه‌ای جنوب آسیا حساب باز کرد. در کنار این نگرش، روسیه دغدغه دیگری نیز دارد و آن این است که مبادا در پی مشروعیت دادن به طالبان، خطر امواج رادیکالیسم و بنیادگرایی دومینووار به برخی از مناطق اسلام‌گرایی فدراسیون روسیه نظیر تاتارستان، اینگوش، داغستان و چچن و برخی از مناطق اسلام‌گرای آسیای‌میانه و یا قفقاز جنوبی سرایت کند.
اما منطق برخی شواهد و نشانگان این‌گونه دلالت می‌کند که نگرانی پوتین قبل از آنکه متوجه سرایت خطر رادیکالیسم و اسلام‌گرایی به مناطق اسلام‌گرای روسیه و کشور‌های آسیای‌میانه یا مناطق قفقاز جنوبی باشد، بیشتر ناشی از نگرانی از شیفت ژئوپلیتیک‌سازی واشنگتن از جنوب آسیا به آسیای‌میانه است، چراکه مقامات واشنگتن به این نتیجه رسیده‌اند که دوران مصرف و تاریخ انقضای ژئوپلیتیک در افغانستان به پایان رسیده و این منطقه در مناسبات ژئوپلیتیک بیشتر شبیه (لاک‌لند) یا همان منطقه (قفل‌شده) بوده و هزینه‌های گزافی برای واشنگتن دارد. بنابراین ضرورت دارد که این محیط (لاک‌لند) و پرهزینه به رقبای دیگری چون روسیه و چین داده شود. تحت این شرایط و از آنجا که دوران (وقفه و فترت ژئوپلیتیک) در آسیای‌میانه به پایان رسیده است، واشنگتن باید برای کاهش هزینه و مشخصا از رهگذر تاسیس پایگاه در یکی از کشور‌های آسیای‌میانه یعنی ازبکستان، تاجیکستان و قزاقستان برای واپایش و مهار تحرکات روسیه حضور یابد. تردیدی نیست که حضور آمریکا در آسیای‌میانه به مانند تحولات بعد از ۱۱ سپتامبر در حوزه‌های قفقاز و آسیای‌میانه و دومینوی انقلاب‌های مخملی و مشخصا انقلاب گل لاله در گرجستان، انقلاب نارنجی اوکراین و انقلاب گل رز در قرقیزستان در حکم قدم گذاشتن واشنگتن در حوزه‌های پیرامونی روسیه یا همان حیاط خلوت مسکو و همچنین به معنای افزایش هزینه روسیه است. بنابراین روسیه برای آنکه فرصت ژئوپلیتیک‌سازی آمریکا در آسیای‌میانه را بگیرد، سخت به رهبران این کشور‌ها از حضور احتمالی آمریکا هشدار داده و در این هشدارها تمایل ندارد که آن تجربه‌های پرهزینه گذشته تکرار شود.
* کارشناس مسائل بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :