اهمیت سفر رییسی به قطر/میزبان میانجی
به گزارش جهان صنعت نیوز: این سفر از جهات مختلف اعم از سیاسی و اقتصادی قابل اعتناست. رسانه‌های اصولگرا البته طی این روزها تمرکز خود را بر جوانب اقتصادی آن گذشته و سعی کرده‌اند این سفر را از یک‌سو گام مهمی در راستای سیاست‌های منطقه‌ای و تعامل با همسایگان و از سوی دیگر در راستای افزایش مناسبات تجاری و اقتصادی ارزیابی کنند. بدیهی است که سفر رییسی از هر دو زاویه مذکور مهم و قابل توجه است اما آنچه که تحلیلگران اغلب می‌گویند و جریان سیاسی حامی دولت مایل است کمتر به آن بپردازد، ارتباط این دیدار و رایزنی‌های رییسی با مذاکرات هسته‌ای در وین و توافق احتمالی است که این روزها نزدیک‌تر از قبل هم تصور می‌شود.
اگر این را در نظر داشته باشیم که آنچه مانع از احیای سریع برجام شده و می‌شود، صرفا مسائل هسته‌ای نیست و برخی مسائل فرابرجامی و عمدتا منطقه‌ای هم بر آن مذاکرات سایه انداخته است، اهمیت این سفر بیشتر درک خواهد شد.
این نکته را نیز نباید فراموش کرد که امیر قطر پیش از این تلاش مشهودی برای میانجیگری بین ایران و آمریکا کرده است. تلاش قطری‌ها برای رفع یا کاهش تنش‌های بین تهران و واشنگتن البته صرفا از سر دلسوزی برای ما نبوده و به منافع خودشان و منطقه مربوط است. رفع تخاصم بین ایران و آمریکا قطعا در کاهش تنش‌های منطقه نقش دارد و این همان چیزی است که قطر دنبال آن است. ضمن اینکه قطر نیز به اندازه سایر کشورهای منطقه و دنیا درباره برنامه هسته‌ای ایران نگرانی دارد و خواهان آن است که هر چه سریع‌تر توافق هسته‌ای حاصل شود. امیر قطر تمایل دارد که نقش تسهیل‌کننده‌ای در این زمینه داشته باشد و این را می‌توان از گفت‌وگوهایش با جو بایدن دریافت. به باور بسیاری از تحلیلگران قطر این روزها نقش نماینده آمریکا در مذاکره غیرمستقیم با ایران را ایفا می‌کند و سفر رییسی به دوحه نیز از این جنبه قابل توجه است.
این سفر موقعیت مناسبی است تا قطر مواضع و شرط و شروط آمریکا را به ایران منتقل کرده و پیام تهران را به آنها برساند.
اهداف رییسی در سفر به دوحه
پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل منطقه از جمله تحلیلگرانی است که این‌گونه می‌اندیشد. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با بیان اینکه «آقای رییسی امیدوار است در این سفر با قطر درباره دو مساله به جمع‌بندی برسد» گفت: «یکی مساله برجام است و مذاکراتی که به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم باید بین ایران و آمریکا شکل بگیرد. قطر هم با ایران مناسبات خوبی دارد و هم با آمریکایی‌ها و از قبل هم اعلام کرده که تمایل به نوعی میانجیگری در این زمینه دارد و می‌خواهد که به شکل‌گیری مذاکرات مستقیم کمک کند. این بحث با توجه به اینکه مذاکرات در وین به یک مرحله نهایی نزدیک شده و طرفین باید تصمیم سیاسی بگیرند، حائز اهمیت است و قطری‌ها هم می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند.»
وی افزود: «موضوع دوم هم مسائلی است که در ارتباط با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس و ایران وجود دارد و پروژه ابراهیم که رژیم صهیونیستی و اعراب را به هم نزدیک کرده است. قطر با توجه به جایگاهی که در جهان عرب برای خود ایجاد کرده، می‌تواند در این زمینه نیز نقش داشته باشد. قطر بعد از اینکه با عربستان سعودی اختلافاتی پیدا کرد و بعد مناسباتش را دوباره بازسازی کرد برای خود جایگاهی ایجاد کرده که شاید سبب شود رییسی بتواند از کانال قطر با کشورهای عربی تعامل بیشتری ایجاد کند. این تعامل می‌تواند موجب حل مسائل مهمی مثل مساله یمن و رابطه بین ایران و عربستان و اختلافات ایدئولوژیک شود یا نگرانی کشورهای عربی از حرکت‌های منطقه‌ای ایران و حمایتی که از حزب‌الله لبنان، حماس فلسطین و حشدالشعبی عراق یا حوثی‌های یمن می‌کند، را کاهش دهد. اینها موضوعاتی است که رییسی می‌تواند در رایزنی با امیر قطر درباره آن به جمع‌بندی برسد تا قطر بتواند نقش مفیدی را در کاهش تنش‌های منطقه‌ای ایفا کند. به نظر من این دو مساله هدف اصلی سفری است که رییسی به قطر انجام می‌دهد.»
ملازهی در باب اهمیت این سفر از جهت اقتصادی و همکاری‌های حوزه انرژی نیز گفت: «قطر بعد از ایران بیشترین ذخایر گازی را در اختیار دارد و بخشی از این منابع بین دو کشور مشترک است و قطر با توجه به سرمایه‌گذاری‌هایی که کرده است، از ۱۰، ۱۵ سال قبل تاکنون بیشترین سهم را برداشت می‌کند. ایران هم اگرچه برنامه‌ریزی‌هایی کرده اما سهم خود را به دست نیاورده و امیدوار است با عملیاتی شدن فازهای دیگر به این سهم برسد.»
