نبض اقتصاد در نیمه نخست ۱۴۰۰
دو موتور رشد
بررسی‌های جدید بانک مرکزی نشان میدهد عملکرد تولید ناخالص داخلی در شش ماهه امسال با احتساب نفت ۷۵۳ هزار میلیارد تومان و بدون احتساب نفت ۶۹۰ هزار میلیارد تومان بوده است. مقایسه عملکرد اقتصاد با مدت مشابه سال گذشته نشان از افزایش ۳/۳ درصدی کیک اقتصادی کشور دارد. در عین حال رشد بخش غیرنفتی نیز ۴/۲ درصد بوده است. داده‌های آماری بانک مرکزی نشان میدهد که شاهدان رشد در نیمه نخست امسال دو بخش نفت و خدمات بوده‌اند. بررسی فصلی این آمارها نشان میدهد که در فصل دوم سال (تابستان ۱۴۰۰) نیز دو بخش یاد شده موتورهای رشد اقتصادی بوده‌اند، با این حال عملکرد آنها نسبت به فصل بهار با افت همراه بوده است. برای مثال سهم نفت در رشد اقتصادی بهار ۳/۲۳ درصد بوده حال آنکه سهم این بخش در تابستان ۴/۷ درصد بوده است. بخش خدمات نیز بعد از رشد ۳/۷ درصدی در بهار، به عدد رشد ۲/۴ درصدی رسیده است. با این حال مثبت شدن عدد رشد اقتصادی در دو فصل بهار و تابستان به دلیل رشد این دو بخش اتفاق افتاده است. نکته مثبت در خصوص این آمارها این است که بخش خدمات از رکود کرونایی خارج شده و در مسیر رشد در حرکت است. با توجه به سهم بیش از ۵۰ درصدی این حوزه در تولید ناخالص داخلی ایران، عملکرد مثبت گروه خدمات را می‌توان نشانه‌ای مثبت از بهبود وضعیت اقتصادی کشور دانست.
سهم هر ایرانی از کیک اقتصادی
روایت بانک مرکزی از تغییرات کیک اقتصادی کشور نشان میدهد که در سمت تقاضای اقتصاد و بر اساس برآوردهای اولیه‌ای که در خصوص اقلام هزینه ای اقتصاد همچون مخارج مصرف نهایی خصوصی، مخارج مصرف نهایی بخش دولتی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و صادرات و واردات در نیمه نخست سال ۱۴۰۰ به عمل آمده، رشد اقلام هزینه ای یاد شده به ترتیب ۳/۳، ۴/۳، ۹/۸-، ۰/۱۵ و ۳/۲۴ درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل بوده است. در مجموع، رشد هزینه ناخالص داخلی به قیمت بازار در نیمه نخست ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴ درصد افزایش یافته است. هرچند مثبت بودن هزینه مصرف نهایی بخش خصوصی می‌تواند نکته مثبتی باشد اما سهم هر ایرانی از تولید ناخالص داخلی که از تقسیم تولید ناخالص داخلی ۷۵۳ هزار میلیارد تومانی شش ماهه امسال بر جمعیت ۸۵ میلیونی به دست می‌آید، کمتر از ۹ میلیون تومان است که نشان از توان پایین اقتصادی خانوارهای ایرانی دارد.
عملکرد نیمه ۱۴۰۰
آمارهای ارائه شده از سوی بانک مرکزی نشان میدهد که بخش نفت با رشد ۱/۱۵ درصدی بهترین عملکرد را در مقایسه با دیگر بخش‌های اقتصادی داشته است. هرچند رشد این بخش در تابستان ۴/۷ درصد اعلام شد که ۹/۱۵ درصد کمتر از بهار است، با این حال این بخش بیشترین سهم را در مثبت شدن رشد اقتصادی داشته است. نکته قابل توجه آنکه در نیمه نخست سال ۹۹ رشد بخش نفت ۱/۰- درصد بوده است و بنابراین می‌توان عملکرد این بخش در سال جاری را قابل توجه دانست. محاسبات مقدماتی بانک مرکزی در این خصوص نشان میدهد که افزایش نرخ رشد ارزش افزوده این گروه طی این دوره زمانی، ناشی از افزایش تولید گاز طبیعی و میعانات گازی و همچنین صادرات نفت‌خام و فرآورده‌‌‌‌های نفتی نسبت به دوره مشابه سال قبل بوده است. بخش کشاورزی اما در دو فصل نخست امسال رشد منفی داشته است، این در حالی است که این حوزه در مدت مشابه سال گذشته رشدهای بالای چهار درصدی داشته است. طبق اعلام بانک مرکزی رشد بخش کشاورزی در بهار امسال ۲/۲- و در تابستان ۹/۱- درصد بوده که در مجموع رشد منفی دو درصدی را در شش ماهه امسال رقم زده است.گروه صنایع و معادن به رغم رشد اقتصادی در بهار امسال، از ادامه رشد در تابستان بازماند و رشد ۳/۵- درصدی را تجربه کرد.
عملکرد این گروه در بهار و تابستان سال گذشته به ترتیب ۵/۶ و ۶/۷ درصد بوده است. در مجموع این بخش در نیمه امسال رشد ۹/۱- درصدی داشته است. براساس اعلام بانک مرکزی، رشد ۹/۱- درصدی این گروه در نیمه اول امسال در مقایسه با دوره مشابه سال قبل ۴/۸ واحد درصد کاهش یافته و در نتیجه سهمی معادل ۴/۰- واحد درصد از نرخ رشد ۳/۳ درصدی اقتصاد را در دوره مورد بررسی به خود اختصاص داده است. در این گروه، ارزش افزوده بخش‌های «صنعت»، «استخراج معدن»، «ساختمان»، «تامین برق، گاز، بخار و تهویه هوا» و «آبرسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیت‌های تصفیه» به ترتیب با نرخ‌های رشد ۹/۱، ۳/۰-، ۹/۱۶-، ۶/۳ و ۵/۵ درصدی مواجه بوده اند. به نظر می‌رسد در میان گروه‌های مختلف اقتصادی، تداوم روند رو به رشد بخش خدمات بیش از همه قابل توجه باشد. در حالی که این گروه در دو فصل ابتدایی سال گذشته رشدهای منفی ۷/۰- درصدی و ۲/۰- درصدی داشته، در بهار و تابستان امسال رشد مثبت ۳/۷ و ۲/۴ درصدی داشته است. در مجموع عملکرد این بخش در نیمه امسال ۷/۵ درصد بوده است.
عملکرد بد تشکیل سرمایه
آمارهای مربوط به سمت تقاضا نشان میدهد مخارج مصرف نهایی بخش خصوصی از منفی ۲/۲ درصد در نیمه اول سال گذشته به ۳/۳ درصد در نیمه اول سال‌جاری رسیده است. از طرفی مخارج مصرف نهایی بخش دولتی که در نیمه سال گذشته رشد ۷/۷ درصدی داشت، در نیمه امسال به رشد ۴/۳ درصدی رسید. بدترین عملکرد رشد در نیمه امسال مربوط به تشکیل سرمایه ثابت است که رشد ۹/۸- درصدی داشته، حال آنکه عملکرد این بخش در نیمه سال گذشته ۶/۳ درصد بوده است. تشکیل سرمایه ثابت ناخالص متشکل از سه بخش ساختمان، ماشین‌آلات و سایر است. نرخ رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در سه بخش مذکور در نیمه نخست سال ۱۴۰۰ نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب ۲/۱۶-، ۰/۹ و ۷/۲ – درصد بوده است. نرخ رشد ۲/۱۶- درصدی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بخش ساختمان، به دلیل کاهش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص ساختمان در هر دو بخش خصوصی و دولتی بوده است. علت افزایش تشکیل سرمایه در بخش ماشین‌آلات نیز به دلیل افزایش واردات کالاهای سرمایه‌ای و همچنین تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در ماشین‌آلات تولید داخل، طی نیمه اول سال ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل است. دو بخش صادرات و واردات نیز که در شش ماهه اول سال ۹۹ به ترتیب رشدهای ۱/۲۷- و ۲/۳۷- درصدی داشتند، در نیمه نخست امسال به ترتیب به میزان ۱۵ و ۳/۲۴ درصد رشد کردند.
برآورد ارزش افزوده فعالیت‌های مختلف اقتصادی در نیمه اول امسال نشان می دهد که علت عمده افزایش نرخ رشد تولید ناخالص داخلی را باید در افزایش ارزش افزوده فعالیت‌های «نفت و گاز»، «بهداشت و مددکاری اجتماعی»، «اطلاعات و ارتباطات»، «حمل‌ونقل و انبارداری»، «اداره عمومی، دفاع و تامین اجتماعی» و «عمده‌فروشی، خرده‌فروشی و تعمیر وسایل نقلیه موتوری» جسـت‌وجو کرد. چنانکه سـهم ارزش افزوده هر یک از فعالیت‌های مذکور در نرخ رشد ۳/۳ درصدی تولید ناخالص داخلی طی نیمه نخست سال ۱۴۰۰ به ترتیب ۱/۱، ۶/۰، ۶/۰، ۵/۰، ۴/۰ و ۴/۰ واحد درصد برآورد شده است. درمجموع به نظر می‌رسد عملکرد اقتصادی کشور در نیمه امسال مرهون رشد دو بخش نفت و خدمات بوده و بخش صنعت و کشاورزی به دلیل مشکلات مربوط به بارندگی و محدودیت در تامین برق مورد نیاز واحدهای صنعتی عملکرد ضعیفی داشته‌اند.
لینک کوتاه :