۱۰ ریسک عمده جهان در دهه پیش‌رو
به گزارش جهان صنعت نیوز: ریسک‌های مزبور در پنج گروه اصلی اقتصادی، محیط‌زیست، ژئوپلیتیکی، اجتماعی و تکنولوژیکی مورد سنجش و بررسی قرار می‌گیرند. در گزارش پیش‌رو که از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران منتشر شده، بخشی از نکات مهم گزارش سال ۲۰۲۲ در رابطه با ریسک‌های جهان با تاکید بر گروه ریسک‌های اقتصادی و همچنین نظرات در خصوص ریسک‌های مهم در قیاس با برخی اقتصادهای منتخب ارائه شود.
بهبود اقتصادی کشورها بعد از بروز همه‌گیری در جهان، مشابه نبوده و شاهد شکل‌گیری واگرایی در میان اقتصادهای گوناگون هستیم که متاسفانه این اتفاق پراکندگی و شکاف جهانی را در زمانی که نیاز ضروری به همکاری بین‌المللی برای ارزیابی اثرات کووید۱۹، رفع آسیب‌های وارده و رسیدگی به ریسک‌های جهانی وجود دارد، تعمیق کرده است. از سال ۲۰۰۶ تاکنون هرساله گزارش‌هایی توسط مجمع جهانی اقتصاد در خصوص ریسک‌های جهان تحت عنوان «ارزیابی ادراک ریسک‌های جهان» منتشر می‌شود که مبتنی بر نظرسنجی از کارشناسان در کشورهای گوناگون در خصوص ذهنیت آنها در این مورد است. در ۱۷امین نسخه گزارش مزبور، نظرات قریب به هزار نفر از کارشناسان و رهبران جهان در پنج محور شامل موارد زیر دریافت، جمع بندی و تحلیل شده است:
آینده‌نگری کووید۱۹: ارزیابی درک و احساسات افراد در رابطه با پیامدهای این بحران در قیاس با سال قبل و تحلیل نحوه اثرگذاری درک افراد بر مهار ریسک جهانی،
افق: ارزیابی ذهنیت افراد در رابطه با اهمیت و فوریت ریسک، تحلیل گزینه‌های گوناگون و بده‌بستان‌هایی که تصمیم‌سازان با آن مواجه خواهند بود،
شدت: رتبه‌بندی شدت پتانسیل آسیب احتمالی و توجه به اثرات آبشاری متاثر از شدت ریسک،
مهار بین‌المللی: ارزیابی تلاش‌ها و اقدامات بین‌المللی در زمینه محورهای حکمرانی به منظور تعیین دستاوردها و شناسایی فرصت‌ها برای اقدام و همکاری جهانی،
سوالات آزاد: در رابطه با ریسک، گرایش‌ها و علائم هشداردهنده.
آینده‌نگری کووید۱۹: ریسک‌های زیست‌محیطی و اجتماعی از آغاز همه‌گیری افزایش یافته ضمن اینکه فرسایش اتحاد اجتماعی و بحران‌های انسانی در صدر قرار دارند. سایر ریسک‌ها هم تضعیف شده‌اند که شامل بحران‌های بدهی، شکست‌های مرتبط با تامین امنیت سایبری، نابرابری دیجیتالی و واکنش گسترده علیه علم هستند.
چشم‌انداز و رویکردها: فقط ۱۱ درصد از پاسخ‌دهندگان بر این باورند که بهبود اقتصاد جهان با شتاب تا سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد یافت در حالی که ۸۹ درصد چشم‌انداز کوتاه‌مدت را غیردائمی، ناقص و آسیب‌پذیر می‌دانند. ۸۴ درصد از مشارکت‌کنندگان در نظرسنجی مزبور نگرش و احساس منفی در رابطه با آینده دارند که شاهدی بر نگرانی و ناراحتی آنهاست. بدبینی فراگیر می‌تواند موجب شکل‌گیری چرخه ناامیدی و سرخوردگی شود که چه‌بسا ممکن است اقدامات بهبود را با چالش بیشتری نیز همراه کند.
افق: فرسایش انسجام اجتماعی، بحران‌های معیشتی و رفاه و آسیب سلامت روان، سه ریسک مهم و عمده طی دو سال آینده هستند. آسیب اجتماعی مزبور چالش‌هایی را در حوزه سیاستگذاری در سطح ملی، محدودشدن سرمایه سیاسی، تمرکز رهبران و پشتیبانی عمومی در زمینه تقویت همکاری‌های بین‌المللی در زمینه رفع چالش‌های اجتماعی، به دنبال خواهد داشت. سلامت کره زمین همچنان به عنوان نگرانی مهم مطرح است و ریسک‌های مرتبط با محیط‌زیست به ویژه تغییرات شدید آب و هوایی و شکست اقدامات در حوزه اقلیمی همچنان جزو مهم‌ترین ریسک‌ها در چشم‌انداز کوتاه، میان و بلندمدت قرار خواهند داشت. در میان‌مدت، ریسک‌های اقتصادی مانند بحران‌های بدهی و ترکیدن حباب دارایی، باعث وادارکردن دولت‌ها به تلاش برای اولویت‌دهی به برقراری توازن مالی خواهد شد. در افق بلندمدت، ریسک‌های ژئوپلیتیکی و تکنولوژیکی در مواردی از جمله تقابلات ژئواکونومیکی، رقابت در منابع ژئوپلیتیکی و شکست امنیت سایبری موجد نگرانی خواهند بود.
شدت: در نظرسنجی اخیر مشابه سال‌های قبل، مجددا پاسخ‌دهندگان بر این موضوع که ریسک‌های محیط‌زیستی پتانسیل بروز بیشترین آسیب بر مردم و کره زمین ضمن اشاره به چالش‌های اجتماعی، از منظر شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، بحران‌های بدهی و تقابلات ژئواکونومیکی همچنان جزو ۱۰ ریسک عمده با شدت بالا طی ۱۰ سال آینده قرار دارند.
مهار بین‌المللی: اثربخشی ۱۵ محور فعالیت حکمرانی برای مهار ریسک در سطح بین‌المللی، مایوسانه ارزیابی شده است. اگرچه تلاش‌ها برای تسهیل تجارت، کاهش جرایم بین‌المللی و اسلحه جزو مواردی هستند که اقدامات مهار در زمینه آنها موفق و اثربخش بوده ولی فقط ۵/۱۲ درصد از پاسخ‌دهندگان این موارد را تصدیق کرده‌اند. در مقابل فعالیت‌هایی مانند هوش مصنوعی، تسخیر فضا، ضربات سایبری برون‌مرزی و اطلاعات نادرست و مهاجرت، جزو مواردی هستند که بیشتر پاسخ‌دهندگان به عنوان فعالیت‌هایی که هنوز هیچ تلاشی در آنها آغاز نشده عنوان کرده‌اند.
واگرایی در بهبود، تهدیدی برای نیل به رونق و پیشرفت بلندمدت برای همه است. مسیرهای غیرآشکار بهبود، ریسک ظهور سیاست‌ها و اولویت‌های واگرا در زمانی که جامعه بین‌المللی باید در رابطه با رهایی از کووید۱۹ همکاری کند، ظهور یافته‌اند. در برخی جوامع، سرعت در زمینه واکسیناسیون، پیشرفت دیجیتالی و برگشت به شرایط قبل از همه‌گیری چشم‌انداز بهتری را برای سال ۲۰۲۲ و بعد از آن به همراه دارد. در حالی که بقیه کشورها باید سال‌ها (در غیراین صورت دهه‌ها) در تلاش برای دسترسی به دوزهای نخست واکسن، مقابله با بی‌عدالتی در زمینه کسب منافع دیجیتالی و یافتن منابع جدید برای رشد اقتصادی باشند.
مهم‌ترین چالش جدی ناشی از استمرار همه‌گیری، کسادی اقتصادی است. چشم‌انداز اقتصاد کلان همچنان ضعیف است. انتظار می‌رود اقتصاد جهان در مقایسه با عدم بروز همه‌گیری، تا سال ۲۰۲۴ حدود ۳/۲ درصد کوچک‌تر شود. قیمت‌های کالاهای اساسی، تورم و بدهی، هم در اقتصادهای در حال توسعه و هم در اقتصادهای توسعه‌یافته در حال افزایش است. همه‌گیری و استمرار پیامدهای اقتصادی آن، موجب شده تا توانایی کشورها برای کنترل ویروس و تسهیل بهبود پایدار تضعیف شود. عدم تعادل در بازار کار، سیاست‌های حمایت‌گرایی و افزایش شکاف در حوزه تحصیل و مهارت‌ها هم باعث شده تا پیامدهای اقتصادی ناخوشایند ناشی از همه‌گیری، خطر تقسیم روند رشد جهان به مسیرهای واگرا را به دنبال داشته باشد.
دولت‌ها، کسب‌و‌کارها و جوامع با تشدید فشارها برای گذر به سوی اقتصادهای با آلودگی صفر، مواجه هستند. اگرچه گذر تهاجمی و سریع، موجب کاهش پیامدهای بلندمدت زیست‌محیطی خواهد شد ولی این امر ممکن است اثرات ناخوشایند کوتاه‌مدتی مانند خروج میلیون‌ها نفر از شاغلان واحدهای صنعتی با آلایندگی بالا و یا شکل‌گیری ناآرامی‌های اجتماعی و تنش‌های ژئوپلیتیکی شود. در مقابل، گذار آرام‌تر و وفق برنامه زمانبندی‌شده، می‌تواند شکست‌های ساختاری و نابرابری‌های جهانی را به تعویق بیندازد. مسیرهای بهبود واگرا در میان کشورها و بخش‌های اقتصادی گوناگون، موانع بیشتری را برای هماهنگی و همکاری در هر دو حالت ایجاد خواهد کرد. رشد وابستگی به سیستم‌های دیجیتالی- که در پاسخ به کووید۱۹ تشدید هم شده است- موجب شده تا جوامع به طور اساسی تغییر کنند. در عین حال، تهدیدهای امنیت سایبری در حال گسترش هستند و چه‌بسا از میزان توانایی جوامع برای جلوگیری یا پاسخ‌دهی موثر به آن، نیز پیشی گرفته است. بروز آسیب‌ها و صدماتی به زیرساخت‌های کلیدی، تولید و انتشار اطلاعات نادرست، تقلب و ناامنی دیجیتالی، موجب خدشه‌دار شدن اعتماد عمومی به سیستم‌های دیجیتالی و همچنین تحمیل هزینه‌بر کلیه ذی‌نفعان خواهد شد. با تحکیم ضربات سایبری و توسعه آن، تنش‌ها بین دولت‌ها نیز رو به افزایش خواهد گذاشت و امنیت سایبری به وجوه دیگر واگرایی (به جای وجهی از همکاری) در میان کشورهای جهان اضافه خواهد شد.
افزایش ناامنی در اشکال خلق محنت اقتصادی، تضعیف پیامدهای تغییرات اقلیمی و تشدید آزار و اذیت سیاسی، به اجبار میلیون‌ها نفر از مردم جهان را به ترک سرزمین و جست‌وجو برای یافتن آینده‌ای بهتر هدایت خواهد کرد. همچنان در بسیاری از کشورها، اثرات ماندگار همه‌گیری، افزایش حمایت‌گرایی اقتصادی و دینامیک‌های جدید بازار کار، محدودیت‌ها و موانع برای ورود مهاجرانی را که در پی یافتن فرصت برای کار یا پناهگاه هستند، افزایش داده است. کاهش فرصت‌ها برای مهاجرت و اثرات سرریز آن بر انتقال وجوه و حواله‌ها، بیم و خطر از بین رفتن پتانسیل وجود مسیری برای احیای رفاه، حفظ ثبات سیاسی و کاهش شکاف‌های درآمدی و بازار کار را به همراه دارد. در حالی که انسان دهه‌ها در حال کاوش در فضا است طی سال‌های آینده شاهد افزایش فعالیت‌های بخش خصوصی و عمومی در زمینه ایجاد فرصت‌های جدید و در عین حال، ظهور خطرات جدیدی در فضای بیرونی هستیم. اولین پیامد سریع‌الظهور در زمینه افزایش فعالیت فضایی، ریسک بالاتر در رابطه با برخورد بین زیرسایت‌های نزدیک زمین و اجرام فضایی است که می‌تواند بر مدارهایی که سیستم‌های کلیدی روی زمین بر آنها استوار هستند و همچنین تجهیزات فضایی با ارزش آسیب برساند و یا جرقه تنش‌های بین‌المللی را در مواردی که ساختارهای حکمرانی کمی وجود دارد، ایجاد کند. گسترش نظامی‌سازی فضا نیز ریسک تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی را به ویژه زمانی که قدرت‌های فضایی در همکاری روی قوانین جدید مرتبط با اداره و تصاحب قلمروهای فضایی موفق نیستند، به دنبال خواهد داشت.
بنابراین در یک دهه پیش‌رو شاهد ۱۰ ریسک مهم با ماندگاری بالا در جهان خواهیم بود که عبارتند از: بیماری‌های واگیردار، تخریب محیط انسانی، بحران‌های منابع طبیعی، بحران‌های بدهی، تقابلات ژئواکونومیکی، شکست اقدامات برای مهار تغییرات اقلیمی، تغییرات آب و هوایی، افت تنوع زیستی، فرسایش انسجام اجتماعی، بحران‌های معیشتی و رفاه.
در جدول ۱ نیز ریسک‌های چهار کشور ایران در مقایسه با اقتصادهای آمریکا، چین و ترکیه، مقایسه شده است. تفاوت نظرات تا حدودی نشان‌دهنده سطح اهمیت مسائل و ریسک‌های مترتب بر حسب سطح توسعه‌یافتگی اقتصادی و سیاسی و اجتماعی کشورها نیز است.
جدول ۱. ریسک‌های مهم کشورهای ایران، ترکیه، چین و آمریکا در سال ۲۰۲۲ از منظر خبرگان و رهبران همان کشورها
|
|
ریسک ۱ |
ریسک ۲ |
ریسک ۳ |
ریسک ۴ |
ریسک ۵ |
|
ایران |
اشتغال و بحران‌های معیشتی و رفاه |
ناامیدی و سرخوردگی گسترده جوانان |
رکود اقتصادی طولانی‌مدت |
بحران‌های منابع طبیعی |
افت تنوع زیستی و اضمحلال اکوسیستم |
|
ترکیه |
اشتغال و بحران‌های معیشتی و رفاه |
رکود اقتصادی طولانی‌مدت |
گسست روابط میان دولتی |
آسیب محیط‌زیست با منشا انسانی |
آینده حکمرانی فناوری |
|
چین |
تغییرات شدید آب و هوا |
ترکیدن حباب دارایی در اقتصادهای بزرگ |
بیماری‌های واگیردار |
گسستگی یا نبود نظام تامین اجتماعی |
ژئوپلیتیکی شدن منابع استراتژیک |
|
آمریکا |
ترکیدن حباب دارایی در اقتصادهای بزرگ |
شکست اقدامات مقابله با تغییرات اقلیمی |
تغییرات شدید آب و هوا |
بحران‌های بدهی در اقتصادهای بزرگ |
اشتغال و بحران‌های معیشتی و رفاه |
اخبار برگزیدهاقتصاد کلان
لینک کوتاه :