رویای تولید ۲۰۰ میلیون تن محصولات پتروشیمی
به گزارش جهان صنعت نیوز: این خبر را مرتضی شاهمیرزایی گفته و البته که پیش از او برخی مقامات وزارت نفت هم از این هدف‌گذاری خبر داده بودند. با روند رو به رشد قیمت محصولات پتروشیمی طی یک سال اخیر، بار دیگر توجه برنامه‌ریزان کشور به سوی سرمایه‌گذاری بر روی صنعت پتروشیمی افزایش یافته است. به خصوص آنکه ارقام حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی رقم قابل ملاحظه‌ای را در آمارهای صادرات ایران نشان داده است. آمارها نشان می‌دهد که سال گذشته ۱۵ میلیارد دلار انواع محصولات پتروشیمی را صادر شده است.
دستیابی به آنچه شاهمیرزایی بر آن تاکید کرده، به نظر می‌رسد به این آسانی‌ها هم امکان‌پذیر نباشد؛ چه آنکه افزایش تولید محصولات پتروشیمی امری سرمایه‌بر و البته زمان‌بر است. آنطور که مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفته در ابتدای پیروزی انقلاب میزان تولید محصولات پتروشیمی ایران ۵/۱ میلیون تن بوده که در عرض ۴۳ سال به ۹۰ میلیون تن رسیده است. مقایسه همین دو بازه زمانی نشان می‌دهد که اگر روند پیشرفت در توسعه این صنعت به همین کندی صورت بگیرد، دستیابی به ۲۰۰ میلیون تن با توجه به شرایط غیرقابل پیش‌بینی سیاست خارجی ایران بسیار دور به نظر می‌رسد. به جز این موضوع، محصولات پتروشیمی نیاز به بازار دارند. تولیدی که بازار نداشته باشد، محکوم به فناست. هرچند در برخی محصولات پتروشیمی مثل اوره و متانول شرایط ایران تقریبا در منطقه غیرقابل رقابت است، اما کشورهای رقیب هم بیکار ننشسته‌اند و به سرعت در حال توسعه صنایع خود هستند.
البته شاهمیرزایی گفته که برای برخی محصولات پتروشیمی از جمله کاتالیست‌ها بازار مناسب وجود دارد. او می‌گوید: درسفری که به روسیه داشتم، مشخص شد کشورهای همسایه نیز به محصولات مصرفی پتروشیمی مثل کاتالیست نیاز دارند. اکنون برای ما یک عیب است که بعد از ۶۰ سال هنوز در این حوزه وابسته باشیم بنابراین باید همه فرآیندهای دانشی را جهت تولید و بومی‌سازی این محصولات طی کنیم.
امیدها و آرزوهای محال
سیدحمید حسینی رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی در این رابطه به «جهانصنعت» می‌گوید: بیش از ۳۰ سال طول کشیده تا ظرفیت تولید پتروشیمی به ۹۰ میلیون تن رسیده است. اینکه آقای شاهمیرزایی می‌گویند، می‌خواهند ظرفیت را تا ۱۰ سال آینده به ۲۰۰ میلیون تن برسانند، به نظر می‌آید بیشتر آرزو و امیال را بیان کردند. زیرا اولا پتروشیمی یک صنعت سرمایه‌بر است، که نیاز به سرمایه‌گذاری کلان دارد. دوما همین حالا فروش محصولات پتروشیمی مانند مانند اوره، آمونیاک و متانول با مشکل مواجه است. وی با بیان اینکه به جای توسعه پتروشیمی‌ها بهتر است به سراغ صنایع پایین‌دستی برویم، عنوان کرد: به جای توسعه واحدهای پتروشیمی بهتر است که حلقه سوم صنعت پتروشیمی را که رها شده، کامل کنیم و این کار نیاز به دانش فنی و تجهیزات و سرمایه دارد که ما نداریم. حسینی تصریح کرد: به نظر من بدون توافق برجام و جذب سرمایه خارجی طرح این‌گونه وعده‌ها بیشتر امید دادن به آینده است. در حالی که ما نمی‌توانیم محصولات پتروشیمی‌ها فعلی را بفروشیم یا پروژه‌های در دست احداث این واحدها را بدون سرمایه مناسب تکمیل کنیم. او تاکید کرد: اگر چه در تولید اتیلن، پلیمرها و پروپلین هنوز جای کار وجود دارد اما توسعه صنایع پایین‌دستی باید در اولویت قرار بگیرد.
حسن مرادی نماینده پیشین مجلس و کارشناس انرژی هم در این رابطه به «جهانصنعت» گفت: بازار جهانی بسیار گسترده و متنوع است. نیازهای بازار جهانی به‌گونه‌ای است که با سرمایه‌های موجود در کشور نمی‌توان به رقابت‌های جهانی رسید و لازم است که سرمایه مناسب برای توسعه این صنعت جذب شود.
وی افزود: به نظر من بهتر است پیش از شروع به انجام هر پروژه‌ای در صنعت پتروشیمی، بررسی از نیاز بازار جهانی صورت بگیرد و براساس نیاز و ارزش افزوده‌ای که می‌توان ایجاد کرد، اقدام به تولید محصول کرد. بنابراین نیازهای مشتریان باید در اولویت قرار بگیرد.مرادی با بیان اینکه برخی مشتریان محصولات پتروشیمی ایران به صورت سنتی وجود دارد، یادآور شد: به نظر من امکان اینکه این میزان محصول در کشور تولید شده و در بازار جهانی مشتری داشته باشد، وجود دارد. مهم این است که بتوانیم از فرمول‌های تجاری و مدرن و مشخص استفاده کنیم و این فرمول‌ها را به صورت واقعی به کار ببندیم. تا بتوانیم تولیدی که برازنده مصرف باشد داشته باشیم.
عبور از خام‌فروشی
مرتضی فیروزی کارشناس انرژی هم در این رابطه به «جهانصنعت» می‌گوید: اینکه ما بتوانیم طرف ۱۰ سال آینده تولید پتروشیمی را به ۲۰۰ میلیون تن برسانیم، امر غیرممکنی نیست. البته بسیار مشکل است. زیرا در حال حاضر ظرفیت تولید پتروشیمی ۹۰ میلیون تن است. قرار است تا سال ۱۴۰۶ به ۱۳۵ میلیون تن برسد. این بحث کمیتی موضوع است. اگر بخواهیم به ۲۰۰ میلیون تن برسیم ناچاریم خوراک اولیه آن را که امروزه عمدتا گاز است، تامین کنیم.
وی افزود: چون پتروشیمی مایع خیلی به‌صرفه نیست و با گاز تولید می‌شود. بنابراین باید ظرفیت تولید گاز را افزایش دهیم تا بتوانیم این را تامین کنیم. موضوع دوم این است که ما در حال حاضر ظرفیت تولید ۲۴ میلیون تن صادرات پتروشیمی را داریم.
او با بیان اینکه این میزان صادرات عمدتا مختص به محصولات کلان صنعت پتروشیمی است، خاطرنشان کرد: در واقع محصولات با ارزش افزوده بالا صادر نشده است. بنابراین به نوعی (به صراحت نه) ما خام‌فروشی انجام دادیم، یعنی گاز را به متانول تبدیل کرده و بعد صادر کردیم.این کارشناس پتروشیمی با تاکید بر اینکه مشکل صنعت پتروشیمی ما این است که هم لازم است سرمایه‌گذاری جدید انجام شود و هم روی واردات تکنولوژی جدید تمرکز شود، گفت: علاوه بر این دو مورد، نیاز به مدیریت قوی هم برای اداره این صنایع داریم که به سمت محصولات پایین‌دستی حرکت کنیم. چون اگر به سمت محصولات پایین‌دستی نرویم به ارزش‌افزوده دست نخواهیم یافت.فیروزی گفت: زمانی می‌توانیم با اطمینان بگوییم که ۲۰۰ میلیون تن محصول می‌توانیم تولید کنیم که ارزش‌افزوده نهایی بالایی به دست بیاید. در غیر این صورت خام‌فروشی خیلی هنر نیست. هنر آن است که ارزش‌افزوده نهایی چقدر باشد. ضمن اینکه باید توجه داشت که آیا بازار جهانی کشش این میزان تولید را دارد یا خیر.این کارشناس انرژی در ادامه گفت: واقعیت این است نرخ رشد محصولات پتروشیمی، پلیمری در سال‌های اخیر حدود ۵/۴ درصد بوده، این در حالی است که نفت کمتر از ۱ درصد رشد داشته است. بنابراین می‌توان روی توسعه این صنایع کار کرد. چون هم ما گاز ارزان داریم که تولید را مقرون به‌صرفه می‌کند و هم توسعه این صنعت مزیت نسبی بزرگ کشور است.فیروزی گفت: ای کاش ما در سال‌های گذشته روی این بیشتر تمرکز می‌کردیم به خصوص روی گازمان که خوراک را به پتروشیمی‌ها می‌دادیم که هم ارزش افزوده بسیار بالایی داشت و هم می‌توانست بخش زیادی از نیروی کار کشور را جذب کند.
به روایت آمار
گزارش‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر ۶۷ مجتمع پتروشیمی با ظرفیتی حدود ۹۰ میلیون تن در سال در کشور فعال است. این صنعت در سال ۹۹ بدون نظر گرفتن طرح‌هایی که در ماه‌های پایانی سال به بهره‌برداری رسیده‌اند، عملکرد ۷۷ درصدی نسبت به ظرفیت اسمی قابل بهره‌برداری داشته و با تولید حدود ۲/۳۴ میلیون تن محصول قابل فروش، درآمدی معادل ۱۵ میلیارد دلار را برای کشور محقق کرده است؛ ۸/۲۷ میلیون تن مواد شیمیایی، ۸/۷ میلیون تن انواع پلیمر و ۸/۶ میلیون تن کودهای شیمیایی در سال گذشته در این صنعت تولید و حدود ۱۱ میلیون تن محصول میانی در این صنعت به‌عنوان خوراک‌های بین مجتمعی مبادله شده است. پیش‌بینی می‌شود امسال نیز بیش از ۵/۲۱ میلیارد دلار در این صنعت درآمد به دست آید.همچنین مجموع تامین مالی ارزش صنعت پتروشیمی ایران برای احداث طرح‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی از سال ۱۳۷۷ تا پایان ۱۳۹۹ از منابع داخلی و خارجی معادل ۳/۲۶ میلیارد دلار بوده است. صندوق ذخیره ارزی با ۱/۲ میلیارد دلار و صندوق توسعه ملی با ۶ میلیارد دلار از جمله منابع تامین مالی داخلی با سهم ۳۱ درصدی است.
سهم منابع خارجی نیز ۶۲ درصد است که سه کشور آسیایی امارات، چین و ژاپن با هفت میلیارد دلار و هشت کشور اروپایی فرانسه، انگلیس، آلمان، ایتالیا، بلژیک، اسپانیا، هلند و اتریش با مبلغ ۴/۹ میلیارد دلار بیشترین سهم را در تامین مالی از منابع خارجی در صنعت پتروشیمی ایران داشته‌اند. ۸/۱ میلیارد دلار به دیگر منابع داخلی و خارجی (مانند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، فروش اوراق ارزی در خارج کشور و یا تسهیلات ارزی پراکنده دریافت‌شده از بانک‌های داخلی) اختصاص دارد.
لینک کوتاه :