چرا روابط ترکیه و روسیه پیوسته در فراز و نشیب است؟
دکتر سیدجلال ابراهیمی * روسیه می‌خواهد سرزمین‌های جمهوری‌های شوروی سابق را تحت سیطره خود درآورد. اگر اختلافات دید و نظر در مورد مداخلات نظامی ترکیه را در سوریه که خوشایند دیپلماسی روسیه نیست کنار بگذاریم، در مقابل ترکیه و روسیه مساله اوکراین وجود دارد.
ترکیه الحاق کریمه را به روسیه به رسمیت نشناخت و این عدم قبول هر روز شاخه‌های جدیدی از اختلاف‌نظرها و دیدگاه‌ها را در دیپلماسی بین روسیه و ترکیه مطرح می‌کند.
اوکراینی‌ها در شرایط زمانی حاضر، خود را تحت فشار و تهدید روسیه می‌دانند و این عدم احساس امنیت عامل خرید تسلیحات از ترکیه شده و روسیه از اینکه ترکیه به اوکراین تسلیحات نظامی و دفاعی می‌فروشد و نیروی دفاعی اوکراین را تقویت می‌کند ناخشنودی است. خرید هواپیمای بدون سرنشین بر این نارضایتی افزوده است.
حجم خرید تسلیحات دفاعی اوکراین از ترکیه ظرفیت بالایی را از کارخانجات صنایع نظامی ترکیه پر کرده است. در دوره اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، اوکراین یکی از مراکز بزرگ تولید صنایع هوایی برای اتحاد جماهیر شوروی بود. در این جمهوری انواع هلی‌کوپتر، انواع هواپیما (چه کوچک و چه بزرگ) و موتورهای هوانوردی تولید می‌شد.
عمق همکاری‌های اقتصادی به خصوص در صنایع نظامی بین ترکیه و اوکراین هر روز بیشتر می‌شود و این امر موجبات ناخشنودی نارضایتی کرملین به ویژه ولادیمیر پوتین را فراهم کرده است.
ایلتر معتقد است که بین روسیه و ترکیه رقابت فشرده‌ای در جریان است. دخالت ترکیه در ماجرای جنگ قره‌باغ و طرفداری آشکار و پنهان او از آذربایجان به مذاق روسیه خوش نیامد.
ترکیه سعی دارد بازیگر و آکتور اصلی صحنه دیپلماسی منطقه باشد که در این امر تفکر پان‌ترکیسم و پان‌تورانیسم نیز کاملا چشمگیر است.
اردوغان و ناسیونالیست‌های افراطی و پان‌ترکیست‌ها در اندیشه توسعه‌طلبانه‌ای هستند که نفوذ خود را تا مرزهای ترک‌نشین چین برسانند.
گفته می‌شود اگر ترکیه و آذربایجان بتوانند مسائل خود را با ارمنستان حل‌و‌فصل کنند و با این کشور روابط بهتری برقرار کنند مسلما رقابت با روسیه بسیار سنگین و سخت خواهد شد.
از طرفی نمایندگی فروش S400 و موشک‌های کروز برای فروش آن به ترکیه اعلام آمادگی کرد که این امر باعث سردی روابط و نارضایتی اعضای پیمان ناتو خواهد بود و از طرفی روسیه می‌خواهد بین هم‌پیمانان ترکیه در ناتو شکاف ایجاد کند و در این میان یک کشمکش از دو سو یعنی ناتو و روسیه به وجود آمده است ولی در پشت صحنه خیلی بی‌سر‌و‌صدا عملیاتی در حال انجام است. گفته می‌شود هواپیماهای نظامی ترکیه در برنامه‌های دفاعی ناتو در حوزه کشورهای منطقه بالتیک پروازهای حفاظتی را انجام می‌دهند.
در این شرایط ترکیه از طرفی در رقابت تنگاتنگ با روسیه در حوزه قفقاز و اوکراین است ولی از طرفی هر دو سعی دارند این رقابت به یک مناقشه تبدیل نشود چون در آن صورت امنیت هر دو به خطر می‌افتد.
هم‌اکنون منطقه شاهد رقص نمایشی ترکیه و روسیه در یک مسابقه برای گسترش حضور و نفوذ است. نتایج این مسابقه نمایشی در آینده نزدیک روشن خواهد شد و احتمال درگیری‌های منطقه‌ای و حتی درگیری‌های سیاسی وجود دارد.
با توجه به نقش منافع اقتصادی و مبادلات بازرگانی دو طرف ترکیه و روسیه آیا دکترین اقتصادی برنده خواهد شد یا سناریوی دیگری در آینده نزدیک رو خواهد شد.
در این میان ایران (قوی‌ترین کشور منطقه) رقابت پنهان و آشکار با ترکیه دارد ولی این دو کشور تاکنون توانسته‌اند با همه موارد پیش‌آمده از هر گونه مناقشه و درگیری با روش‌های دیپلماسی دوری کنند ولی احتمال این است که عین جنگ سردی که سالیان قبل بین آمریکا و شوروی سابق وجود داشت، ترکیه و روسیه نیز وارد این مرحله شوند.
روسیه می‌خواهد سرزمین‌های جماهیر شوروی سابق را تحت سلطه خود درآورد و ترکیه نیز می‌خواهد حضورش را در قفقاز و آسیای میانه گسترش دهد و ایران ناظر که قدرت قوی منطقه است اجازه دخالت‌جویانه و مستقیم ترکیه را در منطقه نخواهد داد؛ چه به صورت دخالت مستقیم ترکیه چه با همکاری آذربایجان و ارمنستان و سایر کشورهای هم‌پیمان آنها.
* مدیر مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :