جنگل‌های شمال در محاصره زباله
به گزارش جهان صنعت نیوز: امروز با هر بار تکرار نام سراوان دیگر کسی به یاد زیبایی‌های بکر و طبیعی نمی‌افتد بلکه تنها چیزی که از سراوان به ذهن‌ها خطور می‌کند کوهی از زباله، بوی بد، تجمع حشرات موذی و افزایش انواع بیماری‌های پوستی و عفونی و رها شدن زمین‌های حاصلخیز این منطقه است. ارتفاع بیش از ۱۱۰متری زباله در محل دفن زباله منطقه سراوان و شیرابه‌های روان‌شده از این زباله‌ها و نفوذ به دل سفره‌های زیرزمینی آب، رودخانه‌ها، تالاب و دریا فاجعه‌ای زیست‌محیطی را در استان گیلان رقم زده است. البته برخلاف ادعاها کوه زباله تنها در منطقه سراوان تشکیل نشده، بلکه جنگل‌های پیشنبور، هیرکانی و دیگر جنگل‌های نواحی شمال کشور حتی بیابان‌های حاشیه کلانشهرها نیز تبدیل به مخزن زباله‌دانی شده است! نکته جالب این است که با این همه اخطار به شهروندان که در سفرها زباله‌هایتان را جمع کنید و آن را داخل سطل زباله بیندازید؛ همگان تمام آلودگی‌های محیط‌زیستی را به گردن گردشگران طبیعت می‌اندازند ولی متاسفانه خود دستگاه‌های ارگانی بیشترین آسیب را به طبیعت می‌زنند. این در حالی است که مردم از اینکه جنگل‌های استان مازندران و گیلان محل نگهداری زباله است، خبر ندارند. براساس گزارش‌ها سازمان محیط‌زیست برای تفکیک زباله‌ها قدمی برنمی‌دارد و منابع طبیعی زمین‌هایی همانند جنگل‌های هیرکانی را به افراد خاص واگذار می‌کند، اما در این بین سلامت مردم منطقه در خطر است. از طرفی شهرداری‌ها عملیات بازیافت زباله را به شرکت‌های خصوصی واگذار کرده‌اند. همین امر منجر به هرج و مرج در بازیافت زباله‌ها شده است.
بازیافت زباله یکی از ساده‌ترین و درآمدزاترین راه‌ها برای رفع معضل بزرگ پسماند است، در حالی که کشورهای پیشرفته و برخی کشورهای درحال‌توسعه نزدیک به ۷۰ درصد زباله‌های تولیدی خود را بازیافت می‌کنند که این میزان در کشور ما به کمتر از ۱۰ الی ۱۷ درصد می‌رسد؛ آماری که نتایج زیانبار زیست‌محیطی را در پی خواهد داشت و نظیر آن را می‌توان در سراوان گیلان جست‌وجو کرد. از سوی دیگر، این روزها تولید و انباشت زباله‌ها در جنگل‌ها تصاعدی و رو به افزایش است. شهرداری‌ها زباله‌های تر را در آنجا دفن نمی‌کنند بلکه در حال حاضر دپو می‌کنند تا دولت بودجه میلیاردی به شهرداری بدهد تا با آن بتوانند دستگاه کمپوست بازیافت زباله بخرند که از آن هم برق تولید شود. در حال حاضر در استان مازندران تنها چهار شهرداری مثلا بابل و ساری موفق به تفکیک زباله استاندارد با دستگاه کمپوست شده‌اند.
ضعف دولت موجب نابود شدن محیط‌زیست شده است!
البته دپو زباله‌ها تنها محدود به جنگل‌های شمالی کشور نمی‌شود، زباله‌ها جاده‌ها را همانند چالوس نیز درنوردیده است. سال‌هاست شهرداری چالوس زباله‌ها را کنار بیمارستان تامین اجتماعی دپو می‌کند، یعنی اگر یک باد ساده بیاید شیرابه‌های آن وارد رودخانه می‌شود. شهرداری نوشهر هم همین مشکل را دارد، در بازیافت زباله استان‌های مازندران و گیلان هم وضع همین است. باید دولت بودجه دهد و همت کند. ضعف دولت موجب شده تا مردم از بوی تعفن اذیت شوند و طبیعت تمام منطقه را تحت‌الشعاع قرار داده است. این در حالی است که سابقا زباله‌های تهران هم در کهریزک رها می‌شدند، وقتی از شعاع دو کیلومتری از آن رد می‌شدید بوی تعفن به مشام می‌رسید. البته در حال حاضر آرادکوه نیز در چنین وضعیتی است.
نارضایتی اهالی سراوان رشت از انباشت زباله در این منطقه
مشکل زباله در نواحی شمالی کشور در حالی شدت گرفته که این چالش از بلای جان طبیعت فراتر رفته و به بلای جان ساکنان این استان‌ها تبدیل شده است. طبق آمار همچنان میلیون‌ها تن زباله در گوشه و کنار مناطق ساحلی و جنگلی مازندران و گیلان رها شده و با گذشت زمان شیرابه این حجم زباله وارد رودخانه‌ها و از آنجا وارد زمین‌ها و محصولات کشاورزی و دریا می‌شود. مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست خسارت ناشی از مدیریت نادرست پسماندها به محیط‌زیست کشور را حدود ۴۴۸ هزار میلیارد ریال در سال عنوان کرد.
در هفته‌هایی که گذشت، جمعی از اهالی سراوان رشت همچون سال‌های قبل به وضعیت نامناسب محل دفن زباله در این منطقه اعتراض کردند و تعیین تکلیف و رسیدگی به مشکلات این منطقه را خواستار شدند. سال‌ها است بوی تعفن و هوای غیرقابل تنفس، بیماری‌های مسری و همچنین سرریز شیرابه‌های سمی به مناطق مسکونی، اهالی منطقه سراوان را آزار می‌دهد. حال مردم سراوان ۱۵ روز است که برای جلوگیری از ورود زباله به این منطقه تجمع کرده‌اند. طی روزهای گذشته ۱۵۰ تا ۳۰۰ نفر از مردم منطقه در محل انباشت زباله تجمع کردند و وقت اذان مغرب هم همانجا افطار کردند و این تجمع تا نزدیک سحر به ۵۰ نفر رسید. اهالی سراوان رشت می‌گویند: مسوولان مربوطه برای رفع مشکل محل دفن زباله در این منطقه از سال‌های گذشته تاکنون هر بار وعده‌هایی داده‌اند که هیچ وقت محقق نشده است.
۴۰ سال است که زباله‌های شهر رشت و هفت شهر گیلان به سراوان منتقل می‌شود. مردم منطقه می‌گویند: وجود حجم زیاد زباله‌ها، شیرابه‌ها و مگس‌های فراوان سبب شده برخی‌ها بیماری پوستی بگیرند.از سال ۱۳۹۶ تاکنون مسوولان وقت قول دادند محل دفن زباله سراوان را ساماندهی کنند، اما هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است. در سفر رییس‌جمهوری به گیلان در بهمن‌ماه گذشته نیز وزیر کشور از سایت زباله سراوان رشت بازدید و بر توقف دپوی زباله در این منطقه تاکید کرده بود.
توانایی ۱۰ درصدی تفکیک زباله
حسن پسندیده، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست در این باره به «جهان‌صنعت» گفت: در حال حاضر کشورهای توسعه‌یافته و برخی جوامع در حال توسعه نزدیک به ۷۰درصد زباله‌های خود را بازیافت می‌کنند و اما برآورد۱۰ تا ۱۷درصدی این روند در ایران، نشانگر آن است که در خان اول تفکیک از مبدأ مانده‌ایم.
وی افزود: سایر کشورهای جهان، فرآیند مبتنی بر مدیریت پسماند با ترکیبی از بازیافت و تولید کود کمپوست و تولید انرژی را در دستورکار قرار داده و علاوه بر حفظ محیط‌زیست به سودهایی بسیار بالا دست یافته‌اند . پسندیده با بیان اینکه عمده مراکز دفن پسماندهای عادی در کشور فاقد زیرساخت‌های مناسب فنی، مهندسی و زیست‌محیطی هستند، بیان کرد: مکان‌یابی نامناسب محل‌های دفن زباله، فقدان زیرساخت‌های مهندسی و بهداشتی و انتشار آلودگی‌های مختلف در منابع آب و خاک و شیرابه زباله‌ها، محیط‌زیست را با مخاطرات جدی مواجه کرده و در بعضی از مناطق منجر به بروز بحران‌های محیط‌زیستی شده است. به گفته او متاسفانه بی‌توجهی به موضوع کاهش تولید پسماند و عدم تفکیک از مبدأ و پایین بودن سطوح آموزش و مشارکت مردمی و عدم ایجاد زیرساخت‌های فنی و مهندسی لازم در این زمینه بر شدت آلودگی‌های مختلف در استان‌های شمالی به‌ویژه گیلان و مازندران افزوده است و سلامت جامعه و زیست‌بوم‌ها و مناطق حساس محیط‌زیستی، رودخانه‌ها و تالاب‌ها و مناطق جنگلی را دچار خسارت‌های فراوانی کرده است. به گفته پسندیده، عمده مراکز و محل‌های دفن زباله در استان‌های گیلان و مازندران در مناطق جنگلی یا نزدیک به ساحل دریا و حاشیه رودخانه‌ها واقع شده است.
تولید روزانه ۳۵۰۰ تن پسماند در مازندران
مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست میزان تولید پسماند در استان‌های مازندران و گیلان را به ترتیب حدود ۳۵۰۰ و ۳۰۰۰ تن در روز برآورد کرده و می‌گوید: در چند سال اخیر سازمان حفاظت محیط‌زیست با همکاری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور و مشارکت سازمان برنامه‌وبودجه برنامه راهبردی و نقشه‌راه مدیریت پسماندهای شمالی را تهیه و تدوین و در کارگروه ملی مدیریت پسماندها تصویب کرده که هم‌اکنون در حال اجراست.
پسندیده تاکید کرد: هم‌اکنون زباله‌سوز نوشهر با ظرفیت ۲۰۰ تن در روز معادل ۵۰ درصد ظرفیت، درحال فعالیت است. نیروگاه زباله‌سوز ۴۵۰ تنی ساری نیز دارای پیشرفت فیزیکی حدود ۷۵ درصد است و مطابق برنامه‌ریزی انجام‌شده تا پایان سال۱۴۰۱ مشروط به تامین اعتبار به میزان ۲۰۰۰میلیارد ریال افتتاح خواهد شد. مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه می‌دهد: زباله‌سوز رشت با ظرفیت ۶۰۰ تن در روز حدود ۱۵درصد پیشرفت فیزیکی دارد و مقرر است تا پایان سال۱۴۰۲ مشروط به تامین اعتبار به میزان ۷۰۰۰میلیارد ریال افتتاح شود.
قوانین بالادستی
اصل پنجاهم قانون اساسی، سیاست‌های کلی محیط‌زیست ابلاغی مقام‌معظم رهبری، چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق۱۴۰۴، قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، قانون شهرداری، قانون مدیریت پسماندها و آیین‌نامه اجرایی آن، قانون کمک به ساماندهی پسماندهای عادی با مشارکت بخش غیردولتی، قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست، قانون هوای پاک و قانون حفاظت خاک ازجمله قوانین و مقرراتی هستند که در این حوزه دیده شده‌اند اما تاکنون به‌طور موثر عملیاتی نشده‌اند. براساس ماده ۷ قانون مدیریت پسماندها، مدیریت اجرایی همه پسماندها، غیر از صنعتی و ویژه، در شهرها و روستاها و حریم آنها به‌عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌ها است و در خارج از حوزه وظایف شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به‌عهده بخشداری‌هاست.
برنامه دولت برای ساماندهی زباله‌های شهرهای شمالی
در دولت سیزدهم که از سوی وزیر کشور هم ابلاغ شده و در قالب قرارگاه عملیاتی توسعه و تامین ناوگان و تجهیزات مدیریت شهری و روستایی و با تشکیل کمیته پسماند درحال فعالیت است، بر شکل‌دهی به زنجیره اقتصادی و پایدار مدیریت پسماند، انجام تکلیف قانونی تفکیک از مبدا پسماندهای شهری، توسعه فناوری و نوآوری در حوزه پسماند با هدف تحقق ارتقای کیفیت و اثربخشی و ارزش‌افزوده در این فرآیند از طریق دستیابی شرکت‌های ایرانی به فناوری‌های به‌روز تاکید شده که این مورد مشتمل بر اقداماتی درباره تدوین الگوی تجهیزات با بازدهی بالا، دستیابی به فناوری‌های مورد نیاز، تعیین ماموریت برای دانشگاه‌ها و پارک‌ها تاکید شده است. ارائه برنامه کامل در قالب تعریف و اولویت‌بندی طرح‌ها، آسیب‌شناسی و ارزیابی طرح‌های اجراشده تولید کمپوست، زباله‌سوز، دفنگاه‌ها و مانند آنها و از نظر کیفیت، زمان اجرا، اثربخشی، موانع اجرایی و هزینه‌ها، تبیین مدل مالی مناسب برای اجرای پروژه‌ها، تعیین فرآیندهای گلوگاهی اجرای پروژه‌ها با هدف جلوگیری از بروز مشکلات قبلی، ارزیابی عملکرد استان‌ها و شهرها، برگزاری همایش‌های منظم مجازی با شهرداری‌های کشور با هدف تبیین راهبردها، دریافت طرح‌های نوآورانه و تجربیات موفق شهرهای مختلف، ارائه گزارش‌های ارزیابی و ایجاد هماهنگی و رقابت سازنده و ترویج و آموزش همگانی با هدف افزایش آگاهی‌های عمومی از دیگر برنامه‌هایی است که دولتمردان ازجمله سیدحبیب راضی مدیرکل دفتر محیط‌زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به آنها اشاره می‌کنند.
بیماری‌های پنهان در دل طلای کثیف
بنا به نظر کارشناسان در هر میلی‌گرم شیرابه زباله‌ها بیش از ۱۰۰ میلیون باکتری مضر موجود است که عامل انتقال بیش از ۱۱۸ نوع بیماری حاد است که سلامت انسان و محیط‌زیست را به شدت تهدید می‌کند. برای به دست آوردن تصوری از میزان آلودگی و مسمومیتی که در شیرابه موجود است؛ کافی است بگویم که میزان میکروب‌های موجود در شیرابه بالغ بر ۴۰ هزار برابر زباله‌های معمولی است و حتی حل شدن چند قطره از آن در هر آبی بسان آزاد شدن یک بمب میکروبی خطرناک است که عامل سرایت انواع بیماری‌ها به انسان و دام و گیاه است. بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته فقط یک لیوان شیرابه قادر است یک درخت تناور را به طور کامل از ریشه بخشکاند. بنابراین برخلاف تصورات، ساکنین زباله‌های انباشت از بیمارهای مختلفی رنج می‌برند.
دکتر مریم رفیعی متخصص بیماری‌های عفونی درخصوص انتقال بیماری از پسماند به انسان به «جهان‌صنعت» گفت: سال‌هاست بحث شیرابه پسماندها به یک معضل جدی تبدیل شده است. چنانچه پسماندها بدون ملاحظات ویژه امحا یا رها شوند، تمام مواد عفونی و میکروبی وارد خاک و با اولین بارندگی وارد آب‌های زیرزمینی می‌شوند که سلامت جامعه را به خطر می‌اندازند.وی افزود: مواد شیمیایی موجود در پسماندها گاهی موجب جهش سلولی و در نهایت منجر به سرطان و بیماری‌های مادرزادی می‌شود. بنابراین رهاسازی زباله‌ها در نزدیکی مردم بسیار خطرناک است. این متخصص بیماری‌های عفونی اظهار کرد: ویروس‌ها، قارچ‌ها و در برخی موارد جلبک‌ها نیز ممکن است داخل پسماندهای خانگی وجود داشته باشند که به نظر می‌رسد با وجود قابل رویت نبودن، مشکل‌آفرین و خطرناک‌تر از سایر زباله‌ها باشند. این میکروارگانیسم‌ها و مواد بیولوژیک به دلیل قابل مشاهده نبودن، نه تنها کسانی را که به آنها دست می‌زنند، آلوده کرده، بلکه می‌توانند محیط و اشخاص دیگر را هم به شکل ثانویه آلوده کنند. ماندگاری ویروس‌ها به ویژه روی سطوح سرد و صاف چند هفته تا چند ماه بوده و تمامی بیماری‌های ویروسی قابل انتقال به انسان مانند آنفلوآنزا، کرونا و آدنو ممکن است در زباله‌ها وجود داشته باشد. او با اشاره به وجود بیماری‌های قارچی موجود در زباله‌های خانگی و احتمال انتقال آن به ساکنین یا کارکنان انباشت زباله بیان کرد: قارچ آسپرژیلوس که به ویژه در مواد غذایی کپک‌زده مانند نان وجود دارد، سمی به نام آفلاتوکسین تولید می‌کند که اگر توسط انسان، دام یا طیور مصرف شود، خطرناک بوده و این سم می‌تواند انسان‌ها را مستعد ابتلا به انواع سرطان‌ها به ویژه سرطان کبد کند. دام و طیوری که این مواد غذایی آلوده به آفلاتوکسین را مصرف کرده باشند، شیر، گوشت و پوست آنها نیز آلوده بوده و می‌توانند خطرناک باشند.
رفیعی بیان می‌کند: میکروب‌های موجود در زباله‌ها می‌توانند منجر به عفونت دستگاه گوارش و اسهال و استفراغ شوند. افرادی که در این انباشت زباله‌ها کار می‌کنند، می‌توانند در معرض بیماری‌های دیگری قرار بگیرند که بسیار خطرناک‌تر از بیماری کرونا است.
لینک کوتاه :