توافق؛ نه آسان و نه سریع

محمدجواد جمالی‌نوبندگانی * در تحلیل اخبار مربوط به مذاکرات هسته‌ای و به تبع آن مذاکرات مستقیم و غیرمستقیمی که با آمریکایی‌ها تا حالا انجام شده – از دولت قبل تا حال حاضر- این‌طور به نظر می‌رسد که در طرف آمریکا‌یی اصرار به سیاست فشار حداکثری وجود دارد؛ با وجود آنکه دیگر ترامپ هم در مسند کار نیست. آمریکا در عین حال که مایل است به برجام برگردد و ایران را هم دعوت به بازگشت به برجام می‌کند، در چند هفته گذشته چند شرکت و برخی اتباع ایران را تحریم کرده است. برخی قوانین درباره تحریم ایران و تحریم شرکت ماهان را تمدید کرده‌اند. در واقع آنها هم در عمل مایل نیستند به برجامی که در ۲۰۱۵ مورد توافق قرار گرفت، برگردند اما بالاخره این طور نشان می‌دهد که حاضریم برگردیم و این به خاطر آن است که از نظر رژیم حقوقی و بین‌المللی خود را مثل زمان ترامپ در مظان اتهام قرار ندهند.

از طرف دیگر مذاکرات را از نزدیک با کشورهای همسایه ایران شروع کرده‌اند. مشخصا آقای رابرت مالی به اسراییل و کشورهای منطقه رفته و آنها را برای ایجاد یک دسته‌بندی جدید علیه ایران هماهنگ می‌کند. بیانیه ریاض را هم داشتند که به نظر می‌رسد در آن هم یک سیاست چماق و هویج را در نظر داشتند چون ضمن اینکه ایران را متهم می‌کند،‌ وعده می‌دهد که در صورت برگشت به برجام روابط اقتصادی برقرار می‌شود.

جمهوری اسلامی ایران هم با توجه به سابقه‌ای که آمریکا در عدم اجرای برجام و خروج یک‌طرفه از آن داشته، به دنبال دریافت ضمانت‌های کافی است و به نظر نمی‌رسید که طرف آمریکایی تمایلی به این تضمین دادن داشته باشد.

از طرف دیگر جناح اروپایی برجام یعنی انگلستان و فرانسه و آلمان هر چه پیش‌ می‌رویم مواضع تندتری می‌گیرند، حتی آقای لودریان گفته است که شورای حکام باید علیه ایران بیانیه بدهد.

ضمن اینکه آقای گروسی هم با یک ناشی‌گری زیاد عمل می‌کند. او که به نظر من از نظر شخصیت فنی و حرفه‌ای هم خیلی از آمانو و البرادعی فاصله دارد، هر روز گزارشات و فشارهای بیشتری همسو و هماهنگ با طرف غربی به ایران وارد می‌کند.

در این شراط طرفین در حال چانه‌زنی هستند تا فشار بیشتری به طرف مقابل وارد کنند؛ ایران با افزایش غنی‌سازی و آنها هم با تحریم. در مجموع اما به نظر می‌رسد در روزهای اخیر فاصله ایران، آمریکا و اروپا در حال بیشتر شدن است و با ادامه این موضع‌گیری‌های فعلی از سوی طرفین توافق به سختی به دست خواهد آمد.

در عین حال احتمال دارد در مذاکرات پیش رو یک توافقی برای ادامه مذاکرات انجام شود اما به نظر نمی‌رسد با این دیوار بلند بی‌اعتمادی بین طرفین، موفقیت در مذاکرات نزدیک باشد. باید قبول کنیم که توافق در شرایط فعلی نه ساده است و نه سریع.

* عضو کمیسیون امنیت ملی در مجلس دهم