اگر قرار بود توافق نشود مذاکره ادامه پیدا نمی‌کرد
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌المللی یکی از همین افراد است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» نشانه‌های اخیر را جدی گرفته و معتقد است که ایران می‌داند برای ساماندهی به این وضعیت نابسامان اقتصادی راهی غیر از توافق و احیای برجام ندارد. آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح این گفت‌وگو است.
* کمیسیون مشترک دیروز درحالی انجام شد که رسانه‌ها از رسیدن ایران و ۱+۴ به پیش‌نویس جدید خبر دادند. تحلیل شما از وضعیت فعلی مذاکرات چیست؟
من شاید از اولین افرادی بودم که گفتم این مذاکرات با توجه به حجم هیات مذاکره‌کننده ایرانی با این قصد برگزار شده که نتیجه مثبتی حاصل شود. منتهی یک وقفه افتاد و آن هم به این خاطر بود که آقای باقری دو سند را منتشر کرد که حاکی از سطح انتظارات بالای ایران بود. آن سندها قابل پذیرش نبود لذا او در بازگشت به ایران و مذاکراتی که اینجا انجام داد سند سوم را منتشر کرد که حتما ملایم‌تر از دو سند قبلی و نشانه کاهش سطح انتظارات ایران بود.
از طرف دیگر دیدیم که هم آقای کمالوندی و هم آقای اسلامی با اینکه قبلا می‌گفتند، سایت کرج چون کار هسته‌ای نمی‌کند جزو پادمان نیست، تحت فشار آژانس قدری عقب‌نشینی کرده و اجازه دادند که کارشناسان آژانس بیایند و دوربین‌های خود را نصب کنند. البته کار درستی هم بود چون در غیراین صورت شورای حکام علیه ما قطعنامه صادر می‌کرد و پرونده ما به شورای امنیت رفته و کار مشکل می‌شد.
بنابراین با توجه به آنچه از خبرگزاری‌ها مبنی بر رفتار ملایم‌تر ایران به گوش می‌رسد، می‌توان گفت که ایران سطح انتظارات را کاهش داده و از دیپلماسی منعطف‌تری پیروی می‌کند لذا امیدواریم که بتوان به توافق یا نقطه نظرات مشترکی رسید به خصوص که غربی‌ها نیز ایران را تحت فشار قرار داده و می‌گویند که این آخرین فرصت ایران است.
* این تهدید به آخرین فرصت بر رویکرد ایران اثر دارد؟
با توجه به مشکلات اقتصادی‌ای که داریم و این وضعیت مرارت‌بار بودجه که آقای رییسی به مجلس داده، دیگر امکان ندارد که ایران بتواند این وضع نابسامان را ادامه دهد. بنابراین همچنان که در مصاحبه‌های قبلی گفته‌ام ایران می‌تواند دست به یک دیپلماسی نردبانی یا پلکانی بزند تا آمریکا تحریم‌های برجامی را حذف کند، ایران هم غنی‌سازی ۶۰ درصدی را کنار بگذارد و اجازه دهد که کارشناسان آژانس بیایند و دوربین‌های خود را نصب کنند و به کار خود ادامه دهند. الان هم که با توجه به موافقت ایران با نصب دوربین‌ها در سایت کرج، مقدمات این کار فراهم شده است.
ضمن اینکه نباید انتظار داشت که همه اختلافات بین ایران و آمریکا در یک دوره از مذاکرات حل شود. یعنی اگر ایران موافقت کند که تحریم‌های برجامی برداشته شود و ایران از غنی‌سازی ۶۰ درصدی عقب‌نشینی کند مقدمات مذاکرات بعدی فراهم خواهد شد و هر دو طرف نشان می‌دهند که از یک روال دیپلماتیک پیروی می‌کنند تا در مذاکرات بعدی مسائل دیگر هم حل شود. اما اینکه از اول با حجم وسیعی از انتظارات وارد مذاکره شویم درست نیست و همه ناکامی که تا به حالا در این مذاکرات داشته‌ایم به این خاطر است که آقای باقری با حجم وسیعی از انتظارات وارد مذاکره شد آن هم بدون اینکه حقانیت خود را اثبات کنیم.
* توقع کاهش انتظارات از ایران در حالی که آمریکا دست به تحریم‌های جدید علیه ایران زده، چقدر منطقی است و چقدر قابلیت پذیرش از سوی مقامات تصمیم‌گیرنده در ایران را دارد؟
اینکه برخی شخصیت‌ها تحریم شده‌اند خیلی اهمیتی ندارد. من اعتقاد به دیپلماسی نردبانی دارم و معتقدم که برای حل مشکلات با غربی‌ها باید از این شیوه استفاده کنیم و به نظر می‌رسد که از همین شیوه هم استفاده می‌کنیم.
* شما به اینکه ایران انعطاف بیشتر نشان دهد و این موجب حصول توافق شود، خوش‌بین هستید اما اکنون در داخل شاهد افزایش انتقادات طیف تندرو هستیم. مثلا روزنامه کیهان در آخرین شماره خود تیم مذاکره‌کننده را اگرچه برآمده از یک دولت همسو با خودش است، مورد نقد قرار داده و هشدار می‌دهد که پنجره دیپلماسی باز نماند و از توافق اخیر ایران با آژانس انتقاد می‌کند. به نظر شما این رویکرد در داخل ایران چقدر بر تصمیمات تیم مذاکره‌کننده اثر خواهد داشت؟
آنچه روزنامه کیهان و آقای شریعتمداری اعلام می‌کند به خاطر شرایط داخلی است. به خاطر اینکه برخی محافل همان سرسختی قبلی را دارند. کیهان هم از همان جبهه دفاع می‌کند اما آنچه که کانون‌ها و محافل تصمیم‌گیرنده در ایران به آقای باقری گفته‌اند چیز دیگری است. اینکه رییس سازمان انرژی اتمی ما قبلا می‌گفت اجازه نصب دوربین در کرج را نمی‌دهیم و الان داده‌اند یعنی محافل ارشد تصمیم‌گیرنده آنان را موظف به این توافق با آژانس کرده‌اند تا شورای حکام علیه ما قطعنامه ندهد.
بنابراین آنچه که آقای شریعتمداری می‌گوید به خاطر مسائل داخلی است. اما این اظهارنظرها نباید منافع هشتاد میلیون جمعیت ایران را با منافع گروهی برخی گره بزند. به نظر من محافل اصلی و تصمیم‌گیرنده در داخل به این نتیجه رسیده‌اند که هیچ راهی غیر از حل مشکل برجام برای ساماندهی وضعیت اقتصادی کشور وجود ندارد.
* فشارهای بیرونی، جدای از مسائل برجامی چقدر می‌تواند تصمیم نهادهای تصمیم‌گیرنده در ایران را تحت تاثیر قرار دهد. مثلا قطعنامه حقوق بشری اخیر سازمان ملل علیه ایران بر رویکرد ایران در جهت تعامل با غربی‌ها و طرف‌های مذاکره‌کننده اثر دارد؟
ما ثابت کرده‌ایم که به تصمیمات سازمان‌های حقوق بشری چندان توجه نداریم اما رفت‌وآمدها و تصمیمات دیپلماتیکی که در منطقه اتخاذ می‌شود، نمی‌تواند بی‌اثر باشد. مثلا سفر بن‌سلمان و ایجاد ائتلاف و احیای نشست شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس یا فشارهایی که اسراییل به آمریکا و اروپا می‌آورد تا خودشان را برای یک حمله نظامی به ما آماده کنند، نباید خیلی ساده انگاشته شود. آنها اجازه نمی‌دهند که ایران پایگاه‌های خود را همچنان مستحکم نگاه دارد و باید به این مسائل تهدید‌کننده توجه کنیم. به خصوص که این حلقه‌های تهدید اطراف ما هر روز در حال تنگ‌تر شدن است و این ما را ناگزیر می‌کند که از انتظارات اولیه خود قدری فاصله بگیریم و الان هم وارد این فاصله‌گیری شده‌ایم.
اگر ایران می‌خواست همان انتظارات انباشته‌شده خود را مطرح کند شاید مذاکرات تا به حالا با شکست مواجه شده بود، با این حال باید منتظر ماند و دید که نتیجه مذاکرات در دور هشتم چه خواهد شد. آنچه که مشخص است بین صحبت‌های آقای امیرعبداللهیان و روزنامه کیهان خیلی تفاوت وجود دارد. آقای امیرعبداللهیان نرمش به خرج داده و این قابل توجه است چون او نیز اجازه این اظهارنظرهای نرم را ندارد مگر آنکه از طرف نهادهای تصمیم‌گیرنده به او اجازه داده باشند. بنابراین مواضع امثال کیهان در این مقطع خیلی اهمیت ندارد.
* فکر می‌کنید با توجه به این نرمشی که معتقد هستید ایران از خود نشان می‌دهد، به نتیجه رسیدن مذاکرات جاری چقدر زمان خواهد برد؟
در نشست روز جمعه خیلی از مسائل مشخص خواهد شد. به هرحال فکر می‌کنم که تا قبل از تعطیلات کریسمس باید به یک نقطه نظری برسند. احتمالا ایران در این سند سوم که از محتویات آن هم چیزی نمی‌دانیم عقب‌نشینی‌های بیشتری کرده و انتظارات خود را کاسته باشد. به خصوص که تاکید بر لغو همه تحریم‌ها در شرایط فعلی کار اشتباهی است.
باید همان پیشنهادی که کردم یعنی حذف تحریم‌های ذیل برجام را در دستور کار قرار دهند تا شبکه‌های بانکی به روی ما باز، خروج نفت و بنزین آزاد و تغییری در شرایط اقتصادی ما ایجاد شود و بعد وارد ادامه مذاکرات شویم.
* اتفاقا یکی از نکات صحبت‌های اخیر آقای امیرعبداللهیان که مورد نقد کیهان بود، اشاره به تحریم‌های برجامی به جای همه تحریم‌ها بود. به نظر شما می‌توان از سخنان وزیر خارجه اینطور تلقی کرد که ایران در این مورد تجدیدنظر کرده است؟
حتما تجدیدنظر کرده و اگر این طور نبود مذاکرات تا الان ادامه پیدا نکرده بود. هرقدر که فشار غربی‌ها زیاد می‌شود و حلقه‌های تهدید امنیت منطقه گسترده‌تر می‌شود، ایران ناگزیر به تصمیمات جدید و کاهش حجم انتظارات خودش است. در غیر این صورت به نظر من حتما مذاکرات به تعویق افتاده بود. الان اما شاهدیم که آقای امیرعبداللهیان می‌گوید ما وین را ترک نمی‌کنیم تا به یک نتیجه مطلوب برسیم. این پیام دلگرم‌کننده‌ای است که قطعا بدون موافقت نهادهای تصمیم‌گیرنده در داخل ایران نمی‌توانست صادر شود.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :