درد مزمن بیکاری

به گزارش جهان صنعت نیوز: طبق اطلاعات تازه منتشر شده از مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در کشور ۲/۹ درصد بوده که نسبت به سال قبل از آن یعنی ۱۳۹۹، تنها چهار دهم درصد کاهش یافته است. در این راستا نکته حائزاهمیت این است که پس از کاهش محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری کرونا و راه افتادن بخش‌های مختلف اقتصادی کشور در طول ماه‌های گذشته، نرخ بیکاری در کشور نسبت به سال ۱۳۹۹ که همه‌گیری باعث از دست رفتن بخش قابل ملاحظه‌ای از مشاغل شده، تغییر چندانی نکرده است.

در آمارهای منتشر‌شده، نرخ مشارکت اقتصادی در کشور نیز قابل تامل است، به طوری که یافته‌های موجود نشان می‌دهد از ۶۳ میلیون جمعیت بالای ۱۵ سال کشور، ۹/۴۰ درصد فعال و ۱/۵۹ درصد یعنی ۳۷ میلیون نفر غیرفعال محسوب می‌شوند. همچنین از میان جمعیت فعال که ۸/۲۵ میلیون نفر برآورد شده‌اند، نرخ بیکاری ۲/۹ درصد محاسبه شده است. علاوه بر این از میان ۴/۲۳ میلیون جمعیت فعال، ۶۱ درصد یعنی حدود ۲/۱۴ میلیون نفر اشتغال با ۴۴ ساعت و بیشتر در هفته داشته و در حدود ۱/۸ میلیون نفر (۹/۳۴ درصد) کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده‌اند. نکته حائز اهمیت نیز این است که از میان ۱/۸ میلیون نفری که کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار می‌کنند، ۱/۲۹ درصد یعنی جمعیتی بالغ بر ۳/۲ میلیون نفر دارای اشتغال ناقص هستند.

واقعیت چیز دیگری است

اگرچه موضوع بیکاری یکی از معضلات قدیمی در ایران و معیار مهمی در خصوص وضعیت اقتصادی نامناسب و عدم ایجاد فرصت‌های برابر برای نیروی انسانی کشور است، اما بررسی واقعیت‌های میدانی نشان می‌دهد که شرایط اشتغال و نرخ بیکاری به مراتب قابل توجه‌تر از آمارهای رسمی مرکز آمار ایران است. زمستان سال گذشته حجت‌الله عبدالملکی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که در کشور بیش از ۱۴ میلیون نفر شغل نامناسب داریم و ۵/۲ میلیون نفر نیز بیکار مطلق هستند. به همین دلیل کارشناسان معتقدند که همین ۱۴ میلیون نفری که دارای شغل نامناسب بوده و جزو شاغلان کشور محسوب می‌شوند را باید به نوعی در میان جمعیت بیکاران فرض کرد، چراکه منظور از شغل (JOB) علاوه بر داشتن پیشه دارای مزایا و بیمه مطابق قانون کار، باید در روند ارزش‌افزوده به تولید ناخالص داخلی نیز موثر باشد.

در این رابطه بررسی آمارهای سامانه ملی اشتغال و کسب‌و‌کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، واقعیت‌های دیگری را فراتر از اطلاعات مرکز آمار ایران نشان می‌دهد. مطابق آمارهای این سامانه از ۷/۸۵ میلیون نفر جمعیت ایران، ۶۷ میلیون نفر در سن کار قرار دارند که از این میان ۵/۲۲ میلیون نفر فعال و ۴/۴۴ میلیون نفر غیرفعال هستند! همچنین از میان ۵/۲۲ میلیون جمعیت فعال کشور ۷/۱۹ میلیون نفر شاغل و ۷/۲ میلیون نفر نیز بیکار هستند و به همین میزان نیز شاغل غیررسمی وجود دارد.

علاوه بر این در حالی نرخ مشارکت اقتصادی برای مردان تنها در استان تهران، ۳۵/۴۶ درصد اعلام شده که این نرخ برای زنان ۱۸ درصد است؛ یعنی تقریبا نیمی از جمعیت استان ۱۸ درصد در فرآیند اقتصادی فعال هستند که این امر با توجه به نرخ بالای تحصیل در میان زنان نشان‌دهنده عدم ایجاد فرصت‌های شغلی و سرمایه‌گذاری مناسب در این زمینه است.

در این رابطه برای شهر و استان تهران به عنوان نمونه‌ای از مناطقی که بیشترین فرصت‌های شغلی وجود دارد، میزان بیکاری جوانان در شهر تهران ۹۷/۱۷ و برای کل استان ۶۳/۱۳ درصد اعلام شده که از میان بیکاران ۹۲/۲۴ درصد را زنان و ۹۱/۱۸ درصد را مردان تشکیل می‌دهند. همچنین در این استان ۶۳/۲۲ درصد از زنان و ۹۶/۱۰ درصد از مردان در مشاغل غیررسمی اشتغال دارند.

۴۰ درصد بیکاران فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند

از سوی دیگر مطابق با اعلام مرکز آمار ایران در بهار سال گذشته، از میان بیکاران کشور، بیش از ۹۲۴ هزار نفر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بوده‌اند؛ این بدان معناست که در بهار سال گذشته میزان بیکاران کشور ۲/۲ میلیون نفر اعلام شده و رقم بیکاران با مدارک آموزش عالی نشان می‌دهد که ۳/۴۰ درصد از بیکاران را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل داده‌اند. نکته مهم بعدی از بهار سال گذشته تا امسال این است که مرکز آمار ایران اعلام کرده که در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹، میزان بیکاری ۴/۰ درصد کاهش داشته است؛ با این حال آخرین به‌روز‌رسانی سامانه ملی اشتغال و کسب‌و‌کار که مربوط به ۳۱ فروردین ماه امسال است، نشان می‌دهد که میزان بیکاران دو میلیون و ۷۹۴ هزار و ۹۴۶ نفر ثبت شده است؛ یعنی ۵۰۰ هزار نفر بیشتر از مدت زمان مشابه آمار مرکز آمار ایران در بهار سال ۱۴۰۰.

وعده‌های بی‌نتیجه

در همین رابطه و در خصوص یافته‌های موجود از آمار و اطلاعات رسمی چند نکته قابل بررسی وجود دارد. نخست اینکه وزیر کار از همان ابتدایی که رای اعتماد از مجلس گرفت، اعلام کرد که قصد داریم تا پایان ۱۴۰۱، بیش از ۸/۱ میلیون شغل ایجاد کنیم. وی همچنین اخیرا در صحبت‌های خودش در نماز جمعه گفت که با احیای هزار کارخانه و واحد تولیدی شرایطی را فراهم آورده‌ایم که ۵۰۰ هزار نفر به سرکارهای خود بازگردند.

حال سوال این است که اولا در شرایطی که نرخ تشکیل سرمایه در طول یک دهه اخیر منفی بوده است، چگونه می‌توان در شرایطی کنونی سرمایه‌گذاری در کشور، بیش از ۸/۱ میلیون شغل جدید ایجاد کرد؟ دومین سوال این است که چطور در شرایطی که اعلام شده ۵۰۰ هزار نفر تنها در بخش صنعت به سرکار رفته‌اند، میزان جمعیت بیکار کشور از ۲/۲ میلیون نفر در بهار ۱۴۰۰ به ۷/۲ میلیون نفر در بهار ۱۴۰۱ رسیده است؟

این موارد نشان می‌دهد که با وجود تمامی وعده‌ها و سیاستگذاری‌های صورت گرفته، معضل قدیمی بیکاری همچنان در ایران وجود داشته و به عنوان تابعی از شرایط کلی اقتصاد کلان کشور نیز تشدید شده است؛ برای نمونه از میان ۹۰۰ هزار جمعیت بیکار با تحصیلات دانشگاهی، بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که قشر قابل ملاحظه‌ای از این جمعیت که ۴۰ درصد میزان بیکاران را تشکیل می‌دهند، از یافتن شغل مناسب برای خود دلسرد شده‌اند.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژه