اختلافات در آستانه مذاکرات
به گزارش جهان صنعت نیوز: شورای حکام در آخرین نشست خود و با وجود گزارش منفی رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که پس از بازگشت وی از سفر تهران ارائه شده بود، علیه ایران قطعنامه صادر نکرد. این خبری بود یا می‌توانست باشد؛ به خصوص اگر اظهارات و توضیحات بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان مبنی بر اینکه منظور گروسی در وصف رایزنی‌هایش «بی‌نتیجه» نبوده و «ناتمام» بوده را جدی بگیریم.
نکته‌ای که مانع از خوش‌بین شدن به اوضاع می‌شود اما اظهارات طرف آمریکایی مبنی بر باز بودن این دفتر و احتمال برگزاری نشست فوق‌العاده شورای حکام در صورت خوب پیش نرفتن مذاکرات پیش‌رو است.
خلاصه اینکه مواضع و رویکرد طرف‌های برجامی از زمین تا آسمان با هم تفاوت دارد. این را هم ما نمی‌گوییم، بلکه سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان می‌گوید. او جمعه شب در توئیتی نوشته بود: «در آستانه گفت‌وگوهای وین، آمریکا و تروییکای اروپایی: بیانیه‌های متقلبانه صادر می‌کنند، بر تحریم‌ها می‌افزایند، روایت‌های تحریف‌شده سرهم می‌کنند، در برابر تهدیدات اسراییل سکوت می‌کنند. ایران: تیم مذاکره‌کننده جدی و سطح‌بالا تشکیل می‌دهد، خواستار توافق خوب و فوری و اجرای کامل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ می‌شود، رایزنی‌های منطقه‌ای انجام می‌دهد؛کافی است اولویت‌های دو طرف را مقایسه کنید.»
موارد اختلافی
آنچه اما موجب بروز این وضعیت شده، حل نشدن برخی ابهامات است. نظارت‌های آژانس که حتی اولیانوف نماینده روسیه هم بر اهمیت آن تاکید کرده بود، از جمله این موارد است. در این راستا نیز بازدید از سایت کرج یکی از جدی‌ترین چالش‌هاست. آمریکایی‌ها در بیانیه خود در شورای حکام ضمن تهدید به برگزاری نشست فوق‌العاده این شورا، به اهمیت بازدید از سایت کرج اشاره کردند. پاسخ ایران هم آن‌طور که کمالوندی اعلام کرده این است که « این مکان مشمول قوانین پادمانی نمی‌شود. در کرج سانتریفیوژ تولید می‌شود و با افتخار اعلام می‌کنیم که سانتریفیوژ‌های پیشرفته با ظرفیت بالا می‌سازیم و برای این کار هم نیازی نیست تا از نهادی اجازه بگیریم، چون طبق ماده چهار ان.پی.تی، این فعالیت‌ها حق ایران است.»
توافق موقت؟
یکی دیگر از نکات ابهام‌آفرین در روزهای اخیر هم همین بحث توافق موقت است. توافقی با فرمول «کم در برابر کم» که همان توافق بخشی یا گام به گام است و آن‌طور که وال‌استریت ژورنال نوشته موجب نگرانی اسراییلی‌ها شده است. شاید یادتان نباشد اما توافق بخشی یا جزئی قبلا هم در سال ۲۰۱۳ صورت گرفته بود. آن زمان هم ایالات متحده با ایران یک پیمان موقت منعقد و در ازای تعلیق اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده و کاهش دخایر سوخت هسته‌ای با غنای بالاتر، ماهانه نزدیک به ۷۰۰ میلیون دلار کاهش تحریم‌ها را در دستور قرار داد.
سیاست گام به گام اکنون نیز از سوی بسیاری از تحلیلگران بهترین راه برای حصول توافق است. ابراز نگرانی اسراییلی‌ها از این بابت هم می‌توانست نویدبخش محتمل بودن آن باشد اما سعید خطیب‌زاده این احتمال را هم رد کرده است.
او با اشاره به اینکه «مواضع جمهوری اسلامی ایران در این خصوص از ماه‌ها پیش گفته شده و دولت جدید نیز بدون هیچ لکنتی مواضع خود را اعلام کرده است» گفته: «تمام تحریم‌های آمریکا باید به صورت یکجا، موثر و قابل راستی‌آزمایی همراه با تضمین‌های عینی برداشته شود.» او گفته: «تمام تمرکز ما در مذاکرات وین این است که به صورت جدی و با اراده کامل برای رفع تحریم‌های ظالمانه علیه مردم ایران، هفته بعد وارد مذاکرات شویم. موضع جمهوری اسلامی ایران هم قاطع و هم روشن و منطقی است.»
مذاکره برای مذاکره؟
با توجه به همین پافشاری‌ها و مواضع متفاوت ایران و سایر طرف‌های برجامی است که برخی در داخل نسبت به احتمال حصول توافق بدبین شده‌اند. این بدبینی البته بسته به نگرش سیاسی تحلیلگران به شکل‌های مختلفی بیان می‌شود. مثلا برخی به رویکرد دولت مستقر در ایران اشاره کرده و مواضع اعلامی را اراده‌ای برای مذاکره برای مذاکره و بی‌میلی به توافق تعبیر می‌کنند. برخی دیگر هم با تکرار همان مواضع اعلامی جمهوری اسلامی ایران، از بیان اینکه حصول توافق در این شرایط مقدور است یا خیر طفره رفته و اصرار می‌کنند یا توافق باب میل ما و بر اساس شروط اعلامی انجام خواهد شد، یا از برجام خارج می‌شویم.
فریدون مجلسی، دیپلمات پیشین از جمله تحلیلگرانی است که در گروه اول جای می‌گیرد. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با اشاره به اینکه «دولت کنونی پیش از آمدن، ماموریت خود را در مخالفت برجام اعلام کرده است» گفت: « آنها معتقدند که در این معامله سر ما کلاه رفته و با رویکرد دولت قبل در این زمینه کاملا مخالفت کرده و می‌کنند بنابراین گمان نمی‌کنم که اکنون هم در سیاست خود تغییر عمده‌ای داده باشند.»
وی افزود: «به نظر من این یک مذاکره برای مذاکره یا مذاکره برای مخالفت است. درحالی که طرف مقابل انتظار دارد که به یک نتیجه‌ای برسد. منظور از نتیجه هم این است که جمهوری اسلامی یک سری تحولات بین‌المللی را در منطقه بپذیرد. مصالحه منطقه‌ای اما دقیقا همان چیزی است که ایران حاضر به گفت‌وگو درباره آن نیست. طرف ایرانی اصرار دارد که گفت‌وگوها حول محور برجام باشد و طرف مقابل اعتقاد دارد که در مقدمه برجام، ایران متعهد شده تا صلح و امنیت را در منطقه ایجاد کند.»
مجلسی احتمال به دست آمدن نتیجه مثبت در مذاکرات هشتم آذر را «بسیار کم» می‌داند و امیدی هم به حصول توافق موقت ندارد. او می‌گوید: «گمان نمی‌کنم که توافق موقت هم محتمل باشد. به این خاطر که هر دو طرف می‌خواهند یکدیگر را آزمایش کنند. ایران اصرار دارد که آنها تمام تعهدات خود را انجام دهد، پول‌های ایران را بدهد و تحریم‌ها را لغو کند و… تا ایران اقدامات خود را در جهت عدم‌پایبندی به برجام متوقف کند.»
وی در پاسخ به اینکه شورای حکام در این بین چه خواهد کرد؟ آیا همان طور که آمریکایی‌ها تهدید کرده‌اند با یک نشست فوق‌العاده بر پیچیدگی اوضاع می‌افزاید؟ گفت: «فکر می‌کنم شورای حکام منتظر هشت آذر بماند و بعد از آن با ملاحظه روند مذاکرات و گزارشی که می‌گیرد، اقدامی خواهد کرد. به خصوص که آنها انتظار دارند پایش‌های کرج انجام شود اما ایران می‌گوید که اینجا را دوستان شما خراب کردند و اجازه نمی‌دهد.»
چارچوب‌های مشخص
رامین مهمانپرست، سخنگوی سابق وزارت امور خارجه اما از تحلیلگرانی است که در گروه دوم قرار می‌گیرد. در بین اظهارات او نشانه‌ای از امیدواری به توافق با طرف‌های برجامی دیده نمی‌شود اما این را به صراحت نمی‌گوید. وی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با اشاره به اینکه «هم شرایط کشور ما مشخص است و هم چارچوب‌ها و مواضع طرف مقابل روشن است» گفت: «طرف غربی که ناقض و مانع اجرای کامل برجام بوده، باید در مواضع خود تجدیدنظر کند و اگر همچنان بخواهند بحث لغو تحریم را مشروط کرده و یا خواسته‌های جدید را مطرح کنند، کار خیلی سخت خواهد شد به خصوص که در ایران هم دولت جدیدی سر کار آمده است. مواضع ایران روشن است و اعلام کرده‌ایم که اگر برجام کاملا اجرا و همه تحریم‌ها اعم از تحریم‌هایی که در قبال برجام قرار بود لغو شود و تحریم‌هایی که در زمان ترامپ اضافه شد، لغو نشود، کار سختی در پیش خواهیم داشت.»
وی افزود: «مگر اینکه طرف غربی واقعا دنبال اجرای برجام باشد و احساس کند که طولانی شدن مذاکرات موثر نیست. با طولانی شدن این مذاکرات ممکن است طرف ایرانی به این نتیجه برسد که نباید وقت خود را در چارچوب برجام صرف کند.»
مهمانپرست با اشاره به اینکه «ما به خاطر شرایط موجود به دنبال حل مشکل هستیم؛ ما دنبال بهبود شرایط اقتصادی و فعال کردن دیپلماسی اقتصادی هستیم؛ یعنی خیلی جدی هستیم» گفت: «باید صبر کنیم. اگر موضع دو طرف تمایل به حل مساله و توافق اصلی باشد، روند حل وضعیت موجود شروع خواهد شد و به تدریج آثار آن را خواهیم دید. اما اگر طرف غربی بخواهد شرط و شروط بگذارد مشکل ایجاد خواهد شد. باید ببینیم که نوع ورود کشورهای غربی و پیشنهادات آنان چیست. آثا مثلا روش اقدامات همزمان و توافق مرحله‌ای را راهگشا می‌دانند یا پیشنهادشان این است که هر دو طرف به صورت دفعتا به توافق خود عمل کنند. یا اینکه با تصور اینکه طولانی شدن مذاکرات فشار اقتصادی را بر ایران بیشتر می‌کند، به بازی سیاسی ادامه می‌دهند.»
وی ادامه داد: «اگر تحلیل آمریکایی‌ها و کشورهای اروپایی این باشد که ادامه‌دار بودن و زمانبر بودن این مذاکرات باعث می‌شود که ایران تحت فشار اقتصادی مجبور به امتیاز دادن می‌شود، اشتباه می‌کنند و اگر بر این مبنا برنامه‌ریزی کرده باشند احتمالا کنار گذاشتن برجام با ادامه این وضعیت برای ما فرقی نخواهد داشت. باید به کشورهای غربی هشدار دهیم که فرصت را از دست ندهند چون این مذاکرات زمینه حل مشکلات و رسیدن به توافق را ایجاد می‌کند به شرط آنکه زیاده‌طلبی نکنند و دنبال موضوعات دیگری نروند.»
مهمانپرست درباره نقش شورای حکام در روند مذاکرات آتی نیز گفت: «نقش شورای حکام کاملا مرتبط با جلسه بعدی مذاکرات است و به عنوان بازوی کشورهای غربی و مکمل جنگ روانی آنها عمل می‌کند. اگر غربی‌ها بخواهند در بازی جدید خود از ابزارهای مختلف فشار که یکی از آنها شورای حکام است، استفاده کنند باید مطمئن باشند که طرف ایرانی را به نتیجه دیگری که اتفاقا برایشان مطلوب نیست، می‌رسانند.»
وی تاکید کرد: «اگر طرف غربی به هر شکلی بخواهد فشارها را افزایش دهد و یا مسائل تازه‌ای را مطرح کند باید منتظر باشد که طرف ایرانی کلا برجام را کنار بگذارد. من فکر می‌کنم که اگر طرف‌های غربی تحلیل روانشناسی درستی داشته باشند وارد این بازی‌ها نمی‌شوند چون این، به نفع هیچ‌کس نیست.»
منتظر هشت آذر
همان‌طور که شرح آن رفت، هم رویکرد و فضای فکری طرف‌های برجامی متفاوت و حتی متناقض‌تر از آن است که توافق محتمل باشد، هم تحلیلگران داخلی چه مثل مجلسی صریح باشند و چه مثل مهمانپرست به تکرار مواضع رسمی ایران اکتفا کنند، امیدی به توافق حداقل در مذاکرات هشت آذر نیست. با این حال آدمی به امید زنده است و شرایط کشور ما خاصه در عرصه اقتصاد و معیشت نیز ناگزیرمان می‌کند که همچنان خوش‌بینانه به اوضاع نگرسته و منتظر توافق، لغو ترحیم و در پی آن، گشایش‌های مورد نظر بمانیم.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :