لبه تیز گرانی‌ها بر گلوی اقشار ضعیف
بهزاد طهماسبی *
فرمول محاسبات اقتصاد مصرفی در ایران گویی تابع اسرار ناشناخته‌ای است که کمتر صاحب‌نظر و کارشناسی از رموز نامرئی آن سر در‌می‌آورد. تلاطم قیمت‌ها در اقلام اساسی و معیشتی مردم با وجود شعارها و وعده‌های متولیان امر به قوت خود باقی است و بازار با سمت‌وسویی خاص و مستقل از وعده‌های سرخرمن عمل می‌کند.
در بازار اقلام اساسی حتی میزان عرضه و تقاضا و یا شاخص بالا و پایین شدن دلار هم دیگر خاصیت چندانی ندارد و نرخ‌ها بر اساس تشخیص «مافیا» یا سلاطین نامرئی کالاها تعیین و تحمیل می‌شود. با نیم‌نگاهی به رکود بازار اقلام غیرخوراکی مانند فرش و انواع لوازم خانگی به سهولت می‌توان دریافت که این بازارها به دلیل کاهش قدرت خرید مردم و همچنین افزایش چندبرابری قیمت‌ها از جذابیت چندانی برای دلالان برخوردار نیست و عموما در شرایط کنونی مشتریان پرشماری ندارند. اغلب این صنوف برای حفظ بقای خود به فروش اقساطی و ارائه خدمات رایگان رو آورده‌اند. اما سبد غذایی و معیشتی و اقلام دارویی با زندگی و حیات روزمره مردم پیوند خورده و حذف‌شدنی نیست و نیاز اساسی مردم است. درست در همین‌جاست که واسطه‌گری و دلال‌بازی شکل می‌گیرد. در میان فهرست کالاهای اساسی، گوشت قرمز، برنج و سیب‌زمینی بار دیگر رکوردهای جدیدی را درچند روز گذشته ثبت کردند که در طول سال‌های گذشته بی‌سابقه است. در حالی که خرید و مصرف گوشت قرمز در سال جاری نزدیک به ۵۰ درصد رو به کاهش گذاشته و شقه‌های گوسفند بسان مجسمه‌های تزئینی در یخچال‌های ویترین‌دار چشم‌های رهگذران را نوازش می‌دهد، معلوم نیست چرا باید قیمت این کالای مصرفی و البته لوکس یک‌شبه رکورددار شود! چه اتفاق ناگواری در وزارت جهاد و کشاورزی رخ داده که در این بازار کساد با تقاضای مصرف نصف و نیمه، گوشت به کیلویی ۱۹۰ تا ۲۰۰ هزار تومان برسد؟این افزایش قیمت در حالی رخ می‌دهد که پیش از این، مصرف گوشت قرمز در میان دهک‌های ضعیف و دست به دهان خودبه‌خود حذف شده بود و مرغ و تخم‌مرغ رسما جای گوشت قرمز را در سفره اکثریت مردم پر کرده بود. از این رو افزایش قیمت گوشت قرمز برای طیف وسیعی از مردم چندان شوک‌آور هم نباید باشد، زیرا قبل از گرانی‌های اخیر، بازهم خرید گوشت قرمز خارج از توان بخشی از مردم بود. اما همین افزایش ناگهانی قیمت گوشت، با دیگر یخ قیمت‌ها را شکست و نگاه‌های خشک و خالی بیشتری را به سمت خود جلب کرد. سیداحمد مقدسی رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی گاوداران ایران در حالی که از افزایش ۵۰ هزار تومانی قیمت گوشت قرمز کاملا متعجب است و هیچ توجیه محکمه‌پسندی هم برای این گرانی ارائه نمی‌دهد، اشاره ظریفی به صادرات دو هزار راس دام زنده می‌کند که منجر به همهمه دلالان و نابسامانی قیمت‌ها در بازار شده است. البته ملت شریف در طول سنوات گذشته با روحیات لطیف و زودرنج دلالان کاملا آشنا هستند و در این مواقع نباید طوری رفتار کرد که خاطر شریف واسطه‌های پرشمار خواسته یا ناخواسته مکدر شود. نکته تاسف‌برانگیز قصه این گرانی، به زیان‌ده بودن تولیدکنندگان دام اشاره دارد. این مقام مسوول در انجمن گاوداران ایران با اعلام این خبر افزوده، تولیدکنندگان دام سنگین حاضرند دام‌های خود را کیلویی ۵۹ هزار تومان عرضه کنند اما باز هم تقاضایی برای خرید وجود ندارد و دام‌ها روی دستشان باد کرده‌اند. از سوی دیگر قادری‌فر رییس سازمان تعاونی روستایی کشور، افزایش قیمت گوشت قرمز را ناشی از بی‌ثباتی قیمت اقلام اساسی در بازار می‌داند و از وجود اختلال در نظام توزیع خبر می‌دهد. در این بازار آشفته تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی مغبون هستند و قاعده بازی در دست دلالان است. نظام توزیع و نظارت کارآمدی خود را از دست داده و واسطه‌ها با حباب‌سازی در بزنگاه‌های حساس از ضعف سیستمی در نظارت و توزیع، پول‌های کلان و بی‌زحمتی به جیب می‌زنند. آشفتگی در بازار اقلام اساسی مردم پیش از اینکه به چرخه تولید و مشکل مواد اولیه مرتبط باشد، در رویه‌های توزیع معیوب است. سوداگری در بازار مصرفی مردم سابقه طولانی دارد و قطع دست دلالان نیازمند ایجاد سازوکارهای قانونی، مدون و سختگیرانه در چرخه عرضه محصولات پروتئینی در بازارهاست. با پلمب یک یا چند مغازه و کشف یک انبار کالا نمی‌توان به جنگ لشکر دلالان رفت.براساس آمارهای اعلامی میزان ذخایر برنج کشور ۴۶۰ هزار تن و گوشت قرمز ۴۵ هزار تن برآورد می‌شود که با توجه به گرانی این اقلام در بازار مصرفی، حربه واردات این اقلام فقط بازارگرمی برای عده‌ای از خواص را به همراه دارد و بس. گرانی‌های اخیر در شرایطی گریبانگیر جامعه شده که هنوز تصمیم خاصی در مجلس برای ارز ترجیحی اتخاذ نشده و با افزایش فروش نفت و تامین درآمدهای ارزی، آثار مخرب تحریم‌ها تا حدودی رو به کاهش گذاشته است. با این اوصاف هنوز توفیقی در تثبیت قیمت کالاهای اساسی به چشم نمی‌خورد و اقلامی مانند برنج، گوشت و برخی از محصولات کشاورزی روزبه‌روز گران‌تر می‌شوند.آیا می‌توان در حوزه زندگی مردم با حذف ارز ترجیحی، در سال آتی منتظر بهبود اوضاع بازار و تثبیت قیمت کالاهای اساسی بود؟آیا با یارانه فعلی که به اندازه قیمت یک کیلو حبوبات هم نیست، می‌توان از رونق معیشت مردم سخن گفت؟ هر چند بخش عمده‌ای از چالش‌های پیش‌رو در اقتصاد کشور ناعلاج نیست ولی هر تصمیم و اقدامی باید همسو با مقتضیات و نیازهای اساسی جامعه هدف اتخاذ و عملیاتی شود.
* روزنامه‌نگار آزاد
لینک کوتاه :