احتمال توافق تا پیش از نوروز
به گزارش جهان صنعت نیوز: اخبار مربوطه مدام رصد می‌شود و البته بلاتکلیفی‌ها نیز بیشتر. عوامل و بازیگران بسیاری در این زمینه نقش دارند و این کلاف، سردرگم‌تر از آن است که به این راحتی‌ها بتوان گره از آن باز کرد. با این وجود برخی کارشناسان خوش‌بین و منتظر توافقی هستند که به زودی حاصل می‌شود (البته احتمالا). محمدجواد جمالی‌نوبندگانی، عضو سابق کمیسیون امنیت ملی و نماینده پیشین مجلس یکی از همین تحلیلگران است. او چالش اصلی را در نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌داند و معتقد است که اصلا بعید نیست اگر توافق تا پیش از نوروز حاصل شود.
* آقای باقری به وین برگشت و نشست‌های بازرگانی هم آن‌طور که می‌گویند، پایان یافته. تحلیل شما از این وضعیت چیست؟ این وضعیت یعنی در آستانه تصمیم نهایی هستیم؟
به نظر من این مذاکرات نوعی سهل ممتنع است. به این معنی که هم می‌تواند به توافق نزدیک باشد و هم اینکه دور باشد. به این خاطر که مذاکرات چندجانبه است و در عین حال کشورهای دیگری که مستقیم در مذاکرات حضور ندارند، در آن نقش‌آفرینی می‌کنند؛ به خصوص این بار. هم صهیونیستی‌ها این بار فعال‌تر هستند و هم کشورهای حوزه خلیج‌فارس مثل عربستان، امارات و بحرین. به اضافه اینکه بالاخره کنگره آمریکا یک سیاست فشار را بر دولت خودشان دارد. همچنین بحث نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح است. تصور من این است که با توجه به اینکه مسوولان همه کشورهای عضو برجام گفته‌اند مذاکرات در انتهای خود است و هنوز چند مساله حل نشده باقی مانده، یعنی این موضوعات بسیار مهم و اساسی هستند که تا آخرین لحظات روی آن توافق نشده است. به نظر من هم رایزنی‌های آخر دلیل توقف فعلی است و هم اهمیت این موضوعات. به هرحال موارد باقی‌مانده اساس برخی موضوعات است و باید در پایتخت‌ها چکش‌کاری شود. به اضافه اینکه موضوع مهمی که ایران پیگیری می‌کند و مد نظر طرف‌های غربی نیز هست، موضوع باز بودن برخی پرونده‌های هسته‌ای ایران است که در گذشته به آنها PMD می‌گفتیم. در برجام اولیه این پرونده‌ها بسته شد و عملا از فشارهای آژانس تا حد زیادی کاسته شد و حداقل ۱۲، ۱۳ گزارش آقای آمانو دیگر علیه جمهوری اسلامی نبود. بنابراین تصمیم آقای گروسی و نتایجی که بعد از سفر اخیر اعلام می‌کند از جمله ملزومات این توافق است. قطعا یک اطلاعیه از طرف آژانس مبنی بر حل شدن مسائل PMD برای توافق نهایی راهگشا است. بنابراین یکی از دلایلی که هنوز در وین به نتیجه نرسیده‌اند، همین است که هنوز آژانس نظر خود را اعلام نکرده است.
* اگر قرار باشد بگوییم کدام یک از عواملی که اشاره کردید مانع جدی‌تری در مسیر توافق است، باید به کدام مورد بپردازیم.
فکر می‌کنم توافقی که با آژانس می‌شود، نقش موثری در توافق یا عدم توافق دارد.
* این روزها خیلی درباره نقش روس‌ها و شرط و شروط آنها صحبت می‌شود. این موضوع را چقدر جدی یا مشکل‌ساز می‌دانید؟
دقت کنید که اگر شرط روسیه محقق شود، به نفع ما خواهد بود چون روسیه از آمریکا خواسته که تحریم‌های این کشور در همکاری با ایران تاثیر نگذارد. اگر فرض کنیم که تحریم‌های ایران ملغی شود اما دو کشوری که بیشترین تراکنش تجاری را با آنها داریم یعنی روسیه و چین تحت تحریم قرار گرفته باشند، عملا اتفاقی نمی‌افتد. یعنی در کلام تحریم‌ها لغو شده اما عملا سر جای خود است. بنابراین آن شرط به ما ضربه‌ای نمی‌زند بلکه تجارت ما را تضمین‌شده‌تر خواهد کرد. البته کمی هم فضای تبلیغاتی و جنگ روانی وجود دارد که استفاده چندگانه دارد. یعنی هم اذهان مردم را درگیر کرده و به هیات مذاکره‌کننده ما فشار می‌آورد که آنها در موضع دفاعی قرار بگیرند و هم بر چین و روسیه فشار می‌آورد. یعنی این موضوع اهداف چندگانه را دنبال می‌کند. اما دیدیم که حتی وزارت خارجه آمریکا هم اینطور تلقی کرده بود که این مساله مشکلی ایجاد نخواهد کرد و عملا آن تضمین داده شده است.
* در اخبار دیدیم که عربستان و امارات هم حاضر به تماس تلفنی با بایدن نشدند و دلیل این خودداری از گفت‌وگو با بایدن سیاست‌های دولت او در قبال ایران و مذاکرات هسته بوده است. این بازیگران منطقه‌ای را چقدر در عدم توافق و وضعیت موجود سهیم می‌دانید؟
عربستان و امارات شاید وزن مالی و تجاری بالایی داشته باشند اما واقعا وزن تعیین‌کننده سیاسی ندارند. به این خاطر که دائما در اطراف آمریکا، رژیم صهیونیستی و حتی روس‌ها می‌چرخند. بنابراین آنها فقط می‌توانند نقش عامل فشار را داشته باشند. اگرنه نمی‌توان تصور کرد که مثلا بگویند ما قطع روابط می‌کنیم یا تهدیداتی مثل این، به خصوص اماراتی‌ها که دولتی با مولفه‌های ضعیف دارند. بنابراین آنها در این حد و اندازه نیستند و فشار خود را در هماهنگی با رژیم صهیونیستی آورده و از لابی صهیونیستی استفاده می‌کنند. اگرنه خودشان وزنه‌ای نیستند که بتوانند بر روند مذاکرات اثرگذار باشند. به نظر من این کارها بیشتر یک ژست سیاسی است.
* به نظر شما ممکن است که تحولات اخیر مثل جنگ اوکراین و افزایش قیمت نفت از اراده ایران برای سریع‌تر به توافق رسیدن با طرف‌های برجامی کاسته و میل به ادامه‌دار کردن مذاکرات را بیشتر کرده باشد؟
به هر حال تحولات اروپا و مسائل بین‌المللی را نمی‌توان نادیده گرفت اما باید دید که این مسائل در همه طرف‌ها چه تاثیراتی داشته و است. به عنوان مثال یکی از دلایل خوشنودی اروپایی‌ها از توافق اولیه برجام آن‌طور که اعلام کردند آن بود که در پی این توافق امنیت اروپا تضمین شد. الان برجام تعلیق شده و در عین حال شرق و غرب اروپا درگیر یک جنگ تمام‌عیار شده‌اند و این حتما در مواضع آنها اثرگذار است و سبب می‌شود که حداقل در پشت پرده به آمریکا فشار بیاورند که با حل‌وفصل مذاکرات و دادن برخی امتیازات یکی از نگرانی‌هایشان کم شود. در طرف ایرانی هم این وضعیت اثر دارد و مثلا اگر آن‌طور که اعلام می‌شود بالای یک میلیون بشکه نفت در روز فروخته شود، حالا که قیمت نفت بالا رفته طبیعتا فشارهای اقتصادی از گرده دولت کمتر می‌شود و این می‌تواند قدرت چانه‌زنی طرف ایرانی را بالا ببرد. حالا باید دید که این افزایش قدرت چانه‌زنی در طول کشیدن مذاکرات نمود می‌یابد یا در مواضع محکم‌تر ایران. این موضوع در آینده روشن می‌شود اما فکر می‌کنم که طرف ایران با افزایش قدرت چانه‌زنی خود بر مواضع محکم‌تر متمرکز می‌شود.
* با این حساب پیش‌بینی می‌کنید که چه موقع تکلیف این مذاکرات روشن شود؟ امیدوار هستید که در آینده نزدیک توافق حاصل شود؟
من قبلا هم گفته بود که این مذاکرات تا پایان سال شمسی تمام خواهد شد.
* به پایان سال چیزی نمانده، هنوز هم همین‌طور فکر می‌کنید؟
اگر آقای گروسی نظر خود را زودتر اعلام کند، تصور می‌کنم که این قضیه قابل انجام است. برخی از مواضعی که از سوی برخی نمایندگان مجلس مثل آقای نبویان دیدیم هم به نظر من نشانه آن است که هیات مذاکره‌کننده ایرانی در حال نزدیک شدن به توافق است و نتوانسته آن مطالبات حداکثری که آنها دارند را به ثمر برساند. البته طبیعی هم است چون هیچ‌وقت صددرصد درخواست‌ها به ثمر نمی‌رسد و مهم این است که هرچه بیشتر به سوی توفیق حداکثری رفته باشیم و منافع ملی هم تامین شده باشد.
* یعنی اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نظر مثبت بدهد، احتمال توافق تا پیش از نوروز را می‌دهید؟
بله، خیلی احتمال دارد. اگر آژانس نظر خود را اعلام کند به توافق بسیار بسیار نزدیک خواهیم بود.
* با توجه به صحبت‌های آقای گروسی بعد از سفر اخیر به تهران، فکر می‌کنید گزارش او همان نظر مثبتی است که برای حصول توافق نیاز است؟
مساله این است که متاسفانه مسائل سیاسی و فشارهای کشورهایی مثل آمریکا و انگلستان و فرانسه بر مواضع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موثر است و در برخی موارد بر دیدگاه‌ها و مواضع فنی آژانس غلبه پیدا می‌کند. دیدیم که آقای گروسی از اینکه هنوز گزارش او ارائه نشده، در روزنامه‌های آمریکایی از آن صحبت می‌شود؛ اظهار تاسف می‌کرد. این مسائل نشانه نفوذ آمریکایی‌ها در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. دقت کنید که اصلا رییس آژانس بدون تایید آمریکا قابلیت انتصاب ندارد. به همین خاطر است که آنها معمولا به آنچه که غربی‌ها و اروپایی‌ها بخواهند تسلیم شده و بیانیه خود را می‌دهند. مگر اینکه از نظر فنی به نتیجه‌ای رسیده باشند که تامل آمریکایی‌ها را بیشتر کند.
* با این وصف در این مقطع همه چیز به خواست آمریکایی‌ها بستگی دارد نه بیانیه و گزارش آژانس.
قطعا.
* فکر می‌کنید، خواست آمریکا این است که در روزهای آینده توافق حاصل شود؟
ما به محتوای محرمانه مذاکرات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان انرژی اتمی ایران دسترسی نداریم اما اگر مسائل فی‌مابین قابل حل‌وفصل باشد- البته برخی موارد را چندمرحله‌ای کرده‌اند و تا خرداد سال بعد مشخص خواهد شد- و آژانس تعهدات ایران را بپذیرد و آمریکایی‌ها هم بپذیرند، فکر می‌کنم که دسترسی به توافق خیلی دور نباشد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :