توافق جایگزین و موانع پیش‌روی آن
فریدون مجلسی * نمی‌دانیم که در ذهن مقامات چه می‌گذرد و بین خودشان چه منطقی دارند اما بر اساس آنچه که گفته شده و آنچه که از قبل یعنی پیش از انعقاد تفاهم برجام اعلام شده، گروهی که امروز بر سر کار هستند و توانسته‌اند کل قوای حاکمه را به دست بگیرند، اصولا با برجام مخالف بوده‌اند. بنابراین به این تفسیر و برداشت اعتقاد دارم که تمایلی به ادامه برجام وجود ندارد. به این خاطر که برجام به هر دلیلی که منعقد شد- یعنی انحرافاتی که در تعهدات ایران نسبت به NPT و به خاطر لغو تحریم‌های شورای امنیت- محدودیت‌هایی را نسبت به ایران اعمال کرد.
به هر حال گروه اصطلاحا غیرت‌مدار می‌گفتند که دلیل وضع این محدودیت‌ها هر چه باشد نباید اجازه داد که بر جمهوری اسلامی تحمیل‌هایی وارد شود و محدودیت‌هایی قائل شوند و این وضعیت استقلال مملکت را تضعیف می‌کند. البته تا حدی هم درست است و استقلال کشور قدری تضعیف می‌شود زیرا وقتی چارچوبی برای یک کشور آن هم به صورت استثنائی ترسیم شود، عملا استقلال تضعیف شده است.
اما اگر بخواهند این محدودیت‌ها را حذف کنند و تغییر دهند باید به ریشه وضع آن توجه کنند. اینکه آن را با یک قرارداد دیگری جایگزین کنیم، امکان‌پذیر است اما باید به علت اصلی وجود برجام نزدیک شد تا این امر محقق شود.
یعنی باید آن ایران‌هراسی که سبب شد نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران مشکوک شوند و بعد هم تحریم‌ها و محدودیت‌هایی را به ایران تحمیل کنند، مورد توجه قرار بگیرد. علت اصلی آن ایران‌هراسی هم شعار نابودسازی اسراییل بود. مادامی هم که این شعار وجود داشته باشد برجامی وجود نخواهد داشت و همه این دیدارها و مذاکرات منتهی به آنجاست که مواضع ایران را در این باره بپرسند. ما هم می‌دانیم پاسخ از جانب ایران مثبت است ضمن اینکه می‌گوییم این رویکرد به کسی مربوط نیست و حتی شروطی مثل آزادسازی پول‌ها، حذف تحریم‌ها و… داریم تا حاضر به مذاکره شویم.
من فکر نمی‌کنم که چنین وضعیت و شرایطی برای آنها که هم زور دارند و هم بهانه‌هایی در دست، قابل پذیرش باشد و در کشورهای منطقه هم که به نظریه همزیستی متعهد شده‌اند، کسی حاضر به همکاری‌های منطقه‌ای با ما باشد. البته ممکن است عربستان به خاطر منافعی که در حج دارد در حد روابط کنسولی همکاری‌هایی کند اما از نظر سیاسی چنین نمی‌کند.
این مسائل باعث می‌شود که نسبت به ادامه این مذاکرات و حفظ اصولی که اصول ارزشی می‌نامیم آینده و امیدی متصور نباشم. مگر آنکه در بین خودشان تفاهم‌هایی حاصل شده باشد و لزوم از بین بردن ایران‌هراسی را پذیرفته باشند. در آن شرایط امکان دارد که جدای از برجام با یک تفاهم دیگر، جایگزین و حتی بهتر و با مزایای بیشتری به نتیجه برسند.
در شرایط موجود اما دو سناریو بیشتر وجود ندارد. دولت و تیم دیپلماسی جدید یا خودش را برای مذاکره و توافقی جدید در قالب از بین بردن شعارهای ایران‌هراسانه آماده کرده‌اند و می‌خواهند بر مبنای «زندگی کن و بگذار دیگران هم زندگی کنند» عمل کنند. سناریوی دوم این است که وقت‌کشی کرده و فرصت داشته باشند تا غنی‌سازی بیشتری صورت بگیرد و امکان بالقوه‌ای برای دستیابی به یک بمب هسته‌ای حاصل شود و آن وقت بتوان با دست پر، امتیازات بیشتری گرفت. منتها من تصور نمی‌کنم که چنین تعبیری درست باشد و یا اگر هم باشد، بتواند به نتیجه برسد.
* دیپلمات پیشین
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :