جامعه فلاکت‌زده

جمشید عدالتیان‌شهریاری *

برای آنکه بدانیم خانوارهای کشور از نظر رفاهی در چه سطحی قرار دارند می‌توان از شاخص‌های مختلفی اعم از ضریب جینی، نرخ فلاکت و همچنین درآمد سرانه بهره گرفت. درآمد سرانه که بیان‌کننده سهم هر فرد از تولید ناخالص داخلی است از جمله شاخص‌هایی است که در دهه اخیر افت قابل توجهی داشته است. در چند سال اخیر و از زمان بازگشت تحریم‌ها و مواجه شدن با بحران شیوع ویروس کرونا تولید ناخالص داخلی به حرکت خود در مسیر نزولی ادامه داده و رشد اقتصادی کشور نیز در سایه افت سرمایه‌گذاری و منفی شدن نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص منفی بوده است.

هرچند نرخ رشد اقتصادی سال گذشته با اندکی بهبود همراه شد، اما به نظر می‌رسد اقتصاد کماکان در حال دست و پنجه نرم کردن با آثار و تبعات تحریم و بحران کروناست. بر این اساس می‌توان استدلال کرد که درآمد سرانه خانوار به دلیل عدم بازگشت تولید ناخالص داخلی به سطح سال‌های قبل از تحریم و کرونا در سطح پایینی قرار دارد که دلالت بر وضعیت نامناسب رفاهی جامعه دارد. ضریب جینی نیز شاخص دیگری برای سنجش وضعیت رفاهی خانوارهاست که به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی سال‌های اخیر با رشد همراه شده و به افزایش شکاف درآمدی طبقات بالا و پایین جامعه انجامیده است. در ادامه نیز به دلیل افزایش قابل توجه نرخ تورم و افت وضعیت اشتغال، سطح فلاکت دهک‌های مختلف درآمدی، به ویژه دهک‌های پایین و آسیب‌پذیر با رشد همراه شده است.

بنابراین از یک سو به دلیل عقب‌ماندگی نرخ رشد سرمایه‌گذاری از نرخ استهلاک شرایط برای ایجاد شغل مهیا نشده و از سوی دیگر به دلیل افزایش بی‌انضباطی‌های پولی و مالی فضا برای رشد شاخص‌های تورمی بسیار مناسب بوده است. آمارهای رسمی نیز هرچند نرخ بیکاری را تک‌رقمی اعلام می‌کنند اما برآوردها حاکی از بیکاری ۲۵ تا ۳۰ درصدی نیروهای تازه‌وارد به بازار کار است. بدیهی است فشارهای تورمی سال‌های اخیر نیز هم به دلیل کاهش درآمد سرانه خانوار و هم افزایش شکاف درآمدی دهک‌های بالا و پایین، بیش از همه به دهک‌های پایین و میانی اصابت کرده است. تداوم این شرایط و عدم بهبود در شاخص‌های اقتصادی، به معنای ریزش بیشتر طبقات متوسط درآمدی به زیر خط فقر است، مساله‌ای که می‌تواند جامعه را به نقطه خطرناک اقتصادی و اجتماعی برساند.

*اقتصاددان

وضعیت شاخص فلاکت از سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