پیوند عمیق دعایی و امام خمینی (ره)

غلامرضا ظریفیان *

 فقدان محمود دعایی بسیار بزرگ و جبران ناپذیر است چراکه جامعه امروز ما به این‌گونه افراد نیاز مبرمی دارد. او همواره تلاش می‌کرد با یافتن نقاط مشترک بین انسان‌ها، آنها را به یکدیگر متصل کند. در واقع او سعی داشت نوعی ارتباط عمیق بین جریان‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ایجاد کند. ایشان از دیرباز به دلیل روحیه عدالت‌خواهانه و ضدظلمی که داشت، به عنوان فردی مبارز بخش عظیمی از زندگی خود را در موقعیت‌هایی گذراند که آن موقعیت‌ها برای او شرایط استثنایی ایجاد می‌کرد.

محمود دعایی به شدت به منش و سلوک امام علاقه داشت و پیوند ایشان با امام‌خمینی‌(ره) از پیش از سال ۴۲ آغاز شد و پس از آن سعی کرد که فقط یک پیوند قلبی نباشد و در عمل هم در کنار امام بود؛ همان‌طور که در کنار امام در مهاجرت‌های مختلف به ویژه در عراق حضور داشت. حضور ایشان در عراق بسیار تاثیرگذار بود، چراکه در عراق و خارج از عراق، فلسطین، لبنان، سوریه و اروپا و آمریکا شاهد جمعیت متکثری بودیم که او میان جریان‌های مختلف با دیدگاه‌ها و عملکردهای مختلف پیوند ایجاد می‌کرد.

محمود دعایی به تنهایی یک رسانه بود، به هر حال با فضای مجازی به شکل الان، روبه‌رو نبودیم. ایشان هم دست به قلم می‌برد و سعی می‌کرد از فرصتی که در عراق دارد استفاده کند و در جریان مبارزه رادیو عراق را به خدمت بگیرد و از آن یک رسانه ایجاد کند و رساندن صداهای مختلف و بازتاب نوع رویکردی که امام‌خمینی‌(ره) به مسائل داشت، از کارهای او بود. او در عین ارتباطی که با جریان‌های مختلف برقرار و پیوندی که بین آنها ایجاد می‌کرد، همواره در کنار امام بود و تلاش کرد صدای دفاع از مظلومیت و مبارزه با ظلم و ستم و بی‌عدالتی را به بلندگوی بزرگی تبدیل کند؛ صدایی که محمود دعایی از عراق پخش می‌کرد، اطلاعات و تحلیل‌هایی که ارائه می‌کرد تکیه‌گاه مهمی برای اتصال و ارتباط مبارزان شده بود.

پس از پیروزی انقلاب هم امام‌(ره) را رها نکرد و به دلیل ماهیتی که در عراق داشت به عنوان اولین سفیر ایران در این کشور، تمام تلاش خود را به کار گرفت تا عراقی‌ها را متوجه کند که با انقلاب نوپای ایران باید مهربانانه‌تر برخورد کنند و هم مسائلی که به سمع و نظر مسوولان تصمیم‌گیرنده کشور می‌رساند، حائزاهمیت بود.

پس از بازگشت محمود دعایی به ایران، ایشان تکیه‌گاه بسیاری از روشنفکران، نویسندگان و آزادیخواهان مختلف بود، کارهای بسیاری انجام داد، دقت بالایی در حفظ انقلاب نوپای ایران و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به آن داشت. بسیار تلاش کرد که سنگ صبوری باشد برای افراد مختلف و در امان ماندن از آسیب‌های مختلف فرهنگی- سیاسی.

محمود دعایی پس از اینکه نمایندگی امام‌(ره) را در روزنامه اطلاعات برعهده گرفت تلاش کرد انصاف و عدالت و وحدت میان جریان‌های مختلف را رعایت کند. او در روزنامه اطلاعات هم به لحاظ فنی، هم به لحاظ کیفیت و هم به عنوان یک نهاد، تمام تلاش خود را کرد که همکاران مطبوعاتی در آنجا هم از نظر معیشت و مراقبت از خبرنگاران و نویسندگان با خیال راحت زندگی کنند و از به حاشیه رانده شدن آنها جلوگیری می‌کرد.

محمود دعایی یک اصلاح‌طلب به معنای واقعی بود که هم از لحاظ سلوک و سادگی در زندگی و منش و روش خاص خود، عناوین را ساختارشکنانه کنار می‌گذاشت. زمانی که در وزارت علوم مسوولیت معاونت دانشجویی را برعهده داشت، شاهد بودم که محمود دعایی به طور مکرر و بدون اطلاع قبلی برای رسیدگی به مشکلات دانشجویان و اساتید به صورت حضوری به وزارت مراجعه می‌کرد.

محمود دعایی به خاطر مسوولیتی که داشت اعتقادات و منش خود را به دلیل مرزبندی‌های سیاسی کنار نمی‌گذاشت. دعایی یک نمونه و الگو و یک کنشگر واقعی بدون مرزبندی بود. انسانیت و نگاه فرهنگی او به رسانه و تحولات اجتماعی همواره راهگشا بود. او در عین تواضع بی‌ریای خود تلاش می‌کرد رنجی را از دردمندی کاهش دهد. فقدان او ضایعه‌ای بزرگ برای کشور است و منش و سیره او یادگار گرانقدری است که باید آنها را به کار گرفت.

شاید درگذشت او هم پیوندی دارد با ایام رحلت امام‌خمینی‌(ره) و قیام ۱۵ خرداد، چراکه او مبارزی اخلاقی و در عین حال شیفته منش امام بود.

* استاد دانشگاه و معاون وزیر علوم در دولت‌های هفتم و هشتم

اخبار برگزیدهیادداشت