فعالیت زیرزمینی صنایع‌دستی نوآورانه
به گزارش جهان صنعت نیوز: گویی در هنگام فعالیت هنری روحش از کالبدش جدا شده و به دوردست‌ها سفر می‌کند. این مرد عاشق کارش است. عاشق کاری که معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث حتی آن را به عنوان هنر تایید نمی‌کند و می‌گوید چون قالب‌گیری صورت گرفته در دسته صنایع‌دستی نمی‌گنجد.
او عاشق هنری است که کسی آن را به رسمیت نمی‌شناسد و بابتش به او درجه هنری نمی‌دهد.
شاید اگر اندکی فرم و ساختار کارش را تغییر می‌داد می‌توانست تایید وزارتخانه را بگیرد، اما او عاشق هنرش است حتی اگر وزارتخانه آن را تایید نکند، حتی اگر نتواند از تسهیلات دولتی استفاده کند، حتی اگر محکوم به زیرزمینی بودن باشد.
آنچه از نظر گذشت حال و روز و حکایت بخش عظیمی از هنرمندان کشورمان است که در سبک‌های نوآورانه فعالیت می‌کنند و معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث با توجه به دسته‌بندی‌ای که از صنایع‌دستی داشته آنها را به رسمیت نمی‌شناسد.
ایجاد محدودیت برای نوآوری در صنایع‌دستی
نتیجه رویکرد فعلی در حوزه صنایع‌دستی آن است که خیل عظیم هنرمندان نوآوری که روی قالب‌های گچی تراشکاری می‌کنند و یا کار دکوپاژ و پتینه انجام می‌دهند نمی‌توانند کارت فعالیت خود را از معاونت میراث فرهنگی دریافت کنند.
خاطره استاد رضایی مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران در خصوص این مشکل به «جهان‌صنعت» گفت: «با این شیوه برخورد با فعالان نوآور در حوزه صنایع‌دستی هم استعداد را کور می‌کنیم و هم با تعصب با موضوع روبه‌رو می‌شویم و هم نوآوری و ابداعی که می‌تواند شکل گیرد از بین می‌رود. از سوی دیگر ممکن است موضوعی شبیه آنچه در حوزه موسیقی شکل گرفت و در یک زمانی به شکل زیرزمینی سوق پیدا کرد در حوزه صنایع‌دستی به وجود آید. این در حالی است که شیوه‌های نوین ارائه صنایع‌دستی بسیار جذاب بوده و چه به لحاظ طراحی و چه رنگ و چه در حوزه آموزش بازار دارد.»
با توجه به مسیر فعلی معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث باید گفت که جنبش زیرزمینی‌ها در حوزه صنایع‌دستی همین حالا هم شکل گرفته است و در سایه بی‌توجهی مسوولان امر استعدادهای زیادی به پستوی خانه‌ها و زیرزمین‌ها سوق داده شده‌اند و امکان برخورداری از تسهیلات دولتی را ندارند.
ضعف قانونی در شناسایی صنایع‌دستی
در قانون موجود و سیستم کارشناسی هنری صنایع‌دستی، رشته‌های تاییدشده‌ای وجود دارد که صدور مجوز و ارائه خدمات دولتی صرفا به هنرمندانی که در این دسته‌های مورد تایید فعالیت کنند تعلق می‌گیرد.
با توجه به چارچوب‌بندی سفت و سخت موجود در معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی، عملا بسیاری از رشته‌های هنری شناخته‌شده و نام‌آشنا همچون «پتینه» و «دکوپاژ» مشمول تعریف وزارتخانه نشده و انبوه فعالان در این حوزه هنرمند تلقی نمی‌شوند و از دریافت مزایای قانونی مربوطه نیز محروم مانده‌اند.
از سوی دیگر تعریف قاعده‌مند موجود راه را برای بروز خلاقیت و نوآوری بسته است و عملا امکان ارائه سبک‌های جدید هنری که به پویایی هنر و صنایع‌دستی در کشور کمک می‌کند را مسدود کرده است.
برای درک محدودیت نگاه موجود به فعالان حوزه صنایع‌دستی در نظر آورید که از مجموع ۶۰۲ رشته صنایع‌دستی شناسایی شده در جهان فقط ۳۷۰ رشته در ایران به ثبت رسیده است و احتمالا فعالان سایر رشته‌ها در تعریف وزارت میراث از صنایع‌دستی نمی‌گنجند.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران در خصوص اینکه مثلا در حوزه مجسمه‌سازی چه دست‌سازه‌هایی مشمول تعاریف معاونت صنایع‌دستی میراث فرهنگی می‌شوند و چه دسته‌هایی در تعریف موجود نمی‌گنجند می‌گوید: اگر با ابزار و مغار و مته دستی کار ساخت انجام شود جزء پیکرتراشی سنتی طبقه‌بندی شده و مشمول تعریف وزارت میراث می‌شود اما اگر تبدیل به یک قالب‌سازی شود که مجسمه با مواد سازنده خاص مثل رزین، گچ، شیشه یا پلی‌استر قالبش ریخته شود و سپس روی آن تراشکاری دستی شود و یک نقاشی روی آن حکاکی شده و پیکره‌ای ساخته شود و یا ابزاری مثل نگین روی آن نصب می‌شود، مشمول این تعریف نمی‌شود.
از بین رفتن نوآوری و بحران در صنایع‌دستی
در شرایط فعلی به واسطه پذیرفته نشدن شاخه‌های جهانی و نوآورانه صنایع‌دستی، بخش بزرگی از هنرمندان کشور امکان برخورداری از تسهیلات دولتی را ندارند و از سوی دیگر مسوولان امر نیز تاکنون اقدامی موثر برای حل این مشکل صورت نداده‌اند در نتیجه عملا حوزه صنایع‌دستی کشور با بحرانی جدی مواجه شده است.
رییس اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران راه‌حل این مشکل را به‌روز‌رسانی هنرها و شناسنامه‌دار کردن گرایش‌های جدید هنری می‌داند.
وی در این خصوص به خبرنگار «جهان‌صنعت» گفت: این گرایش‌های جدید هنری هم برای نسل قدیمی‌تر فعالان صنایع‌دستی جذاب بوده و از آن استقبال می‌کند و هم بازار خیلی خوبی برای آن وجود دارد. زمانی که این سبک هنری را جدا کرده و مشمول صنایع‌دستی قلمداد نمی‌کنیم عملا یکی از حوزه‌هایی که می‌توانیم با ورود به آن در خصوصش سازماندهی صورت گیرد و با قواعد و قوانین سنتی خود آن را تلفیق دهیم و هنری قاعده‌مند برای آن ایجاد کنیم را از دایره خارج می‌کنیم که نتایج مطلوبی به دنبال ندارد.
استادرضایی در پاسخ به این پرسش که آیا با این رویه جلوی نوآوری گرفته می‌شود، ابراز کرد: دقیقا همین‌طور است؛ با این شیوه برخورد هم استعداد را کور می‌کنیم و هم با تعصب با موضوع روبه‌رو می‌شویم و هم به قول شما نوآوری و ابداعی که می‌تواند شکل گیرد از بین می‌رود.
زیرزمینی شدن صنایع‌دستی در کشور
بانظر به بی‌توجهی‌های صورت گرفته در حال حاضر بخش بزرگی از هنرمندان نوآور که فعالیت‌های خلاقانه و پیشرو عملا به زیرزمینی شدن سوق داده می‌شوند تا شاید آنچه در دو دهه قبل در عرصه موسیقی کشور اتفاق افتاد این بار در عرصه صنایع‌دستی تکرار شود.
رییس اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران در خصوص احتمال زیرزمینی شدن صنایع‌دستی می‌گوید: ممکن است موضوعی شبیه آنچه در حوزه موسیقی شکل گرفت که در یک زمانی به شکل زیرزمینی سوق پیدا کرد در حوزه صنایع‌دستی به وجود آید. این در حالی است که شیوه‌های نوین ارائه صنایع‌دستی بسیار جذاب بوده و چه به لحاظ طراحی و چه رنگ و چه در حوزه آموزش بازار دارد. اگر برنامه‌های صدا و سیما را نگاه کنید متوجه می‌شوید که چه هنرهای متفاوتی را آموزش می‌دهند اما متاسفانه همان کار پتینه و دکوپاژی که سال‌هاست دارد در رسانه ملی تدریس می‌شود در معاونت صنایع‌دستی مورد تایید نیست.
به این ترتیب فعالانی که در حوزه دکوپاژ فعالیت می‌کنند نمی‌توانند کارت فعالیت خود را از معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی دریافت کنند. حتی بسیاری از هنرمندان شاخص که سال‌هاست این فعالیت‌های هنری را آموزش می‌دهند درگیر دریافت کارت فعالیت و مجوز هستند.
در سال‌های گذشته تلاش‌های زیادی شده که این شکاف از بین برود و حتی خیلی از اعتراضات وارد تحقیقات پژوهشی شده است و سعی شده که اتفاقاتی در این حوزه رقم بخورد اما این موضوع نهایی نشده و اقدامات صورت گرفته کافی نیست.
استاد رضایی می‌گوید: در نتیجه رویکرد فعلی مشکلات جامعه هدف صنایع‌دستی برای ورود به عرصه رسمی همچنان وجود دارد و مرتفع نشده است. اگر فارغ از چارت سازمانی و قالب‌های تایید شده معاونت صنایع‌دستی بخواهیم اشاره کنیم خیلی از گروه‌ها به صورت کارآفرینانه تلاش کرده‌اند که این مشکل را برطرف کنند. همچنین اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی اقداماتی را در این خصوص صورت داده تا اتفاقی که به عنوان هنر دست صورت می‌گیرد مورد تایید واقع شود. به هر حال هنر دست حرمت و ارزش دارد و اینکه در یک نگاه گفته شود آن را جمع کرده و ببرید چون هنر نیست، برخورد صحیحی نیست و به این ترتیب یکی از شاخه‌های جدید هنرهای نوین سوزانده می‌شود.
تلاش‌های نصفه و نیمه برای حل مشکل
اگرچه در این سال‌ها بخش دولتی اقدامی موثر برای حل مشکل پذیرش هنرمندان نوآور در حوزه صنایع‌دستی نداشته اما بخش خصوصی و اتحادیه‌های مربوطه اقداماتی برای حل این مشکل صورت داده اند.
ریسس اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران در این خصوص می‌گوید: در اتحادیه تعاونی صنایع‌دستی استان تهران تمام تلاش خودمان را به کار گرفتیم که حرمت هنرمند حفظ شود و به او گفته نشود که تلاشش هنر نیست. دوستان هنرمند در این حوزه‌ها را پذیرش کرده‌ایم و برای آنها تعریف‌هایی را قرار داده ایم. در یک مقطعی حتی معاونت هم به عنوان رشته‌های تحصیلی به این موضوع پرداخت اما حالا باز هم آن را تایید نمی‌کند و باز هم مسیر خود را تغییر داده است.
وی افزود: تلاش خود را بر این گذاشته‌ایم که با هماهنگی فنی و حرفه‌ای هنرمندان نوآور وارد عرصه صنایع‌دستی شوند. ریاست سازمان فنی و حرفه‌ای کشور در دولت سیزدهم یعنی جناب آقای حسینی نیا که از اساتید شناخته شده هستند و انتخاب ایشان ما را به تغییرات در سازمان فنی و حرفه‌ای امیدوار کرده است. ورود رشته‌های فنی و حرفه‌ای و نظارت و صدور گواهی مهارت از کانال فنی و حرفه‌ای باید اتفاق می‌افتاد؛ همچنین تغییراتی در زمینه رشته‌های نیمه صنعتی و نیمه سنتی باید اتفاق می‌افتاد که سعی کردیم در این خصوص کمک کنیم و برای آن ایجاد هویت کنیم. این ایجاد هویت در مراجع غیردولتی قابل تایید هست اما قاعدتا هنرمندان این عرصه نیاز به این دارند که مراجع دولتی هم هنر آنها را بپذیرند و در قالب رفع موانع به آنها کمک‌رسانی کنند.
ابهام در قوانین موجود صنایع‌دستی
یکی از مشکلات پذیرش هنرهای نوآورانه در حوزه صنایع‌دستی بحث خلأ‌ها و ابهام در قوانین است. در واقع روشن نبودن و ابهام‌آمیز بودن قوانین حمایتی باعث شده تا امکان برقراری حمایت لازم از هنرمندان نوآور حوزه صنایع‌دستی وجود نداشته باشد.
استاد رضایی رییس اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران در این خصوص گفت: در آیین‌نامه ماده ۱۴ و ۱۵ برنامه اجرایی ما عملا بحث صدور مجوزها در قالب تخصصی تایید شد و به این ترتیب باید معاونت صنایع‌دستی میراث فرهنگی در قالب تخصصی مجوزها را صادر کند. در قالب اجرایی نیز اگر قالب حقوقی تیم هنری تعاونی باشد وزارت تعاون و اتحادیه تعاونی مرتبط چه در حوزه صنایع‌دستی و چه فرش باید روی آن نظر بدهند. این اتفاق در قالب تخصص و حوزه اجرایی باید به طور هماهنگ اتفاق بیفتد تا هنرمندان مشغول در حوزه‌های نوین دچار مشکلاتی ثانویه نشوند.
وی افزود: امیدواریم که بتوانیم به این نقطه برسیم که هنرمندان فعال در حوزه صنایع‌دستی نوآورانه بتوانند با کمترین مانع و سردرگمی و با یک ادبیات معقول وارد بحث دریافت اعتبارات، پشتیبانی‌های آموزشی، دریافت درجات هنری و گواهی‌های تخصصی برای ماندن در فضای تولید و اقتصاد صنایع‌دستی شوند. امیدواریم آنها بتوانند در استان بومی و حتی در جامعه هدف خارج از کشور با ارائه کالای باکیفیت توان رقابتی پیدا کنند.
با وجود این امیدواری‌ها اما تا این لحظه وزارت میراث اقدامی عملی برای بزرگ کردن چتر حمایتی در زمینه صنایع‌دستی نداشته و همچنان بخش بزرگی از فعالان صنایع‌دستی که رویکردی نوآورانه دارند منتظر انجام یک اقدام عملی و اثرگذار از سوی معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث و گردشگری هستند.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهخواندنیلینک کوتاه :