انتقاد از موضع ایران

به گزارش جهان صنعت نیوز:  سوالی که این روزها عموما از تحلیلگران پرسیده می‌شود این است که بهترین واکنش ایران در چنین موقعیتی چیست؟ برای پاسخ به این سوال باید دانست که وضعیت فعلی بر ایران و مسائل سیاست خارجی آن از جمله مذاکرات احیای برجام چه اثری دارد؟

پاسخ به سوال دوم خیلی سخت نیست. کافی است نگاهی به اخبار روزهای اخیر داشته باشیم. مثلا جدی گرفتن سفر رییسی به قطر و همکاری‌های گازی دو کشور. نیازی به یادآوری نیست که یکی از دلایل پررنگ شدن این وجه از سفر مذکور وضعیت بحرانی در اوکراین بود. به هرحال روسیه نقش مهمی در انتقال گاز به اروپا دارد و درگیری روسیه و اوکراین هم اروپا را از جهت تامین انرژی به خطر می‌اندازد و هم بازار مذکور را که فعلا در انحصار روسیه است برای ایران و قطر دست‌یافتنی‌تر از قبل می‌کند.
اما فقط این نیست. مساله مهم‌تر و شاید هم عملیاتی‌تر اثرگذار وضعیت کنونی بر روند مذاکرات هسته‌ای ایران است.
نه اینکه اوکراین نقش مستقیمی در این قضیه داشته باشد اما قطعا وضعیت روسیه و آمریکا که حامی طرف اوکراینی است، برای ما اهمیت دارد؛ خاصه اگر حواسمان باشد که روسیه در دور اخیر مذاکرات هسته‌ای چقدر به ایران نزدیک شده و چطور دل برخی تحلیلگران را خوش کرده است. همین است که برخی در ایران تصور می‌کنند اکنون ایران باید جانب روس‌ها را بگیرد و به این ترتیب شانس گرفتن امتیاز بیشتر در مذاکرات هسته‌ای را به دست آورد. مصداق این مدعا هم توئیت حسین ثابتی، مهره نزدیک به سعید جلیلی است که نوشته بود «جنگ روسیه و اوکراین رسما آغاز شد.
اتفاقی که منجر به تشدید اختلافات آمریکا و روسیه می‌شود و این یعنی فرصت بزرگ برای ایران در مذاکرات. اگر ایران بتواند از این طریق امتیازات بزرگ و لغو تحریم‌های نفتی و بانکی را از آمریکا بگیرد چه بهتر، اما اگر نتوانست «عدم توافق» بهترین گزینه است.»
نکته مهمی که نباید از نظر دور داشت این است که در وین و در جریان مذاکرات هسته‌ای هم از خوش‌بینی‌ها کاسته شده است. نشانه‌اش سفر علی باقری به ایران است درحالی که انتظار می‌رفت امیرعبداللهیان به وین رفته و کار به توافق برسد. شاهد دیگر هم آنچه در روزهای اخیر روزنامه دولت و کیهان و فعالان سیاسی و رسانه‌ای از جنس همین حسین ثابتی درباره «عدم توافق» نوشته‌اند.
حال که اهمیت شرایط برای ایران روشن شد و طریقه اثرگذاری جنگ در اوکراین بر مذاکرات هسته‌ای معلوم؛ باید به سوال اصلی و اول بگردیم. ایران باید چه واکنشی در این شرایط داشته باشد؟ تحت تاثیر همین تحلیلی که ثابتی نوشته، برخی صراحتا یا در لفافه جانب روس‌ها را گرفته‌اند! مثلا صداوسیمای جمهوری اسلامی که جنگ را «عملیات ویژه» نامید و صدای همه کارشناسان و غیرکارشناسان را درآورد.

واکنش مناسب

موضع رسمی و اعلامی جمهوری اسلامی اما حمایت از روسیه و تایید اقدام پوتین نبوده است. این اما به معنی آن نیست که به رویکرد ایران نقدی وارد نیست. چراکه بسیاری از تحلیلگران معتقدند، ایران در عین دعوت از دو طرف برای مذاکره و حل مساله از طریق دیپلماسی باید صراحت بیشتری به خرج دهد و از اقدام غیرانسانی نظامی روسیه انتقاد کند. تصمیم‌گیری در این‌باره البته برعهده ما نیست و این مسوولان امر در وزارت خارجه و شورای عالی امنیت ملی و… هستند که با در نظر گرفتن همه نکات و ملاحظاتی که احتمالا ما از برخی از آنها بی‌خبر هستیم، واکنش مناسب را انتخاب کرده و بر اساس آن موضع‌گیری و اقدام می‌کنند. ما فقط امیدواریم که نتیجه تصمیمات آنها ضمن تامین منافع ملی ایران، چهره صلح‌دوستی و انسان‌دوستی ایرانیان را نیز به نمایش بگذارد. در همین راستا از کارشناسان روابط بین‌المللی درباره آثار بحران اوکراین بر مسائل ایران و بهترین واکنش ایران در چنین شرایطی پرسیده‌ایم.علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌المللی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «با توجه به اختلافات ایدئولوژیکی که بین ایران و آمریکا وجود دارد و با توجه به روابط نزدیکی که ما با روسیه داریم، طبیعتا ایران در این قضیه به صورت غیرمستقیم اقدامات پوتین را تایید می‌کند. دلیلش نیز این است که اگر روسیه در این ماجرا پیروز شود، پشتوانه قوی‌تری خواهد داشت و شکست آمریکا هم به طور کلی به نفع ایران خواهد بود.»
وی افزود: «این تحولات در مذاکرات هسته‌ای ایران تاثیر عمده و آنی ندارد اما با توجه به اینکه از یک طرف آقای لاوروف غالبا سخنگوی هیات ایرانی در وین است و از طرف دیگر آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها دنبال تفاهم با ایران هستند شاید روسیه بتواند بر سرعت مذاکرات تاثیر بگذارد و یا جلوی انجام شدن مذاکرات را بگیرد. اگرچه انجام نشدن مذاکرات به زیان ایران خواهد بود اما روسیه می‌تواند تا حدود زیادی مذاکرات را به تاخیر اندازد و ایران از این موضوع استقبال می‌کند.»
بیگدلی با اشاره به اینکه الان هم مذاکرات تا حدی تحت تاثیر حوادث اوکراین قرار گرفته، گفت: «آمدن آقای باقری‌کنی به تهران نشان می‌دهد که نقطه‌های مشترکی بین مذاکره‌کنندگان غربی و ایران به مرحله حادی رسیده که آقای باقری نتوانسته خودش تصمیم بگیرد و ناچار شده به تهران آمده و با مقامات مسوول مذاکره کند. با همه اینها مذاکرات هسته‌ای می‌تواند با یک تاخیر به روال خود ادامه دهد.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی با اشاره به تاخیر احتمالی که در مذاکرات ایجاد خواهد شد، گفت: «به هرحال اختلاف اصلی ما با طرف غربی است و روسیه و چین هم ناچار هستند تا به نحوی از این توافق حمایت کنند تا همه درها بسته نشود، همان‌طور که الان پوتین را تحریم نکردند تا باب دیپلماسی بین غرب و روسیه باز باشد. تلاش آنها تا حد زیادی این بود خود پوتین را تحریم نکنند تا امکان مذاکره باقی بماند. البته از طرف دیگری یک دلیل مهم تحریم نکردن پوتین همین مذاکرات هسته‌ای است. به این خاطر که غربی‌ها تا حد زیادی به حمایت روسیه و چین به خصوص روسیه در روند مذاکره نیازمند هستند.»
بیگدلی درباره بهترین واکنشی که ایران می‌تواند در این موقعیت داشته باشد، نیز گفت: «ایران خیلی تلاش می‌کند که جانب بی‌طرفی را در پیش بگیرد اما با توجه به گزارشات تلویزیون ایران و واکنش‌های غیرمستقیم وزارت خارجه و سخنگوی آن برداشت می‌شود که ایران تمایل به حمایت از روسیه دارد منتها این را خیلی باز نکرده است. این همان کاری است که چینی‌ها کرده‌اند.
مثلا ونزوئلا و کوبا مستقیما و صراحتا از روسیه حمایت کردند. ایران اما این کار را نکرده و همان روشی را در پیش گرفته که چین در پیش گرفته است. هند هم البته تا حدی همین رویه را داشته است.»

تجاوز جایز نیست

سیدجلال ساداتیان، تحلیلگر مسائل بین‌المللی از جمله کسانی است که اعتقاد دارند ایران باید تجاوز یک کشور به کشور دیگر را محکوم کند. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «اوکراین بعد از فروپاشی شوروی مثل سایر کشورها یعنی ارمنستان، گرجستان، آذربایجان، قزاقستان و… از یک کشور مستقل است. لذا حتی اگر بخش‌هایی مثل کریمه باشد که گرایشاتی به روسیه داشته باشند و مثلا ۸۰ درصد آنها به زبان روسی حرف بزنند یا دین پروتستان داشته باشند و… اما هیچ توجیهی برای تجاوز به خاک یک کشور دیگر نیست. مثلا در مناطق مرزی ما هم مناطقی از جمله آذربایجان، کردستان و… است که مشابه آن هم آن طرف مرز زندگی می‌کنند اما این دلیل نمی‌شود که به خودشان حق دهند و به خاک ما تعرض کنند.»وی تاکید کرد: «طبق منشور سازمان ملل هم این رویکرد محکوم است و بحثی وجود ندارد.»ساداتیان گفت: «به هرحال نمی‌توان انکار کرد که اختلافاتی وجود دارد که باید آن را از طریق دیپلماسی و میانجیگیری نهادهای بین‌المللی حل‌وفصل کرد. خود روسیه هم که عضو شورای امنیت ‌سازمان ملل است و باید در همین قالب مساله را حل می‌کرد و تمسک به زور به هیچ‌وجه توجیه ندارد.»این تحلیلگر مسائل بین‌المللی با اشاره به روابطی که ایران و روسیه دارند، درباره واکنش مناسب ایران گفت: «ما ملاحظات و روابطی داریم که بر اساس آن واکنش نشان می‌دهیم. این البته بحث دیگری است که مسوولان در جمهوری اسلامی ملاحظات خود را در نظر بگیرند و واکنش متناسب با آن را نشان دهند. من اما معتقدم که در هیچ شرایطی تعرض به یک کشور دیگر توجیه منطقی، قانونی و حتی انسانی ندارد و قابل قبول نیست.»ساداتیان درباره اینکه تحولات بین‌المللی اخیر و واکنش ایران چه تاثیری بر مذاکرات هسته‌ای ایران خواهد داشت، گفت: «من رابطه مستقیمی در این بین نمی‌بینم. اما رابطه غیرمستقیم آن این است که شاید درگیری اخیر به خاطر اینکه غرب و آمریکا را درگیر این موضوع می‌کند و سبب می‌شود که احتمالا از ایران غفلت کنند، به ایران مجال دهد تا بر مواضع خود بیشتر اصرار کند. در داخل کشور تحلیل‌های اینچنینی را شاهدیم اما من با آن موافق نیستم و فکر می‌کنم نباید فکر کرد چون آنها درگیر مسائل اوکراین شده‌اند از مساله ایران غفلت می‌کنند.»وی افزود: «به نظر من تاثیر مستقیمی در کار نیست اما تاثیر غیرمستقیم حتما وجود دارد. مثلا الان که ما می‌توانیم نفت بیشتری بفروشیم، افزایش قیمت نفت حتما به نفع ما است. اما نباید فکر کرد که الان روسیه، چین، سه کشور اروپایی یا آمریکایی‌ها از ایران غافل می‌شوند یا مذاکرات خیلی به نفع ما می‌شود. من این تحلیل را ساده‌انگاری می‌دانم.»