گفت‌وگو را باور کنیم یا تشدید تحریم؟
به گزارش جهان صنعت نیوز: ایران در حالی وارد این مذاکرات خواهد شد که اصرار دارد از خواسته‌های خود عقب‌نشینی نمی‌کند، به کمتر از برجام راضی نیست و گام اول را هم آمریکا باید بردارد. شرایط اما به نحوی است که بعید به نظر می‌رسد از سوی طرف مقابل پاسخ مثبتی دریافت کند. این را از آنجایی می‌توان دریافت که اروپایی‌ها در این مدت اقدام یا موضع‌گیری امیدوار‌کننده‌ای نداشته‌اند. از بیانیه مشترک انگلیس و اسراییل گرفته تا مواضع فرانسه و آلمان؛ تاکیدشان بر رو‌به پایان بودن زمان و زیاده‌خواهی توصیف کردن پیشنهادات ایران.
فقط این نیست و موضع چین و روسیه نیز با وجود همه رایزنی‌های انجام‌شده و تاکیداتشان بر ضرورت احیای برجام خیلی جای امیدواری ایجاد نمی‌کند. حتی آنها هم از پیش‌نویس‌های ایران شگفت‌زده شده و تلاش خود را کرده‌اند تا موضع ایران به ظن خود تعدیل کنند.
مهم‌تر از همه اینها رویکرد آمریکایی‌هاست که اگر مستقیما در مذاکره حضور ندارند اما نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند. به هرحال چشم اروپا به دهن آنها است و ایران نیز اگر از لغو تحریم می‌گوید، می‌داند که طرف حساب ما در امر تحریم‌ها آمریکاست.
زهرچشم آمریکا
پیچیدگی وضعیت آنجاست که دلخوشی تمدید معافیت وارداتی عراق از ایران که از سوی برخی کارشناسان نشانه نرمش آمریکا تلقی شده بود، خیلی دوام نیافت و تحریم‌های جدید از راه رسید. آمریکا همین سه‌شنبه شب هشت شخص و چهار نهاد ایرانی را به فهرست تحریم‌های خود افزود، خزانهداری آمریکا، حسن کرمی، سیدرضا موسوی‌اعظمی، محسن ابراهیمی، علی همتیان، محمد کرمی، صغری خدادادی، مسعود صفدری و لیلا واثقی را به دلیل ارتباط با یگانویژه ناجا و سپاه تحریم کرد. همچنین نیروی یگانویژه ناجا، نوپوی ناجا، زندان مرکزی اصفهان و زندان زاهدان به لیست تحریم‌ها اضافه شده اند.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در واکنش به این اقدام آمریکایی‌ها در صفحه توئیتر خود نوشت: «حتی در میانه گفت‌وگوهای وین، آمریکا از اعمال تحریم علیه ایران دست بر‌نمی‌دارد. واشنگتن قادر به درک این مساله نیست که کارزار «شکست حداکثری» و «گشایش دیپلماتیک» نقیض هم هستند. تشدید تحریم‌ها، نه‌تنها اهرم نمی‌سازد بلکه در تضاد با جدیت و حسن نیت ادعایی است.»
تازه فقط همین هم نبود و وزارت دادگستری آمریکا طی بیانیه‌ای ادعا کرد که «نیروی دریایی آمریکا بزرگ‌ترین «محموله‌های سوخت و سلاح را که تاکنون ایران می‌آمده توقیف کرده است». ادعا شده که آنها دو بار بزرگ تسلیحات ایرانی را که سپاه پاسداران برای حوثی‌های یمن می‌فرستاد، در دو کشتی در دریای عرب پیدا و توقیف کرده‌اند. گفته شده که ۱۷۱ موشک زمین به هوا و هشت موشک ضدتانک در این بار بوده است.
بنابر این بیانیه، نیروی دریایی آمریکا چهار نفت‌کش را توقیف کرده‌اند که با پرچم‌های خارجی یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه نفت را از ایران به ونزوئلا می‌بردند. گفته شده که این بار نفتی با حکم دادگاه به بیش از ۲۶ میلیون دلار فروخته شده و احتمالا تمامی یا بخشی از آن به آنچه «حساب قربانیان تروریسم دولتی» خوانده شده واریز خواهد شد.»
