از جنگ اوکراین تا منافع ایران
به گزارش جهان صنعت نیوز: برخی کشورها صریح و قاطع روسیه را به خاطر حمله نظامی و تعرض به خاک یک کشور دیگر محکوم کرده و برخی نیز سعی کرده‌اند بیشتر به همدردی با اوکراین بپردازند و منافع خود را به خطر نیندازند. سخن گفتن از منافع احتمالی در پرتو جنگ و خونریزی در گوشه‌ای از دنیا البته به هیچ‌وجه به معنی حمایت از جنگ نیست، بلکه صرفا ناظر به اهمیت تامین منافع ملی در همه وضعیت‌هاست و نمی‌توان انکار کرد که این توجه به منافع ملی از جمله الزامات حکمرانی خوب است.
حالا که در اوکراین جنگ شده نیز فارغ از اینکه مواضع رسمی ایران را چقدر قبول داریم، باید به این توجه کنیم که وضعیت کنونی چه منافع و حتی چه آسیب‌هایی برای کشور ما دارد.
درباره منافع احتمالی ایران اما اتفاق نظری وجود ندارد و حتی شاهدیم که برخی رسانه‌ها و کنشگران سیاسی به این موضوع هم رنگ و لعاب جناحی داده‌اند. مثلا روزنامه‌های اصولگرا فرصت را مناسب دیده‌اند تا به اصلاح‌طلبان بتازند و همزمان با آنکه آنان را غرب‌گرا می‌خوانند، به سیاست‌ها به خصوص سیاست خارجی آنان انتقاد کنند. این گروه معتقدند که درگیری فعلی ناشی از آن است که غرب و مشخصا آمریکا پشت اوکراین را خالی کرده است، بعضا هم از ناتوانی آمریکا در حمایت از متحدانش می‌گویند.
نکته قابل اعتناتر در تحلیل این گروه را در گزارش دیروز «وطن امروز» که از دنیای موشک‌ها نوشته بود، می‌بینیم. تحلیلی که سعی دارد از اتفاق اخیر به این نتیجه برسد که توانمندی نظامی از هر موضوع دیگری در دنیا مهم‌تر است.
جدای از این نگاه سیاسی، شاهد تحلیل‌های مختلفی درباره منافع احتمالی این جنگ برای ایران هستیم که از قضا در این باره هم اتفاق نظری وجود ندارد. گروهی از کارشناسان معتقدند که وضعیت کنونی از جهات مختلف برای ایران حائز اهمیت است و لذا محتاطی جمهوری اسلامی ایران در محکوم کردن اقدام روسیه را منطقی می‌دانند.
از همسایگی با ناتو تا مذاکرات
مثلا امیرعلی ابوالفتح تحلیلگر مسائل بین‌الملل در یک رشته توئیت درباره منافع ایران و جنگ اوکراین نوشته: «ایران و روسیه در مورد توقف روند گسترش عضویت ناتو به سمت شرق، منافع مشترک دارند. اگر آمریکا موفق شود که اوکراین را به عضویت ناتو درآورد، در مرحله بعدی، سه کشور قفقاز، شامل گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان به ناتو خواهند پیوست. در این صورت ایران به جای همجواری با فقط یک کشور عضو ناتو -ترکیه- با سه کشور عضو ناتو همسایه خواهد شد، آن هم با کشوری مانند جمهور آذربایجان با اختلافات عدیده‌ای میان تهران و باکو.»
وی افزوده: «تحریم گسترده روسیه از جانب غرب، زمینه تقویت همکاری‌های اقتصادی میان ایران و روسیه را فراهم می‌کند، زیرا از این به بعد، نظام اقتصادی روسیه به دلیل همکاری اقتصادی با ایران نگرانی‌های کمتری از تاثیرات ناشی از تنبیهات غرب خواهد داشت.»
به باور وی، «با تشدید اختلافات میان روسیه و ناتو، روابط روسیه با ترکیه به عنوان یک عضو ناتو رو به وخامت خواهد گذاشت و فعالیت‌های منطقه ترکیه با چالش‌هایی از سوی روسیه مواجه خواهد شد. این روند می‌تواند حداقل در سوریه، به نفع ایران، روسیه و نظام سیاسی سوریه تمام شود.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی همچنین نوشته: «اسراییل به دلیل پیروی از آمریکا، مجبور خواهد شد سطح مناسبات خود را با روسیه کاهش دهد که این رخداد، می‌تواند در نهایت تهدیدات ناشی از اسراییل علیه ایران را تعدیل کند. ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین بازیگران در خاورمیانه، برای هر دو طرف مناقشه از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد. غرب برای اینکه اتحاد میان تهران- مسکو قوی‌تر نشود، باید به دغدغه‌های ایران توجه کند. روسیه نیز در شرایط تحریمی، به حفظ روابط گرم با ایران بیش از پیش نیاز خواهد داشت.»
ابوالفتح در پایان آورده: «تهدیدات امنیتی برای ایران از جانب کشوری که قبلا دشمن بوده و اکنون دوست- یعنی روسیه- از تهدیدات امنیتی از جانب کشوری که قبلا دوست بوده و اکنون دشمن- یعنی آمریکا- کمتر خواهد بود.»
برخی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند که وضعیت فعلی و بالاگرفتن اختلافات بین روسیه و آمریکا و غرب سایه خود را بر مذاکرات هسته‌ای ایران در وین هم خواهد انداخت. این گروه معتقدند از یک سو درگیری روسیه می‌تواند به تاخیر در مذاکرات منجر شود و می‌دانیم که طیفی در ایران خواهان این تاخیر بوده و باور دارند که هر روز پیشرفت برنامه هسته‌ای سبب می‌شود ما در مذاکرات وین دست بالاتر را داشته باشیم. از طرف دیگر برخی معتقدند که درگیری روسیه که تاکنون سعی داشت نماینده ایران در مذاکرات وین باشد، با طرف غربی و آمریکا که اصلی‌ترین طرف مناقشه با ایران است، خیلی به نفع ما تمام نخواهد شد. فقط این نیست و گروهی از کارشناسان نیز معتقدند که ایران باید از دغدغه و درگیری روس‌ها که انحصار بازار تامین گاز اروپا را دارد، به نفع خود استفاده کند. درباره توان و ظرفیت ایران برای استفاده از موقعیت‌های مذکور (به فرض اینکه در وجود این موقعیت‌ها حرف و حدیثی نباشد) اما تردیدهایی وجود دارد.
همگرایی تحریم‌شدگان
محمدجواد جمالی‌نوبندگانی کارشناس مسائل بین‌الملل اما سعی دارد نگاه منطقی به مساله داشته باشد. او حساب بررسی منافع ملی را از حمایت از جنگ جدا کرده و به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «جمهوری اسلامی از درگیری و جنگ و تنش حمایت نمی‌کند.» وی به تجربه هشت سال جنگ و مشاهده آثار آن در کشور، اشاره کرده و می‌گوید: «به طور کلی ما راضی به جنگ نیستیم چون مردم، کودکان و زنان و بی‌پناهان خیلی آسیب می‌بینند. اما اتفاقاتی وجود دارد که از جمله نتایج غیرقابل اجتناب این درگیری‌ها در صحنه سیاسی و بین‌المللی است و باید دید که آیا در این بین نتیجه مثبتی برای ما وجود دارد یا خیر؟»
جمالی‌نوبندگانی در شرح منافع احتمالی ایران می‌گوید: «می‌توان گفت آن کسانی که از طرف آمریکایی‌ها و غرب تحریم شده‌اند یعنی چین و روسیه و به خصوص روسیه که تحریم‌های شدیدتری علیه او اعمال شده، از نظر سیاسی برای مدیریت تحریم و مقابله با طرف مقابل که دشمن مشترک ما است، بیشتر به ما کمک می‌کنند چون اشتراک عمل و منافع دوجانبه و چندجانبه قوت می‌گیرد.»
وی می‌افزاید: «مساله بعدی این است که الان درگیر مذاکرات ۱+۵ هستیم و روس‌ها هم قبلا مواضع خوبی به نفع ما گرفته بودند لذا فکر می‌کنم که این موضع آنها با قوت ادامه پیدا خواهد کرد. نکته دیگر اینکه برخی در داخل کشور متاسفانه همگام با پروپاگاندی غربی‌ها می‌گویند که این یک معامله مربوط به ایران و اوکراین بوده اما مساله اوکراین از دو دهه قبل و وقتی که پوتین سر کار آمد، مطرح بوده و از همان وقت گفته که اگر ناتو بخواهد گسترش پیدا کند، واکنش خواهیم داشت. ضمن اینکه روس‌ها اعلام کرده‌اند که مساله اوکراین برای آنها مساله امنیت ملی است و ربطی به برجام ندارد. آنها حاضر شدند که این همه ریسک سیاسی و بین‌المللی را بپذیرند پس این به خاطر برجام و ایران نبوده است. آنها به خاطر منافع ملی خود و حفظ یکپارچگی روسیه که اگر ناتو مهره خود را در اوکراین می‌گذاشت موجب تجزیه فدراسیون روسیه می‌شود، دست به این کار زده‌اند.»
پیامی برای کشورهای منطقه
این نماینده پیشین مجلس ادامه داد: «یک موضوع دیگر که شاید در این بین به نفع ما باشد این است که کشورهایی که به نوعی در تخاصم با ما هستند مثل بحرین، امارات و عربستان که تکیه بسیاری به نیروهای خارجی دارند در این بحران دیدند که آمریکا و اروپا از اوکراین که به مراتب برایشان مهم‌تر بود، حمایت نظامی موثری انجام دهند و دیدیم که این موضوع مورد نقد رییس‌جمهور اوکراین هم بود. این وضعیت نخبگان و سیاسیون کشورهای منطقه را به فکر فرو می‌برد تا به سمت همگرایی با جمهوری اسلامی بروند و روابطی مثل رابطه ما با عمان، قطر و… ایجاد کنند. به نظر من وضعیت اوکراین موجب انعطاف بیشتر برخی کشورهای منطقه مثل عربستان نسبت به ایران خواهد بود.»
وی این نکته را نیز یادآور می‌شود که «ضمن اینکه گرفتاری که در پی این وضعیت برای مذاکره‌کنندگان مقابل ما در وین ایجاد شده، ممکن است که به نفع ما تمام شود.»
آتش‌نشان روسیه نباشیم
فریدون مجلسی دیپلمات پیشین هم از جمله کسانی است که هیچ ایرادی در بررسی و توجه به منافع فعلی در این شرایط نمی‌‌بیند. او جنگ را تایید نکرده و خواستار آن است که آرامش در اوکراین هرچه سریع‌تر برقرار شود اما معتقد است که همه کشورها به فکر منافع خود هستند، پس ما نیز باید به این مهم توجه کنیم. وجه تمایز نگاه او با جمالی‌نوبندگانی آنجاست که امیدی به تامین منافع ملی احتمالی در این وضعیت ندارد.
او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» می‌گوید: «اگر ایران منافعی در این بین داشته باشد به معنی حمایت از وضعیتی که برای اوکراین پیش آمده نیست، مگر روس‌ها از وضعیتی که برای ایران پیش آمد و انزوای ایران که خودشان هم در ادامه و تشدید آن نقش داشتند؛ بهره‌مند نشدند؟ بدیهی است که ایران باید منافع خود را دنبال کند و این موضوع به ما ربطی ندارد. دو ملت در یک جنگ ناعادلانه با هم درگیر شده و آسیب دیده‌اند، امیدوارم که هر چه زودتر به این خونریزی و تخریب پایان داده شود و اوکراین در آرامش بماند اما اینها به ما ربطی ندارد و نباید آتش‌نشان روسیه باشیم. چون روسیه هم در مواردی که منفعت داشت اعلام کرد که آتش‌نشان ایران نمی‌شود. روسیه از غیبت ایران در بازار نفت و گاز بین‌المللی کمال بهره‌برداری را برد و خم به ابرو نیاورد پس ما هم باید منافع خود را دنبال کنیم، اما من امیدی ندارم که بتوانیم از این موقعیت در وین برای پایان دادن هر چه زودتر به تحریم‌ها استفاده کنیم. فکر نمی‌کنم ما در این شرایط که غرب به شدت نیازمند تنوع منابع تامین انرژی است، بتوانیم از این موقعیت استفاده کنیم.»
ناتو با ما کاری ندارد
مجلسی نظر ابوالفتح درباره تاثیر همسایگی با ناتو بر ایران و اهمیت این موضوع را رد کرده و می‌گوید: «هیچ اهمیتی ندارد، ناتو با ما کاری ندارد. ناتو از رقابت ایدئولوژیک خارج شده و به رقابت با قدرت‌ها که آمریکا، اروپا، روسیه و چین است، رسیده است. ما اینجا با تبلیغات و هزینه‌های گزاف می‌خواهیم خود را با وجود این همه مشکلات ملی از جمله قدرت‌های دنیا جا بزنیم. درحالی که این رقابت اوکراین با قدرت‌ها به ما ربطی ندارد. ضمن اینکه اوکراین هم هرگز عضو ناتو نخواهد شد به خاطر اینکه استقلال اوکراین از روسیه با توجه به اشتراکاتی که دارند در این صورت محقق می‌شود که تعهداتی به روسیه بدهد از جمله اینکه وارد باشگاه مخالفان روسیه نشود. خطر این وضعیت اما برای ما این است که طرف مقابل روسیه یعنی قدرت‌های غربی به روسیه اجازه ندهند که بخواهد وارد حیطه‌های نفوذ سنتی آنها شود. یعنی متاسفانه روسیه اعمال زور را به اعتبار ابرقدرت بودن در دنیا باب کرده و ممکن است که ما آثار این را در خاورمیانه هم ببینیم.»
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در پاسخ به اینکه وضعیت فعلی و درگیری روسیه چه تاثیری می‌تواند بر مذاکرات هسته‌ای ایران داشته باشد، می‌گوید: «دو دید وجود دارد. دیدی که من را خیلی نگران می‌کند و جناح‌هایی از نظام این را ابراز کردند این است که می‌گویند، دیدید که اوکراین تجهیزات اتمی خود را به روسیه داد و این نتیجه را گرفت. آنها می‌گویند که اگر اوکراین الان بمب اتم داشت وضعیت این نبود. این آقایان بی‌اطلاع هستند و خبر ندارند که اولا عامل اصلی واگذاری تجهیزات اتمی خود آمریکا و غرب بودند که اطمینان نمی‌کنند کشور دست سومی مثل اوکراین بمب اتمی داشته باشد. چون کشور دست سوم مسوولیت‌های بین‌المللی را هم درک نمی‌کند. دوم اینکه اگر قرار به تحویل ندادن تجهیزات اتمی بود اصلا اوکراینی به وجود نمی‌آمد. لذا این تفسیر بسیار خطرناکی است که می‌گوید ایران هم باید دنبال بمب اتمی را بگیرد و جلو برود و این رویکرد به ویرانی ایران منجر خواهد شد.»
وی تاکید می‌کند: «ایران باید در آن مساله در حد قواره قدرت منطقه‌ای خود بکوشد و به طرف‌ها اطمینان دهد که فارغ از ارزش‌های ایدئولوژیک عمل کرده و در منطقه ایجاد مخاطره نمی‌کند. اگر چنین کرده و به مسائل داخلی از جمله اقتصاد، پیشرفت، آموزش و… بپردازد از حمایت هم برخوردار خواهد شد اما اگر برعکس عمل کند، همین وضعیت خاورمیانه‌ای ادامه می‌یابد و معلوم نیست که در شرایط جدید که اعمال قدرت را ابزار یک ابرقدرت قرار داده؛ ابرقدرت دیگر چگونه در جاهای دیگر واکنش نشان خواهد داد.»
ابهام‌ها و امیدها
اینکه جنگ در‌گرفته کی تمام می‌شود و چطور؟ یا اینکه چقدر آسیب می‌رساند و آثارش تا کی می‌ماند؟ و… را نمی‌دانیم و فقط می‌توانیم امیدوار باشیم که جامعه جهانی در قرن حاضر به آتش این جنگ هیزم نریخته و با هر ابزاری که دارد به خاموش شدن این آتش کمک کند. اینکه در پی شرایط ایجاد شده منافع ملی کشور ما بیش از قبل تامین شده یا به خطر می‌افتد را هم نمی‌دانیم و فقط می‌توانیم امیدوار باشیم که اگر جنگی جاری شده و درگیری بین کشورهای دنیا بروز کرده، آسیب کمتری به ما برسد و مسوولان امر در اداره کشور توان استفاده از موقعیت‌های موجود را داشته باشند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :