اثر مثبت تحریم بر بازار ارز

سیدکمیل طیبی *  زمان زیادی از آشفتگی‌های قیمتی در بازار ارز می‌گذرد، اما هنوز دست‌اندرکاران سیاستگذاری قادر به برطرف کردن نشانه‌های بی‌ثباتی در این بازار نشده‌اند. به طور کلی بازار ارز تحت‌تاثیر تغییرات تراز پرداخت‌های هر کشوری که متشکل از دو حساب جاری و حساب سرمایه است دچار تغییر و تحول می‌شود. حساب جاری جریان صادرات و واردات (اعم از کالای نفتی و غیرنفتی) یک کشور را نشان می‌دهد و حساب سرمایه نیز میزان ورود و خروج سرمایه را متبلور می‌کند. با توجه به اینکه حساب سرمایه و حساب جاری مکمل و تکمیل‌کننده یکدیگر هستند هر زمان که جریان تجاری برقرار باشد جریان سرمایه نیز به خودی خود شکل می‌گیرد.

چنانچه منبع اصلی تامین ارز را صادرات و واردات، میزان تجارت و نقل و انتقالات سرمایه بدانیم طبیعی است که با برداشته شدن تحریم‌ها موانع موجود از سر راه تجارت کشور برداشته می‌شوند، صادرکنندگان و واردکنندگان ریسک کمتری را در بازار متحمل می‌شوند و هزینه‌های تجارت نیز به حداقل می‌رسد. در شرایط تحریم اما تجارت با واسطه انجام می‌گیرد و هزینه‌های زیادی از این ناحیه به اقتصاد تحمیل می‌شود که محدودیت عرضه ارز در بازار را نیز بالا می‌برد.

در برهه کنونی طرفین مذاکره‌کننده در وین در حال رایزنی و چانه‌زنی بر سر معاهده برجام هستند و هرگونه تصمیم‌گیری در خصوص تحریم می‌تواند بر کلیت اقتصادی ایران اثر بگذارد. در صورتی که طرفین به انجام توافق و لغو تحریم‌ها رای مثبت بدهند، بازار ارز از ناحیه کانال‌های رسمی یعنی تقویت نقل و انتقالات سرمایه و افزایش واردات و صادرات تقویت و دچار شوک قیمتی می‌شود. اما ثبات بازار ارز ملزومات دیگری نیز نیاز دارد و تنها تحت تاثیر تجارت یک کشور تعیین قیمت نمی‌شود. از آنجا که شرایط داخلی کشور، رشد اقتصادی و ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری عواملی است که به ثبات قیمت‌ها در بازار ارز کمک می‌کند، می‌توان گفت که لغو تحریم‌ها خبر مثبتی برای شاخص‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شود. هرچند دولت سیزدهم و مسوولینی که بر سر کار هستند پیش از این نگاه متفاوتی به مسائل سیاست خارجی و روابط با دنیای غرب داشتند با این حال در برهه کنونی که چالش‌ها و معضلات اقتصادی کشور را از نزدیک لمس کرده‌اند نوع نگرش خود به مسائل سیاسی را نیز تغییر داده‌اند. از این رهگذر، به دلیل اهمیتی که مساله لغو تحریم برای اقتصاد ایران دارد تا زمانی که تغییری در نگرش دولت نسبت به مسائل سیاست خارجی اتفاق نیفتد لغو تحریم‌ها و ثباتی که می‌تواند ناشی از تغییر نگرش مقامات باشد نیز قابل تحقق نخواهد بود. با این حال در صورتی که مقامات با عینک خوش‌بینی به مذاکره نگاه کنند و انجام توافق را بپذیرند، ریسک اقتصادی کشور کمتر، ثبات بازارهای اقتصادی تقویت و هجوم‌های پی‌درپی به بازارهای دارایی به حداقل خواهد رسید.

* اقتصاددان