درستی و نادرستی این ادعای آمریکایی‌ها را نمی‌دانیم اما بیان این حرف‌ها و این تحریم‌ها آن هم در آستانه ازسرگیری مذاکرت نشانه خوبی نیست و باید آن را زهرچشم گرفتن آمریکایی‌ها تلقی کرد.
تلاش‌های روسیه
توجه به مواضع آمریکا اما به معنی قطع امید از ثمربخشی احتمالی مذاکرات نیست و اینجا در ایران هنوز هم خوش‌بینی‌هایی وجود دارد. بسیاری از تحلیلگران داخلی بر این باورند که طرفین مذاکرات اراده جدی برای احیای برجام دارند و این سبب می‌شود که نتیجه مورد انتظار حتی اگر دیرتر از آنچه منتظر هستیم، اما حاصل شود. مواضع برخی طرف‌های برجامی مثل روسیه هم به این نگاه دامن می‌زند. مثلا همین دیروز دیدیم که اولیانوف ضمن خبر دادن از برگزاری سری نشست‌های غیررسمی طرفین برجام جهت آماده‌سازی برای ازسرگیری مذاکرات وین، از اعمال تحریم آمریکا علیه ایران با وجود برقرار بودن مذاکرات وین انتقاد کرد.
میخائیل اولیانوف در صفحه توئیترش نوشت: نشست‌های غیررسمی برای آمادگی ازسرگیری دور هفتم مذاکرات وین درباره برجام در جریان هستند.
او درباره اعمال تحریم‌های جدید آمریکا علیه چند شخص و نهاد ایرانی نوشت: حتی در مدت برگزاری مذاکرات وین، آمریکا تحریم‌های جدیدی اعمال کرد و ایران هم به توسعه برنامه هسته‌ای‌اش ادامه داد. این خوب نیست، زمان آن رسیده که این رویه به منظور ایجاد فضایی مناسب برای احیای سریع و موفقیت‌آمیز برجام متوقف شود.
تلاش روسیه در جریان مذاکرات برجامی اما به توئیت‌های اولیانوف ختم نمی‌شود و از رایزنی‌های اخیر پوتین و بایدن هم نباید غافل شد.
آن‌طور که جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا در یک کنفرانس خبری گفته، «بایدن و پوتین گفت‌وگوی خوبی درباره مساله ایران داشتند. ثمربخش بود، آمریکا و روسیه قبلا و حتی در شرایط دشواری مثل سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ برای رسیدن به برجام (توافق هسته‌ای) همکاری کرده‌اند. موقعیت کنونی برهه‌ای است که روسیه و آمریکا می‌توانند برای اطمینان یافتن از اینکه ایران هیچ‌گاه به سلاح هسته‌ای دست نمی‌یابد، به رایزنی‌های دقیق ادامه دهند.»
توپ در زمین کیست؟
ادامه اظهارات سالیوان اما خود گواه است که آمریکایی‌ها هیچ تغییر در نگرش خود نداشته و دست از ادعاهای پیشین برنمی‌دارند و این رویکرد می‌تواند مذاکرات جاری را به خطر اندازد. آنها همچنان توپ را در زمین ایران می‌دانند، درحالی که ایران نیز همین نظر را داشته و معتقد است که توپ در زمین طرف مقابل است و آنها باید تصمیم بگیرند که به خواسته‌های ایران تن می‌دهند یا خیر؟
سالیوان در پاسخ به اینکه احیای توافق هسته‌ای مانند زمان اوباما موجب حمایت ایران از گروه‌های شبه‌نظامی منطقه مانند حزب‌الله لبنان خواهد شد و با توجه به این، آیا آمریکا در این دور از مذاکرات وین قصد دارد به موضوع آنچه شبه‌نظامیان وابسته به ایران خوانده شده‌اند بپردازد، با ادعاهایی علیه نقش ایران در منطقه و با بیان اینکه با گفتن سه نکته به این سوال پاسخ می‌دهم، ادعا کرد: «از وقتی دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ تصمیم گرفت آمریکا را از توافق هسته‌ای ایران خارج کند، حزب‌الله به ارعاب لبنان و منطقه ادامه داده است. شبه‌نظامیان ایران در عراق و سوریه و یمن به پیشروی ادامه داده‌اند. بنابراین، عضو نبودن در توافق هسته‌ای راهکار مناسبی برای موضوع شبه‌نظامیان نبوده است.»
مشاور امنیت ملی کاخ‌سفید ادامه داد: «دوما، هیچ چیزی مرتبط با توافق هسته‌ای ظرفیت و توان آمریکا برای پرداختن به این شبه‌نظامیان را کاهش نمی‌دهد و ما آماده آن هستیم. ما مصمم هستیم اطمینان یابیم آنها هیچ‌گاه به یک سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کنند و دیپلماسی بهترین مسیر پیش‌رو است.»
این مقام ارشد کاخ‌سفید با زیر سوال بردن جدیت ایران در مذاکرات گفت: «هرچه ایران بیشتر پای میز مذاکرات عدم جدیت نشان دهد، اتحاد میان گروه ۱+۵ بیشتر می‌شود و آنها بیشتر به عنوان عضو منزوی توافق جلوه خواهند کرد. بنابراین، توپ در زمین ایران است که ببیند آیا می‌خواهد بیاید و نشان بدهد جدی است یا نه.»
نقش اراده مشترک
درست است که مقامات ایرانی و برخی کارشناسان در ایران اصرار دارند که ما اقتصاد و مذاکرات را به هم گره نزده و از این بابت مشکلی نداریم و خلاصه اصلا دشواری نداریم؛ اما در نگاهی واقع‌بینانه اصلا اوضاع خوب نیست. روند صعودی نرخ ارز در ایران که همه لایه‌های زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده و زندگی را برایشان سخت‌تر از قبل می‌کند، مصداق این مدعا است.
هرقدر هم که برخی تحلیلگران همسو با دولت مستقر اصرار کنند که افزایش نرخ ارز فضاسازی است یا اقتصاد ایران تاب تحمل بیش از اینها را هم دارد و خلاصه اینکه با عدم توافق آب از آب تکان نمی‌خورد؛ یا هرقدر که برخی دیگر از تحلیلگران روی نیاز کشور به حل مشکلات در گرو تحریم حساب کرده به واقع‌بینی دولت رییسی حتی اگر در کلام نشانی از آن نباشد، دل بسته باشند؛ واقعیت چیز دیگری است.
آن اراده مشترکی که کارشناسان به آن امید دارند برای گره‌گشایی از این پرونده کافی نیست و باید اقدامات جدی و عملی در دستور کار دو طرف مذاکره قرار بگیرد. این را هم ما نمی‌گوییم، رضا ضبیحی، کارشناس مسائل بین‌المللی می‌گوید. او در مصاحبه‌ای با «ایسنا» تاکید کرده که «وجود اراده مشترک عنصر کافی برای احیای برجام نیست و لزوم رسیدن به فهم مشترک درباره چگونگی حل مساله نیز حائزاهمیت است که طرفین باید بدون فوت وقت به سمت آن حرکت کنند و نگذارند که فرصت باقی مانده از دست رود.»
وی در پاسخ به این سوال که «بر اساس اعلام رییس تیم مذاکره‌کننده ایران، تهران در جریان این مذاکرات در دو موضوع لغو تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای متونی را به طرف مقابل ارائه داده است واکنش طرف مقابل از جمله واکنش‌های رسانه‌ای آنها را چطور ارزیابی می‌کنید؟»
گفته است: طبق برخی گزارش‌ها آمریکا در خلال مذاکرات، انعطافی از خود بروز نداده است و حتی گمان می‌رود که همین امر باعث پایان نسبتا زودهنگام این دور از مذاکرات هسته‌ای شده است و به نظر می‌رسد این موضوع ناشی از همان مبحث عدم فهم مشترکِ قابل اتکا میان طرفین درباره نحوه حل و فصل مشکل است.» این بدبینی به ادامه مذاکرات را البته پیش‌تر در اظهارات ماکرون هم دیده بودیم. حال باید منتظر ماند و دید که آیا همان‌طور که برخلاف بدبینی مذاکرات، این دور از مذاکرات از سر گرفته می‌شود، نتیجه یعنی توافق نیز برخلاف بدبینی‌های موجود، حاصل می‌شود یا خیر؟
لینک کوتاه :