وی تاکید کرد: «مساله مهم‌تر این است که اکنون رابطه کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا بر سر مساله اوکراین با روسیه به شدت تیره شده است و خطر جنگ در اوکراین وجود دارد. اگر هم جنگی در اوکراین درگیرد احتمال قطع گاز روسیه به اروپا وجود دارد و این فضا را برای ایران و قطر باز می‌کند که از فرصت استفاده کرده و بتوانند بازار اروپا را به دست آورند. قطری‌ها از قبل این آمادگی را دارند اما در ایران هنوز مشکلاتی وجود دارد. با این حال منافع ملی ایران ایجاب می‌کند که بتواند از این فرصت استفاده کند لذا اگر نوعی همکاری و هماهنگی بین ایران و قطر و البته ترکیه ایجاد شود و بتوان این گاز را از کانال ترکیه به اروپا رساند، بازار بزرگی در اختیار ایران و قطر قرار می‌گیرد. ضمن اینکه در این سفر می‌توان به توافقی رسید که طرفین از منابع مشترک برداشت منصفانه‌ای داشته باشند. یعنی تفاهم کنند که هر کدام چقدر از این گاز مشترک برداشت کنند. علی‌القاعده سهم دو کشور باید نصف به نصف باشد اما قطر تاکنون بیشترین سهم را برداشته و ایران کمترین سهم را برداشت کرده است.»
نقش قطر در مذاکرات هسته‌ای
حجت‌الله جودکی کارشناس مسائل منطقه نیز با ملازهی هم‌نظر است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» و در پاسخ به اینکه آیا سفر رییسی نقش ارتباطی به رایزنی‌های برجامی در وین دارد؟ تاکید کرد که سفر رییسی به قطر را صرفا باید از بابت نقشی که قطر تلاش کرده در میانجیگری بین ایران و آمریکا و کمک به مذاکرات هسته‌ای ایفا کند، تحلیل کرد. او توضیح داد: «اگر قرار باشد چیزی به اهداف این سفر اضافه کنیم، می‌تواند از این جهت باشد که آمریکا تلاش می‌کند خط لوله گاز قطر را به اروپا برساند . آمریکایی‌ها به شدت از انجام این کار استقبال می‌کنند به ویژه که بحران اوکراین سبب شده مسائل سیاسی و بین‌المللی به شدت پیچیده شود.»
وی در توضیح اینکه سفر رییسی به قطر در تحقق اهداف اقتصادی ایران و افزایش مناسبات اقتصادی در حوزه انرژی و… چه نقشی خواهد داشت؟ گفت: «هرچه که دیپلماسی بتواند برای ما راه باز کند، منافع اقتصادی بیشتری هم محقق خواهد شد. مشکل جایی ایجاد می‌شود که ما بخواهیم مسائل اقتصادی را با زور حل کنیم. در جهان امروز راهی نیست غیراز اینکه با گفت‌وگو و تنش‌زدایی روابط خود را با همسایگان و دیگر کشورها بازسازی کند. اگر چنین کند حتما آینده سیاسی خوبی رقم خواهد خورد.»
جودکی افزود: «اگر بتوانیم بحث منابع مشترک گازی را در این سفر به جایی برسانیم و همزمان با قطر برداشت مشترک داشته باشیم، خیلی خوب خواهد بود چون ما با تکنولوژی قدیم اصلا امکان چنین کاری را نداریم اما قطر تکنولوژی روزآمدی و نو دارد. اینکه ما تحت‌لیسانس قطر هم بتوانیم از این منابع استفاده کنیم، بسیار کاربرد و مهم خواهد بود.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه بهبود روابط ایران با قطر چقدر در ترمیم روابط ایران با همسایگان حاشیه خلیج‌فارس موثر خواهد بود؟ نیز گفت: «این سفر حتما در افزایش همکاری‌ها با سایر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس هم تاثیرگذار خواهد بود. به هرحال ما چند کشور در این منطقه در همسایگی خود داریم و حالا اگر یکی از آنها روابط بهتری با ما داشته باشد، خیلی خوب است. یعنی حداقل درصد قابل‌توجهی پیشرفت صورت می‌گیرد و این الگوی سایرین هم قرار می‌گیرد. ما نباید کاری کنیم که کشورها به بهانه‌های مختلف از رابطه با ما فرار کنند. الان مساله ترمیم رابطه با عربستان بعد از چهار، پنج دور مذاکره چنین وضعیتی دارد. ما باید این را لحاظ کنیم. قطر با توجه به اینکه یک کشور میانه بین کشورهای عربی محسوب می‌شود، می‌تواند نقش موثری در این زمینه بازی کند، به خصوص که روابط قطر با عربستان بهتر از روابط ما با عربستان است اما عربستان خیلی هم با قطر رابطه نزدیکی ندارد. در عین حال قطر با غرب و سایر کشورها روابط خوبی دارد و سعی کرده که از تنش‌ها دوری کند. به همین دلیل فکر می‌کنم که این سفر نتایج خوبی خواهد داشت.»
همان‌طور که شرح آن رفت سفر رییسی به قطر کارشناسان را خوش‌بین کرده که در وین خبرهای خوبی بشود و قطر بتواند چانه‌زنی‌های بین دو طرف اصلی مناقشه یعنی ایران و آمریکا تسهیل کند. درستی تا نادرستی این تحلیل اما خیلی زود مشخص خواهد شد، چراکه به گفته مقامات حاضر در وین و منابع مطلع کار مذاکرات به مراحل آخر رسیده و چیزی تا روشن شدن تکلیف این ماجرا نمانده است.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :