آیا چین به تقاضای پوتین پاسخ خواهد داد؟
دکتر صلاح‌الدین هرسنی *
آیا چین به تقاضای پوتین پاسخ خواهد داد؟ این پرسشی است که در بیستمین روز حمله نظامی روسیه به اوکراین افکار عمومی جهانیان را مشغول کرده است. البته در اینکه ناسیونال پوپولیست‌هایی چون ولادیمیر پوتین، یا شی‌جینگ پینگ و یا در نسخه هندی آن مانند نارندرا مودی و یا در نسخه ونزوئلایی‌اش مانند نیکلاس مادورو باید در تنگناها به داد هم برسند تا جلوی آمریکا کم نیاورند، شکی نیست. هنگامی که پوتین به اوکراین حمله کرد آنقدر از خود مطمئن بود که می‌تواند کی‌یف را طی یک هفته تصرف کند. اما واقعیت‌های میدانی در اوکراین برخلاف تصورات پوتین رقم خورد و این نشان می‌داد که مقامات کرملین رهبران کی‌یف را دست‌کم گرفته‌اند. در واقع محاسبات نادرست پوتین و اعتماد بیش از حد به این محاسبات منجر به زمینگیر شدن ارتش روسیه در اوکراین شد و سبب شد که در باتلاق آن گیر کند. البته روسیه برای آنکه بتواند شکست خود را توجیه کند اعلام کرد که می‌تواند با استفاده از قوی‌ترین سلاح‌های خود از جمله سلاح‌های سایبری، الکترومغناطیسی، شیمیایی، بیولوژیکی و تاکتیکی این تسلیحات، جنگ را با سرعت بسیار بیشتر و با هزینه کمتر به پایان رساند. اما شکست‌های نظامی روی زمین و مقاومت اوکراینی‌ها و روحیه‌بخشی به ارتش اوکراین از رهگذر ابتکارات و راهکار‌هایی چون: نواختن سرود ملی از سوی مارش نظامی ارتش اوکراین و همچنین نواختن سرود ملی از سوی ارکسترسمفونیک اوکراین در میادین کی‌یف و ساختن بطری‌های آتشین یا همان کوکتل‌مولوتف در پشت صحنه جنگ همگی مانع تحقق اهداف روسیه در اوکراین شد تا آنکه این جنگ بخواهد لااقل برای ارتش روسیه به یک جنگ فرسایشی مبدل شود، چراکه مقامات کی‌یف پی برده‌اند که تیپ‌های روسی بدون انجام اقدامات احتیاطی و هرگونه تدارک تئوری و عملی تهاجم به اوکراین را از جهات مختلف آغاز کرده‌اند. لذا مقامات اوکراین از چنین ضعفی و در سایه قدرت نظامی محدود خود بسیار هوشمندانه استفاده کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که هرچه جنگ طولانی‌تر شود، ارتش روسیه بیشتر فرسوده می‌شود. حالا و در شرایطی که به نظر می‌رسد اوکراین قرار است به باتلاق روسیه بدل شود، ولادیمیر پوتین برای دریافت تجهیزات نظامی شامل پهپاد از پکن کمک خواسته است. البته برخی از محافل خبری مانند راشاتودی و اسپوتنیک تقاضای چنین کمکی را منکر شده‌اند و جهت تطهیر پوتین او را مبرا از ضعف‌ها و چنین تقاضاهایی در کمک به جنگ در اوکراین دانسته‌اند. اما برخی شواهد و نشانگان نشان می‌دهند که چنین تقاضایی از طرف پوتین صورت گرفته است و نه تنها این تقاضا به چین منحصر نمانده بلکه پوتین از جبهه‌های دیگری تقاضای کمک کرده است. برای نمونه پوتین چندی پیش به رمضان قدیروف چچنی ماموریت داده است که در خاک کی‌یف زلنسکی را ترور کند. حال در این میان باید دانست که آیا چین به درخواست روسیه پاسخ خواهد داد و اینکه در جبهه واحدی در کنار روسیه وارد جنگ علیه اوکراین می‌شود؟ در پاسخ به پرسش فوق می‌توان گفت که به نظر نمی‌رسد شی‌جینگ پینگ بخواهد به درخواست پوتین پاسخ دهد، چرا که رویکرد‌های چین فعلی تحت تاثیر جهت‌گیری‌های سیاسی این کشور از اواخر دهه ۱۹۵۰ از وابستگی به سوی سیاست اتکای به خود است. در واقع فرو رفتن چین در انزوای دیپلماتیک آن هم به تاسی از رادیکالیزه شدن نظام سیاسی‌اش در قالب انقلاب فرهنگی مائو تسه تونگ به مقامات پکن آموخت که به جهت‌گیری مستقلی در سیاست خارجی روی بیاورند. آغاز این جهت‌گیری‌ها در پایان دهه ۱۹۷۰ بود. در واقع چین در پایان دهه ۱۹۷۰ وارد مرحله جدیدی از سیاست خارجی خود شد و به تنها آلترناتیو موجود خود یعنی ایجاد توازن میان مسکو و واشنگتن متوسل شد. با اتخاذ چنین جهت‌گیری جدیدی چین توانست به نوعی استقلال سیاسی دست یابد، یعنی وضعیتی که تعقیب آن در مراحل گذشته‌اش امکان‌پذیر نبود. در شرایط حاضر رویکرد‌های شی‌جینگ پینگ در آسیای خاوری در تداوم و سنت جهت‌گیری‌های سیاسی در پایان دهه ۱۹۷۰ است و هیچ‌گاه تمایل ندارد که سیاست مستقلانه خود را قربانی سیاست وابستگی در سیاست خارجی کند. چین چنین سیاستی را در قبال تحولات موسوم به بهار عرب نیز اتخاذ کرد و عدم دخالت به مسائل داخلی کشورها از اولویت سیاست خارجی چین بوده است. حال اگرچه در عصر همسویی ناسیونال پوپولیست‌ها چین بی‌میل نیست که بخواهد به تقاضای پوتین پاسخ دهد، اما قطعا پیامد ورود چین به جنگ اوکراین متوجه شی‌جینگ پینگ نیز می‌شود و این پیامد همان تحریم‌هایی است که از سوی غرب و واشنگتن علیه روسیه و پوتین اعمال شده است. در واقع اگر شی جینگ‌پینگ بخواهد به تقاضای پوتین پاسخ دهد، در شروع جنگ جهانی سوم متهم می‌شود. در شرایط حاضر برای چین نه شروع جنگ جهانی سوم بلکه یک بازار باثبات اقتصادی اولویت دارد و چین به هیچ وجه مایل نیست که از رهگذر توسعه بحران، شرکای تجاری خود را در اروپا از طریق تحریم واشنگتن از دست دهد. در این میان آنچه درخور توجه است این است که با پاسخ منفی شی‌جینگ پینگ به پوتین تضاد پوتین و جنون و تباهی‌اش با رییس‌جمهوری کشور همسایه یعنی زلنسکی بیشتر از گذشته آشکار می‌شود، به این معنی که پوتین در آن خطای محاسباتی خود در جنگ اوکراین منزوی شده و از نظر اخلاقی مرده و منفور جهانیان شده و در مقابل زلنسکی دیگر یک کمدین و دلقک نیست بلکه یک انسان شجاع و نماد مقاومت است که توانسته مردم خود و جهان را علیه روسیه متحد کند.
* کارشناس مسائل بین‌الملل
لینک کوتاه :