هجوم تورم به آبزیان

رضا صادقیان * داستان پرغصه تورم در اقتصاد ایران به شکل تکراری و حل‌ناشده در حوزه سیاستگذاری دولتمردان و شهروندان باقی مانده است.

روز گذشته خبر گران‌تر شدن ماهی قزل‌‌آلا در میان صدها خبر اقتصادی با محوریت تورم و گرانی پیوسته کالاهای مصرفی خانوارها قابل توجه‌تر بود. «ماهی قزل‌‌آلا ۸۰ هزار تومان شد». در ادامه همین خبر، به سابقه قیمت این‌گونه ماهی اشاره شده و آمده است: ماهی قزل‌آلا در سال ۹۷، ۱۲ تا ۱۳ هزار تومان بود. به عبارتی ما با کالای مصرفی‌ای روبه‌رو هستیم که طی سه سال گذشته بیش از ۵۰۰ درصد و به واسطه تورم بی‌امان در اقتصاد کشور رشد داشته است.

براساس اطلاعات مندرج در مقاله علمی «وضعیت مصرف سرانه ماهی شهروندان تهرانی» در سال ۱۳۹۰ به این شرح بوده است: با تکمیل اطلاعات پرسشنامه‌ای از ۲۹۵ خانوار مناطق ۲۲‌گانه شهر تهران در سال ۱۳۸۷ میزان مصرف ماهی آنان بررسی شد. میانگین خرید هر خانوار در هر نوبت ۱/۵  کیلوگرم و ۱۱ بار در سال است. علاقه‌مندی به ترتیب به گوشت مرغ، گوسفند، گاو، قزل‌آلا، ماهیان وحشی و سپس کپور ماهیان پرورشی است. بالاترین انگیزه خرید به دلیل ارزش غذایی آبزیان است.

با نگاهی کلی به دیگر مقالاتی که طی سال ۹۰ و یا ۹۱ منتشر شده و همچنین آمارهای منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران و بانک مرکزی، مصرف آبزیان در کشورمان تقریبا به همین ترتیب بوده است، با این تفاوت که مصرف آبزیان برای ساکنان روستاها به دلیل دشواری تردد به مراکز فروش آبزیان در تمام این سال‌ها کمتر از مناطق شهرنشین بوده است. در جمع‌بندی نهایی آمارهای کشور و جایگاه آبزیان در سبد خانوار می‌توان به این نتیجه رسید که سرانه مصرف آبزیان در سال ۱۳۹۰ در کشور چهار کیلوگرم بوده است. این در حالی است که قیمت ماهی قزل‌‌آلا در سال ۹۰، ۷ تا۷۵۰۰ تومان به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسیده است. براساس آمارهای سال ۹۹، میزان مصرف آبزیان در همین سال با کاهش ۵۰ درصدی روبه‌رو بوده. به عبارتی هر خانوار ایرانی مصرف‌کننده دو کیلو آبزیان در سال محاسبه شده است. این همه در شرایطی اتفاق افتاده که قیمت آبزیان تا ماه گذشته ۴۵ هزار تومان بوده و امروز ۸۰ هزار تومان است. بنابراین دور از ذهن نخواهد بود که شهروندان به دلیل لمس تورم و ناتوانی از تامین نیازهای روزمره زندگی به این نتیجه برسند که مصرف ماهی را از سبد خود حذف و یا تا جای ممکن به جای مصرف ماهی از مرغ استفاده کنند.

رشد نرخ تورم رابطه‌ای مستقیم با مصرف‌، کم مصرف کردن و حذف یک کالای خاص در سبد خانوار دارد. از همین‌رو هر زمان که قیمت یک کالای خاص از تعادل خارج و با رشد بیشتری در مقایسه با سایر کالاهای مصرفی در بازار عرضه می‌شود، مصرف‌کننده نهایی از خرید و مصرف آن کالا صرف‌نظر کرده و یا مواد خوراکی دیگری را که از عهده تامین مالی آن برآید، جایگزین خواهد کرد. قیمت ماهی در مقایسه با مرغ گران‌تر است، بنابراین خانوار ایرانی از هم‌اکنون و در ماه‌های آینده تصمیم خواهد گرفت که خرید آبزیان را حذف و به جای آن از ماده غذایی ارزان‌تر که دارای مواد مغذی کمتری نیز هست، استفاده کند.