پول‌پاشی عبث اردوغان
به گزارش جهان صنعت نیوز: با کاهش قیمت لیر ترکیه و گران شدن کالاها، بانک مرکزی ترکیه برای چهارمین بار پیاپی سود سپرده را از ۱۵ درصد به ۱۴ درصد کاهش داد و همزمان رییس‌جمهوری ترکیه از افزایش حقوق پایه در کشور به ۴۲۵۰ لیر خبر داد. به محض انتشار خبر کاهش سود سپرده، قیمت لیر ترکیه سقوط تازه‌ای را تجربه کرد و هر دلار به قیمت بی‌سابقه ۸/۱۵ لیر رسید و بانک مرکزی برای چهارمین بار در ماه جاری مجبور به فروش دلار برای مهار قیمت‌ها شد.
بانک مرکزی چهار بار در یک ماه اخیر اقدام به عرضه دلار کرده تا جلوی ریزش لیر را بگیرد (تنها در دو هفته گذشته بیش از پنج میلیارد دلار لیر خریداری کرده است). حالا این موضوع مطرح می‌شود که ذخایر بانک مرکزی ترکیه تا چه حد می‌تواند برای ممانعت از ریزش ادامه‌دار لیر در برابر دلار استفاده کند. گفته می‌شود ریفانانس بدهی‌های خارجی کل ترکیه حدود ۱۷۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت که ریسک بزرگی برای کسب و کارها و اقتصاد ترکیه محسوب می‌شود.
با این حال تراز تجاری ترکیه در ماه اکتبر به مثبت سه میلیارد دلار رسیده و همین موضوع شاید یکی از نشانه‌های امید برای اردوغان است تا با پایین نگه داشتن نرخ بهره و شاید کاهش ارزش لیر بر میزان صادرات خود بیفزاید و نرخ بیکاری را کاهش دهد.
گرچه ارزش ذخایر خارجی بانک مرکزی ترکیه نسبت به یک سال قبل بهبود یافته اما به گزارش رویترز، خالص ارزش دارایی خارجی ۲۲ میلیارد دلاری، وضعیت خالص دارایی‌های خارجی چندان مناسب نیست و حتی با در نظر گرفتن سوآپ به منطقه منفی می‌رسد همین موضوع باعث می‌شود که بانک مرکزی ترکیه قدرت چندانی برای ادامه دخالت در بازار لیر را نداشته باشد.
بانک مرکزی ترکیه اعلام کرد که تصمیم کاهش سود سپرده بعد از بررسی عوامل تأثیرگذار بر سیاست‌های پولی انجام‌شده و هدف نهایی از آن ثبات قیمت‌هاست. بانک مرکزی ترکیه در مدتی کوتاه یعنی از ماه سپتامبر تاکنون با صدور چهار بخشنامه سود سپرده را از ۱۹ درصد به ۱۴ درصد کاهش داده است.
اردوغان از زمانی که در ترکیه زمام قدرت را به دست گرفته برای کاهش سود سپرده‌های بانکی تلاش بسیاری کرد. در سال ۲۰۰۳ سود سپرده در ترکیه ۵۰ درصد بود که تا سال ۲۰۰۸ به ۲۵ درصد رسید و سپس روند کاهشی خود را تا ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۲ ادامه داد. در سال ۲۰۱۴، ترکیه توانست سود سپرده را به ۹ درصد و در سال ۲۰۱۷ به ۸/۷ درصد برساند.
اما ناجی اغبال، رییس سابق بانک مرکزی ترکیه، در ماه‌های پایانی سال ۲۰۲۰ سود سپرده را به ۱۷ درصد و در مارس گذشته به ۱۹ درصد رساند تا اینکه اردوغان او را برکنار کرد. در سال ۲۰۲۱، لیر ترکیه شاهد کاهش ۵۲ درصدی ارزش خود بوده است.
در پی اعلام این تصمیم، نرخ برابری هر دلار آمریکا در مقابل لیر از ۸۲/۱۴ به ۷۰/۱۵ افزایش پیدا کرد. یک سال پیش و در جریان معاملات ۱۶ دسامبر سال ۲۰۲۰، هر دلار آمریکا در برابر ۷۹/۷ لیر داد و ستد می‌شد. این نرخ در فاصله یک سال گذشته ۱۰۱ درصد افزایش یافت. به عبارت دیگر نرخ برابری هر لیر ترکیه در این مدت ۱۰۱ درصد کاهش یافته است. نرخ مبادله هر یورو نیز در مقابل لیر روز پنجشنبه از ۷۳/۱۶ تا ۷۹/۱۷ بالا رفت. این نرخ نیز یک سال پیش ۵۱/۹ بود.
نرخ بهره در ترکیه با تصمیم بانک مرکزی و تحت فشار رییس‌جمهوری این کشور از ماه سپتامبر گذشته تاکنون پنج واحد درصد کاهش یافته و از ۱۹ به ۱۴ درصد رسیده است. این در حالی است که نرخ تورم در ترکیه در فاصله سپتامبر تا نوامبر گذشته از ۵۸/۱۹ به ۳۱/۲۱ درصد افزایش یافته است.
اردوغان برخلاف جریان فکری مسلط بر تئوری‌های اقتصادی بر این باور است که افزایش نرخ بهره موجب افزایش نرخ تورم نمی‌شود. رییس‌جمهوری ترکیه پیش‌تر اعلام کرده بود که دولت او در پی بدل کردن این کشور به قطب تولید کالاهای ارزان در منطقه و تقویت اقتصاد این کشور با اتکا به رشد صادرات و سرمایه‌گذاری است.
بر همین اساس، وزارت بازرگانی ترکیه اعلام کرد که این کشور هدف صادراتی ۱۲ماهه سال ۲۰۲۱ (۲۱۱ میلیارد دلار) را در ۹ ماه نخست سال محقق کرده و موفق به ثبت صادرات ۲/۲۱۲ میلیارد دلاری شده است. با این وجود، اقتصاددانان منتقد اردوغان بر این باورند که مدل طراحی‌شده از سوی دولت او برای تقویت رشد اقتصادی ترکیه به قیمت کاهش سطح رفاه عمومی به دلیل افت ارزش لیر و جهش نرخ تورم تمام خواهد شد.
حضور چشمگیر بلغارها در معاملات مسکن ترکیه
وضعیت اقتصادی ترکیه روز به روز متزلزل‌تر می‌شود و نارضایتی مردم به طور پیوسته در حال افزایش است. بنا بر این گزارش فقط خارجی‌ها از لیر ضعیف سود می‌برند. بانک مرکزی ترکیه نرخ بهره را تا ۱۴ درصد کاهش داد و لیر ترکیه دوباره سقوط کرد. کاهش ارزش لیر سبب شد ده‌ها هزار شهروند بلغار برای خرید به بازارهای ترکیه هجوم بیاورند. اما کاهش ارزش لیر نارضایتی را میان مردم بیشتر کرده است.
شهر مرزی ادیرنه، در فاصله ۱۰ کیلومتری بلغارستان چندهفته‌ای است که شاهد حضور بی‌سابقه شهروندان بلغار شده است. خودروها جمعه‌ها در گذرگاه مرزی بلغارستان-ترکیه تردد می‌کنند. بلغارها دسته‌دسته برای خرید ارزان وارد ترکیه می‌شوند.
بلغارستان یکی از اعضای اتحادیه اروپا است، اما واحد پول خود را دارد. پول بلغارها «لو» در مقایسه با لیر ترکیه به اندازه یورو قوی است. لیر هفته‌هاست تقریبا هر روز در حال کاهش است. در پایان ماه آگوست سال جاری هر یورو کمتر از ۱۰ لیر خرید و فروش می‌شد، این نسبت اکنون به ۱۷ لیر رسیده است.
گردشگران بلغار عمدتا لباس می‌خرند، اما سایر اقلام روزمره را نیز با خود می‌برند. بلغارها تمام آخر هفته را می‌مانند زیرا هتل‌ها نیز نسبتا ارزان هستند. بیش از ۹۰ درصد خریدها برای استفاده شخصی است. شهروندان بلغار حق دارند تا ۳۰۰ یورو بدون عوارض گمرکی محصولات ترکیه را وارد کنند. در حالی که بلغارها خوشحال هستند، شهروندان ترکیه با ناامیدی تصاویرحضور بلغارها در بازارهای این کشور را از تلویزیون تماشا می‌کنند.
کاهش لیر و پررونق شدن بازار مسکن
سودبران کاهش ارزش لیر خارجی‌ها هستند. هرچه ارزش لیر کمتر می‌شود بازار مسکن خریداران خارجی را بیشتر به سوی خود جذب می‌کند. یکی از دلایل پررونق‌شدن بازار مسکن در ماه نوامبر کاهش ارزش لیر ترکیه بوده است. در ماه نوامبر ۲۰۲۱ ایرانی‌ها با خرید ۱۴۰۶ مسکن در رده اول خریداران خانه در ترکیه قرار گرفتند.
معیشت ترک‌ها در تنگنا
به نظر می‌رسد رشد تورم در ترکیه و کاهش ارزش لیر باعث شده مردم استانبول به سمت خرید نان‌های یارانه‌ای متمایل شوند. هزینه‌ها در استانبول رشد ۵۰ درصدی را در یک سال گذشته تجربه کرده و اجاره‌بها رشد ۷۰ درصدی داشته است. کاهش ارزش لیر قیمت مواد وارداتی را افزایش داده و کمبود دارو را رقم زده است و همچنین فروش گوشی‌های موبایل و سایر لوازم الکترونیکی را متوقف کرده است. در حالی که اقتصاددان‌ها نسبت به سیاست کنونی اردوغان هشدار می‌دهند اما اصرار او می‌تواند حتی به اعتراضات عمومی و تظاهرات دامن بزند. دولت برای جبران افزایش هزینه‌ها پیشنهاد افزایش بودجه دولت برای افزایش حداقل دستمزد را داده است.
اعتراض کارگران ترکیه
یکشنبه گذشته چندین هزار نفر از اعضای اتحادیه کارگری در استانبول به خیابان‌ها آمدند. آرزو چرکس‌اوغلو دبیرکل اتحادیه انجمن‌های کارگری در جمع معترضانی که در بخش آسیایی استانبول تجمع کرده بودند گفت در حالی که هر روز فقر شهروندان تشدید می‌شود، از نظر رهبران و اداره‌کنندگان کشور ظاهرا اوضاع بر وفق مراد است.
کارگران می‌گویند ترکیه در حال تبدیل شدن به کشوری با نیروی کار ارزان است و دستمزدها توان تحمل تورم ۲۱ درصدی را ندارند. تظاهرکنندگان روز یکشنبه از جمله خواستار افزایش حداقل حقوق از ۲۸۲۵ لیر (حدود ۱۷۹ یورو) به ۵۲۰۰ لیر (معاول حدود ۳۳۱ یورو) شده‌اند.
افزایش مخالفت‌ها با سیاست پولی اردوغان
رجب طیب‌اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه سال‌هاست که خواهان کاهش نرخ بهره بوده و چندین بار مدیریت بانک مرکزی را عوض کرده است. اپوزیسیون و منتقدان سیاست‌های اقتصادی و بانکی اما این سیاست او را عامل تشدید فقر در میان بخش بزرگی از جامعه می‌دانند. یکی از شاخص‌های این سیاست‌ها کاهش میزان بهره بانکی است که طی سال جاری میلادی از ۱۹ به حدود ۱۴ درصد رسیده است، در حالی که نرخ تورم مسیری برعکس را طی می‌کند. اردوغان با وجود مخالفت بسیاری از کارشناسان و حتی اعضای دولت‌اش، بر کاهش بهره بانکی تاکید می‌کند و می‌گوید، سیاست‌های او باعث رونق صادرات و گردشگری به عنوان دو بخش اصلی اقتصاد کشور شده است.
محبوبیت اردوغان زیر سوال
این در حالی است که میزان محبوبیت اردوغان و حزب سیاسی حامی وی به کمترین مقدار در سالیان اخیر رسیده است. با این حال به نظر می‌رسد اردوغان همچنان میان بخشی از طبقه متوسط و روستایی محبوبیت خود را نگه داشته است. در این شرایط به نظر می‌رسد اردوغان تنها راه نجات خود در عرصه سیاست را تلاش برای کاهش بیکاری و بهبود وضعیت اقتصادی ترکیه می‌داند. بر این اساس در ذهن وی کاهش ارزش لیر می‌تواند او را در رسیدن به این هدف کمک کند. با این حال نکته نگران‌کننده این است که رشد مداوم تورم و کاهش ارزش لیر ریسک‌های سنگینی را برای اقتصاد ترکیه رقم می‌زنند. به این ترتیب این سیاستمدار ترکی که ۱۹ سال در سمت‌های بالای دولتی قرار داشته می‌تواند برای ادامه بقای خود و شاید امیدوار به اثرگذار بودن سیاست‌های شدید انبساطی التهاب سنگینی برای اقتصاد و مردم ترکیه رقم بزند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :