پایان کار عمران‌خان
به گزارش جهان صنعت نیوز: پس از برکناری عمران‌خان موج استعفا در پاکستان به راه افتاد و در این میان اسد قیصر رییس پارلمان پاکستان و قاسم سوری معاون او استعفای خود را از سمت‌هایشان اعلام کردند. همچنین خالد جاوید دادستان کل پاکستان نیز از سمت خود استعفا داد. از طرفی در بحبوحه وضعیت سیاسی کنونی پاکستان به تمامی فرودگاه‌ها هشدار داده شده که هیچ رهبر و مقام رسمی بدون مجوز، اجازه خروج از این کشور را ندارد.
برخی ناظران بر این باورند که پایان عمر سیاسی عمران‌خان به عنوان نخست‌وزیر پاکستان زمانی کلید خورد که او در میانه جنگ اوکراین به مسکو سفر کرد و اسلام‌آباد حاضر نشد در نشست مجمع عمومی علیه روسیه رای دهد، اما برخی دیگر منشأ بحران را به فرآیندهای سیاست داخلی پاکستان و تورم ۱۲ درصدی آن هم در آغاز ماه رمضان در اتحاد دو حزب اصلی مخالف، مسلم لیگ (شاخه نواز) و حزب «مردم» تحت رهبری آصفعلی زرداری از سویی و جذب ۲۰ نماینده موتلف با حزب تحریک انصاف عمران‌خان و در نتیجه از اکثریت انداختن تحریک انصاف موثر می‌دانند.
بار بدهی‌های سنگین، تورم در حال رشد سریع و ارزش پایین پول ملی روی هم تلنبار شده تا رشد در پاکستان طی سه سال گذشته با رکود مواجه شود. تورم بیش از ۱۲ درصد بوده، بدهی خارجی به ۱۳۰ میلیارد دلار یا ۴۳ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده است. همچنین ۱۹۰ روپیه معادل یک دلار است و پول ملی پاکستان از زمان روی کار آمدن عمران‌خان تاکنون حدود یک سوم ارزش خود را از دست داده است. از طرفی، دولت پس از عقب‌نشینی از اجرای توافق‌نامه‌ها برای کاهش یا پایان دادن به یارانه برخی کالاها و بهبود درآمدها و جمع‌آوری مالیات، نتوانست اجرای برنامه نجات شش میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول را که عمران‌خان در سال ۲۰۱۹ امضا کرده بود، تکمیل کند.
سناریوی دیگر اینکه از آنجا که عمران‌خان چهره‌ای ضدآمریکایی است و تلاش کرده سیاستی مستقل و متوازن با چین و روسیه پیش ببرد احزاب مخالف با صحنه‌گردانی آمریکا علیه عمران‌خان متحد شده‌اند و با پرداخت پنج میلیون دلار به هر یک از ۲۰ نماینده جداشده از تحریک انصاف موفق شده‌اند حزب حاکم را از اکثریت بیندازند و طرح استیضاح عمران‌خان را به مجلس بدهند. پروژه‌ای که زلمای خلیل‌زاد در نقطه مرکزی آن قرار دارد!
از طرفی نمایندگان مخالف عمران‌خان او را به ناتوانی در بهبود شرایط اقتصادی و عمل نکردن به وعده‌های انتخاباتی متهم کرده بودند، اما گفته می‌شود ناخرسندی ارتش از عملکرد دولت و شخص نخست‌وزیر عامل اصلی برکناری او بوده است. به گفته تحلیلگران، ارتش به دلیل تحقق نیافتن وعده‌های نخست‌وزیر برای بهبود نحوه اداره کشور و بی‌میلی او در برکناری افرادی که مورد نظر ارتش نبودند، از جمله رییس سازمان اطلاعات و فرماندار پنجاب، از او ناخرسند شده بود.
در جدیدترین مورد از اختلاف‌نظر علنی دو طرف، در زمان حمله روسیه به اوکراین، عمران‌خان که به مسکو سفر کرده بود از تصمیم رییس‌جمهوری روسیه حمایت کرد در حالی که ژنرال قمر جاوید باجوا، رییس ستاد نیروی زمینی ارتش پاکستان، که قدرتمندترین فرد در تشکیلات نظامی پاکستان محسوب می‌شود، خواستار توقف عملیات نظامی شده بود. عمران‌خان ایالات متحده را مسوول مخالفت پارلمان و برکناری خود اعلام کرده اما آمریکا هرگونه دخالتی در این زمینه را نادرست خوانده است.
عمران‌خان درحالی پس از کشمکش فراوان دفتر نخست‌وزیری پاکستان را ترک کرد که چالش‌های موجود در مقابل دولت خود را برای نخست‌وزیر جدید و دولت او به ارث گذاشته است. مهم‌ترین این چالش‌ها مشکلات اقتصادی و بدهی‌های سنگین، افزایش فعالیت گروه‌های مسلح و جدایی‌طلبان و همچنین روابط خارجی با غرب و در راس آن آمریکا هستند و دولت جدید باید حل و فصل این مسائل را در اولویت خود قرار دهد.
شهباز شریف، رییس حزب «مسلم لیگ نواز» به عنوان رهبر اپوزیسیون، طرح عدم اعتماد به نخست‌وزیر را بار دیگر قرائت کرد و سپس این طرح به رای گذاشته شد و با ۱۷۴ رای موافق نمایندگان جناح مخالف، رای عدم اعتماد علیه عمران‌خان نخست‌وزیر پاکستان تصویب شد.
در این میان، رهبران جبهه مشترک اپوزیسیون پاکستان موسوم به «جنبش دموکراتیک» مدعی بی‌کفایتی دولت عمران‌خان در کنترل تورم، عملکرد ضعیف در بهبود معیشت مردم، تقویت سیاست خارجی و تخریب وجهه پاکستان در منطقه و جامعه بین‌الملل هستند.
اتحاد رهبران جناح مخالف و رای اکثریت آنان به عدم اعتماد علیه عمران‌خان، بیست‌ودومین نخست‌وزیر پاکستان را به سرنوشت تمام اسلاف وی از زمان استقلال این کشور مبتلا کرد و او نیز نتوانست دوره پنج ساله نخست‌وزیری را کامل کند.
هیچ نخست‌وزیری در تاریخ ۷۵ ساله پاکستان یک دوره پنج ساله کامل را به پایان نرسانده است؛ روندی که با برکناری عمران‌خان ادامه یافت. پاکستان که در بخش اعظم تاریخ خود به سبک دموکراسی پارلمانی اداره شده، از سال ۱۹۴۷ در مجموع ۲۹ نخست‌وزیر داشته که یکی از آنها دو بار در یک سال این سمت را برعهده گرفته است.
نخست‌وزیرهای پاکستان در ۱۸ نوبت به بهانه‌های مختلف از جمله اتهامات فساد، کودتای مستقیم نظامی و استعفای اجباری به دلیل درگیری‌های داخلی در گروه‌های حاکم برکنار شده‌اند. یک مورد هم در اثر ترور از ادامه صدارت ناکام ماند. تعدادی هم برای مدت محدودی به عنوان سرپرست برای نظارت بر انتخابات جدید یا طی شدن دوران تصدی نخست‌وزیر برکنارشده، عهده‌دار این سمت بودند. سال ۱۹۹۳ اوج این تغییرات بود که ملت پاکستان شاهد پنج نفر در پست نخست‌وزیری بودند. کوتاه‌ترین دوره تصدی یک نخست‌وزیر در این کشور، دو هفته و طولانی‌ترین دوره چهار سال و دو ماه است. نواز شریف سه بار-در سال‌های ۱۹۹۰، ۱۹۹۷ و ۲۰۱۳- به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شده است.
پاکستان منهای عمران‌خان
عمران‌خان پیش‌تر نسبت به مداخله خارجی به ویژه توطئه آمریکا برای تحریک اپوزیسیون علیه دولت منتخب در پاکستان هشدار داد و افشا کرد: واشنگتن در تلاش برای تغییر دولت منتخب است؛ زیرا ما زیر بار حرف زور نرفته و در پی پیروی از سیاست مستقل خارجی هستیم.
چهاردهم فروردین نیز جلسه رسمی پارلمان ملی پاکستان برای رسیدگی نهایی به طرح عدم اعتماد علیه نخست‌وزیر با حضور نمایندگان حزب حاکم و مخالفان برگزار شد. با این حال ریاست مجلس ملی با اشاره به مداخله خارجی علیه دولت پاکستان و غیرقانونی بودن طرح عدم اعتماد، آن را رد کرد.
در دوره عمران‌خان حضور نظامی آمریکا در پاکستان به شدت کاهش یافت و پروازهای پهپادها و جنگنده‌های آمریکایی از بیش از ۴۰۰ مورد در سال به کمتر از ۲۰ مورد در سال آن هم با اطلاع دولت پاکستان رسید که نمونه آن را می‌توان در اظهارات آمریکایی‌ها در مقطع سقوط کابل در آگوست گذشته یافت که اعلام کردند امکان پرواز نزدیک به خاک افغانستان و رصد اطلاعاتی از نزدیک را ندارند و رصد اطلاعاتی از راه دور انجام می‌شود که نشان‌دهنده کاهش قابل توجه حضور نظامی آمریکا در پاکستان بود. در دوره نخست‌وزیری عمران‌خان حضور نظامی آمریکا به پایگاه شهباز و پایگاه کویته که آن هم صرفا با اهداف مبارزه با مواد مخدر صورت می‌گیرد، محدود شد در حالی که پیش از آن آمریکا پایگاه شمسی و تقریبا کل آسمان پاکستان را در اختیار داشت.
در واقع می‌توان گفت، ارتش پاکستان به طور سنتی آمریکایی است. از هواپیماهای اف-۱۶ بهره می‌گیرد و مورد آموزش آمریکایی‌ها قرار دارد. اکثر افسران و ژنرال‌های پاکستان یا تحصیلکرده دانشکده‌های نظامی بریتانیا و آمریکا هستند و یا در پاکستان توسط مستشاران نظامی آمریکایی آموزش دیده‌اند. با این وصف سیاست عمران‌خان در نزدیکی با چین و روسیه با ساختار ارتش پاکستان نیز همخوانی نداشت.
عمران‌خان و طالبان در افغانستان
یکی دیگر از حوزه‌های چالش بین پاکستان دوره زمامداری عمران‌خان و کشورهای غربی مساله افغانستان بود. به باور تحلیلگران، یکی از مهم‌ترین دلایل نارضایتی آمریکایی‌ها از عمران‌خان خلف وعده‌ای بود که او درباره طالبان انجام داد. عمران‌خان برخلاف تعهداتی که در دوحه پذیرفته بود اجازه داد تا شبکه حقانی به طالبان افغانستان بپیوندد و چنان رابطه‌ای با طالبان برقرار کرد که بسیاری از ناظران معتقدند شاه محمود قریشی وزیرخارجه دولت عمران‌خان را می‌توان با حفظ سمت وزیر خارجه دولت طالبان نیز دانست.
اتفاق دیگری که عمران‌خان اگر چه با انگیزه سیاست داخلی آن را رقم زد، اما در افغانستان بیشترین تاثیر را گذاشت کاهش اجازه استفاده از آسمان پاکستان برای حمله به مواضع طالبان افغانستان بود که از ۴۰۰ حمله به کمتر از ۲۰ حمله رسید. تمام این موارد در ذهنیت آمریکایی‌ها عمران‌خان را تبدیل به شریکی نه‌چندان قابل اعتماد کرد که گرایش‌های اسلامگرایانه واضحی نیز از خود نشان می‌دهد و در قبال طالبان نیز به تعهدات خود پایبند نیست.
گزینه اپوزیسیون پاکستان برای جانشینی عمران‌خان
جبهه مشترک جناح مخالف پاکستان که موفق به تصویب عدم اعتماد علیه عمران‌خان شده اکنون شهباز شریف، رهبر اپوزیسیون را به عنوان نامزد مشترک خود برای تصدی کرسی نخست‌وزیری پاکستان معرفی کرده‌اند. شهباز شریف رییس حزب «مسلم لیگ نواز» و برادر نواز شریف نخست‌وزیر پیشین پاکستان تاکنون سه دوره سروزیری ایالت پنجاب به عنوان دومین ایالت بزرگ این کشور را برعهده داشته است.
برخی از رهبران اپوزیسیون پاکستان در سخنانی پس از اعلام رسمی تصویب طرح عدم اعتماد علیه نخست‌وزیر این کشور گفتند که حاکمیت آتی باید به فکر رفاه مردم و آبادانی کشور باشد. شهباز شریف رهبر جبهه مشترک اپوزیسیون پاکستان نیز تاکید کرد که دولت آتی به دنبال بهبود اوضاع کشور فراتر از اختلافات و یا انتقام از مخالفان سیاسی خواهد بود.
شهباز شریف که محتمل‌ترین گزینه نخست‌وزیری پاکستان است، در کشورش بیشتر به عنوان یک مدیر موثر شناخته می‌شود تا یک سیاستمدار، اما در خارج از مرزهای پاکستان چندان شناخته شده نیست. شهباز شریف، سردمدار رای عدم اعتماد به عمران‌خان، نخست‌وزیر برکنارشده است. تحلیلگران می‌گویند که برخلاف نواز، شهباز از ارتباط دوستانه با ارتش این کشور استقبال می‌کند، نهادی که از قدیم کنترل سیاست‌های دفاعی و خارجه را برعهده دارد.
ژنرال‌های پاکستانی تاکنون در سرنگونی سه دولت غیرنظامی مداخله داشته‌اند و از زمان استقلال پاکستان از انگلیس در ۱۹۴۷، هیچ نخست‌وزیری یک دوره کامل پنج ساله خدمت را به اتمام نرسانده است. شهباز برخلاف عمران‌خان، اعلام کرده که روابط حسنه با آمریکا برای پاکستان ضروری است. این در حالی است که اخیرا روابط عمران‌خان و واشنگتن تیره و تار شده بود.
اگر شهباز شریف در این انتخابات پیروز شود، با چالش‌های متعددی روبه‌رو خواهد بود، مانند اقتصاد تضعیف‌شده پاکستان که درگیر تورمی شدید است، کاهش ارزش پول و کاهش ذخیره‌های ارزی. تحلیلگران همچنین می‌گویند که شریف کاملا مستقل عمل نخواهد کرد، چراکه باید در کنار دیگر احزاب اپوزیسیون و برادرش، بر روی یک دستور کار جمعی کار کند.
به گفته ناظران، به احتمال زیاد پارلمان به نخست‌وزیری شهباز شریف، رهبر مخالفان رای خواهد داد. وی تا برگزاری انتخابات در اکتبر سال ۲۰۲۳ در این سمت خواهد بود هرچند گفته است که در صورت انتخاب به نخست‌وزیری، خواستار برگزاری انتخابات قبل از این موعد خواهد شد تا به گفته او، دولت جدید با اتکا به رای آزاد و منصفانه مردم به کار ادامه دهد.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :