چهار راهکار عبور از چالش‌های محیط‌زیستی
به گزارش جهان صنعت نیوز: چندی پیش اجلاس گلاسکو با محوریت مسائل محیط‌زیستی برگزار شد. نمونه اخیر، تلاش جهانی برای مواجهه هوشمندانه با آسیب‌ها و پیامدهای ناشی از پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی است. محورهای مورد توافق در این اجلاس شامل: کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، پایان دادن به جنگل‌زدایی تا سال ۲۰۳۰ و کاهش مصرف زغال‌سنگ است. با توجه به بحرانی شدن وضعیت محیط‌زیست کشورمان در سال‌های اخیر و پیچیده‌تر شدن ابعاد مربوط به آن ازجمله خشکیدن دریاچه ارومیه و دیگر تالاب‌های کشور، مسائل مربوط به مدیریت‌بخشی آب و آثار و پیامدهای اجتماعی و امنیتی مترتب بر آن و همچنین روند فزاینده آلودگی هوا در پایتخت و دیگر شهرهای صنعتی، توجه بیش از پیش به آسیب‌های ناشی از مسائل زیست‌محیطی ضرورت دارد. در خاتمه گزارش، راهکارهای تامین اعتبارات کافی از طریق ارتقای همکاری‌ها با سازمان‌های بین‌المللی، اتخاذ رویکرد مدیریت جامع و یکپارچه محیط‌زیست کشور، ارتقای فرهنگ و سواد زیست‌محیطی جامعه برای تقویت روحیه همکاری شهروندان با سیاست‌های زیست‌محیطی برای مدیریت هرچه بهینه‌تر مسائل پیرامون محیط‌زیست کشور و به کارگیری سیاست‌های مدیریت انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور پیشنهاد شده است.
امروزه واکنش به بحران زیست‌محیطی در میان کشورها و سازمان‌های بین‌المللی در حال گسترش و نگرانی‌های زیست‌محیطی به مساله جدی امنیتی در مناسبات بین‌المللی تبدیل شده است. کنفرانس تغییر آب و هوایی پاریس ۲۰۱۵ و اجلاس زیست‌محیطی گلاسکو ازجمله اجماع‌های جهانی برای حل مساله جهانی تغییر اقلیم و کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی است. ایران نیز از تبعات این بحران‌های زیست‌محیطی مصون نیست و همواره در معرض تهدیدات زیست‌محیطی جدی قرار دارد. چنین به نظر می‌رسد عواملی مانند آلودگی آب رودخانه‌ها و دریاها، خشکسالی و تغییرات آب و هوایی که موجب مهاجرت و جابه‌جایی جمعیت می‌شوند، تاثیرات زیادی بر امنیت ملی و اقتصادی ایران می‌گذارد.
هم‌اکنون تغییرات اقلیمی و مسائل و چالش‌ها درباره آن در حال تبدیل شدن به یکی از نگرانی‌های اصلی زیست در کره زمین است. اجلاس جهانی زیست‌محیطی گلاسکو را که چندی پیش با حضور تعداد زیادی از کشورهای جهان برگزار شد، می‌توان یکی از اقدامات مهم در راستای واکنش به نگرانی‌های در حال افزایش درباره مسائل تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی قلمداد کرد. تبیین محورها و تصمیمات طرح‌شده در این اجلاس از جهات مختلف حائز اهمیت است. گزارش سال ۲۰۲۰ سازمان ملل متحد نشان داد که با تعهد فعلی دولت‌ها در زمینه انتشار گازهای گلخانه‌ای، میانگین دمای زمین تا پایان این قرن نزدیک به ۳ درجه افزایش می‌یابد. این میزان گرمایش زمین منجر به فجایعی جبران‌ناپذیر می‌شود. این در حالی است که کارشناسان سازمان ملل متحد پیشتر در گزارشی درباره پیامدهای مخرب تغییرات اقلیمی، هشدار داده بودند که گرم شدن کره زمین بیشتر از ۵/۱ درجه سانتیگراد، تاثیرات جبران‌ناپذیری بر سیستم‌های انسانی و زیست‌محیطی دارد که خشکسالی، قحطی و انقراض گونه‌ها تنها برخی از این عواقب است. گزارش حاضر به بررسی مهم‌ترین تصمیمات اتخاذشده در اجلاس گلاسکو در خصوص محیط‌زیست و نیز پیش شرط‌های تحقق آن می‌پردازد.
روند تغییرات آب و هوایی و انتشار گازهای گلخانه‌ای
گرمایش جهانی یکی از پدیده‌هایی است که اهمیت توجه به آن در حال افزایش است. روند تغییرات دمای کره زمین در نمودار شماره ۱ به تصویر کشیده شده است. افزایش دمای کره زمین از قرن ۲۰ و با افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی روند افزایشی به خود گرفته است. آهنگ افزایش دمای کره زمین در دهه‌های اخیر افزایش یافته است که به نظر می‌رسد، افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای به دلیل افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی ازجمله دلایل اصلی افزایش گرمایش جهانی است. بررسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد برای آنکه افزایش دمای کره زمین تا پایان سده حاضر به ۵/۱ درجه سانتیگرادی محدود باشد، لازم است تا سال ۲۰۳۰، انتشار گازهای گلخانه یا حدود ۴۵ درصد کاهش یابد درحالی که با تداوم روند موجود انتظار می‌رود تا پایان سال ۲۰۳۰، انتشار این گازها ۱۴ درصد بیشتر شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد روند جهانی انتشار گازهای گلخانه‌ای (دی اکسیدکربن) در ۳ دهه اخیر با رشد شتابانی همراه بوده است. گفتنی است، کاهش انتشار در سال ۲۰۲۰ به طور عمده به دلیل کاهش استفاده از انرژی به دنبال محدودیت‌های ناشی از شیوع گسترده کرونا بوده است. بنابراین، روند بلندمدت انتشار گازهای گلخانه‌ای روندی افزایشی است که اگر تغییر جهت نیابد، افزایش گرمایش جهانی به سطوحی بسیار بالاتر از وضعیت کنونی، کاملا محتمل است.
کشورهای درحال توسعه که مدت‌هاست از آثار تغییرات آب و هوایی لطمه می‌بینند، به طور یکپارچه خواستار عدالت آب و هوایی شدند. آنها اعلام کردند: «کشورهای ثروتمند مسوول انتشار بخش اعظم گازهای گلخانه‌ای هستند، اما زیان این وضعیت به کشورهای فقیر وارد می‌شود.» کشورهای ثروتمند و آلوده‌کننده محیط‌زیست وعده‌های متعددی درباره کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در آینده مطرح کرده‌اند. هند که کشوری بسیار وابسته به زغال‌سنگ است، موافقت کرده است تا سال ۲۰۷۰ خالص انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را به صفر برساند. برزیل نیز سال ۲۰۵۰ را برای این منظور تعیین کرده است. بیش از ۱۰۰ کشور وعده داده‌اند تا سال ۲۰۳۰، انتشار گاز متان را ۳۰ درصد کاهش دهند. گروهی دیگر از کشورها نیز وعده داده‌اند تا سال ۲۰۳۰، جنگل‌زدایی را متوقف کنند. چین، بزرگ‌ترین منتشرکننده گازهای گلخانه‌ای در جهان، اعلام کرده است که تا سال ۲۰۳۰ اجازه می‌دهد انتشار این گازها افزایش یابد، اما تا سال ۲۰۶۰ خالص انتشار این گازها را به صفر می‌رساند.
محورهای مهم اجلاس گلاسکو
در سال‌های اخیر فعالیت‌های دیپلماتیک برای رسیدن به توافق‌های بین‌المللی بر سر مسائل محیط‌زیست جهانی شتاب زیادی گرفته است که می‌تواند نشان‌دهنده درک این مساله از سوی جامعه جهانی باشد که تخریب محیط‌زیست تهدیدی واقعی برای همه مردم جهان است. توافق بر سر مهار جمعیت، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حفظ محیط‌زیست، جلوگیری از تخریب جنگل‌های پرباران استوایی، مهار آلودگی و حفاظت از گونه‌های در خطر همگی ضرورت دارد. اجلاس گلاسکو نمونه اخیر تلاش‌های بین‌المللی برای مواجهه هوشمندانه با پدیده‌های اقلیمی است. برخی از مهم‌ترین محورهایی که در اجلاس جهانی گلاسکو مطرح شده به صورت زیر است.
کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای
یکی از محورهای اصلی اجلاس جهانی گلاسکو، تلاش موثر برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به عنوان عامل اصلی گرمایش جهانی است. پس از اینکه کشورهای عضو «گروه ۲۰» که اعضای آن عامل انتشار ۸۰ درصد گازهای گلخانه‌ای هستند، نتوانستند به هدف توقف کامل انتشار گاز کربن به جو زمین تا سال ۲۰۵۰ متعهد شوند، اجلاس گلاسکو از این بابت که بتواند تلاشی جدی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای صورت دهد، مورد توجه جدی تحلیلگران قرار گرفت. گزارش سال ۲۰۲۰ سازمان ملل متحد نشان داد که با تعهد فعلی دولت‌ها در زمینه انتشار گازهای گلخانه‌ای، میانگین دمای زمین تا پایان این قرن نزدیک به ۳ درجه افزایش می‌یابد. این میزان گرمایش زمین منجر به فجایعی جبران‌ناپذیر می‌شود. کارشناسان سازمان ملل متحد پیشتر در گزارشی درباره پیامدهای مخرب تغییرات اقلیمی، هشدار داده بودند که گرم شدن کره زمین بیشتر از ۵/۱ درجه سانتیگراد، تاثیرات جبران‌ناپذیری بر سیستم‌های انسانی و زیست‌محیطی می‌گذارد که خشکسالی، قحطی و انقراض برخی گونه‌ها تنها بعضی از این عواقب است.
پایان دادن به جنگل‌زدایی تا سال ۲۰۳۰
بر اساس آمارهای رسمی، تنها در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۵۸ هزار کیلومترمربع از جنگل‌های جهان از بین رفته است. بنا به اظهارنظر هیات فرادولتی سازمان ملل در حوزه تغییرات آب و هوایی، تخریب جنگل‌ها یکی از عوامل اصلی افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان شمرده می‌شود و ۲۳ درصد از کل گازهای گلخانه‌ای از محل کشاورزی، جنگلداری و دیگر کاربری‌های زمین منتشر می‌شود. با اینکه فعالان محیط‌زیست و بسیاری از سیاستمداران سال‌هاست که تلاش می‌کنند جنگل‌های باقیمانده در جهان را دست‌نخورده نگه دارند، عده‌ای بر این باورند که این توافق جدید نقطه عطفی در حفظ جنگل‌هاست. پایان دادن به جنگل‌زدایی ازجمله محورهای مهم مورد بحث این اجلاس به شمار می‌رود. کشورهای شرکت‌کننده متعهد شدند تا پایان دهه جاری میلادی به روند جنگل‌زدایی و تخریب زمین پایان دهند و برای محافظت و احیای جنگل‌ها ۱۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کنند. توافق اخیر کشورهای حاضر در اجلاس گلاسکو درباره پایان دادن به جنگل‌زدایی، مکمل توافقی است که سال ۲۰۱۴ در نیویورک میان ۴۰ کشور در ارتباط با حفاظت از جنگل‌ها حاصل آمد. طبق این توافق، کشورها متعهد شدند که در سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵، ۷۵/۸ میلیارد پوند (۱۲ میلیارد دلار) به کشورهای درحال توسعه برای حفاظت از جنگل‌ها کمک کنند. بیش از ۳۰ سرمایه‌گذار خصوصی نیز در این پیوند ۳/۵ میلیارد پوند تعهد دادند. همچنین، ۵ کشور ازجمله انگلیس و آمریکا و گروه از سازمان‌های جهانی خیریه اعلام کردند که بودجه‌ای معادل ۷/۱ میلیارد دلار برای حفاظت از جنگل‌ها به دست مردمان بومی مناطق اختصاص می‌دهند.
کاهش مصرف زغال‌سنگ
یکی دیگر از نتایج این اجلاس، این است که کشورها توافق کردند با کنار گذاشتن مصرف زغال‌سنگ، انتشار گاز دی‌اکسیدکربن را تا سال ۲۰۵۰ به صفر برسانند. توافق گلاسکو نخستین معاهده اقلیمی است که به صراحت قصد کاهش مصرف زغال‌سنگ، بدترین عامل گازهای گلخانه‌ای را دارد. همچنین، این کشورها متعهد شدند که اهداف و تعهدات خود را برای مقابله با آثار تغییرات آب و هوایی و نحوه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، هر ۵ سال یک بار بازبینی و بررسی کنند. همچنین، قرار است که این کشورها سالانه گزارشی را درباره روند پیشرفت خود و برنامه‌هایی که برای دستیابی به این اهداف در آنها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ارائه کنند. گفتنی است، مخالفت هند سبب شد تا بند مربوط به قطع استفاده از زغال‌سنگ و ارائه یارانه به سوخت‌های فسیلی حذف شود. در پایان کشورها موافقت کردند به جای کنار گذاشتن زغال‌سنگ، مصرف آن را کاهش دهند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد موفقیت اجلاس گلاسکو درمقام عمل به اجرایی شدن برنامه‌های عملی کشورها به ۵ موضوع بسیار مهم وابسته است: ۱) کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای، ۲) تامین مالی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی، ۳) قیمت‌گذاری کربن، ۴) راه‌حل‌های حفاظت از طبیعت و جلوگیری از جنگل‌زدایی و ۵) کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی. بنا به اظهارنظر کارشناسان تغییر اقلیم باید ترتیبی داده شود تا ۱۹۵ کشور در برنامه‌ریزی‌های خود واقعیت‌های علمی را در نظر بگیرند و طوری عمل کنند که تا سال ۲۰۵۰ خالص انتشار گازهای گلخانه‌ای به صفر برسد درحالی که تاکنون تنها تعداد کمی از کشورها در این مسیر قرار گرفته‌اند. در گزارشی از سازمان ملل که درباره تلاش کشورها برای کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای منتشر شده، آمده است: حتی اگر برنامه‌ها به طور کامل اجرا شود، در پایان سده حاضر دمای کره زمین دست‌کم ۷/۲ درجه سانتیگراد بالاتر خواهد بود. تلاش‌هایی که کشورها انجام می‌دهند، برای رسیدن به هدف تعیین‌شده در توافقنامه پاریس کافی نیست. برای تغییر باید واقعیت‌ها پذیرفته شود، با صداقت وعده داده شود و به وضعیت کشورهای آسیب‌پذیر توجه شود.
دومین موضوع، تامین مالی مبارزه با گرمایش جهانی است. در سال ۲۰۰۹ اقتصادهای ثروتمند وعده دادند که از سال ۲۰۲۰ به مدت ۵ سال، هر سال ۱۰۰ میلیارد دلار برای کمک به اقتصادهای فقیر اختصاص می‌دهند تا این کشورها از مصرف سوخت‌های فسیلی بکاهند، اما این وعده هنوز اجرا نشده است. بسیاری از ناظران و هیات‌های حاضر در نشست، از وضعیت تعهدات مالی داده شده ناامید شدند. در نشست گلاسکو، اقتصادهای توسعه‌یافته بار دیگر متعهد شدند از سال ۲۰۲۳، سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار به این منظور اختصاص دهند. تغییر زیرساخت‌های مبتنی بر سوخت فسیلی به زیرساخت‌های مناسب برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بسیار عظیمی است و تنها با این حجم سرمایه‌گذاری می‌توان به شکل موثر با تغییرات آب و هوایی مقابله کرد. سومین موضوع، قیمت‌گذاری کربن است. از دید طرفداران این موضوع، قیمت‌گذاری کربن راهی موثر برای تشویق به کاستن از انتشار گازهای گلخانه یا و کمک به فناوری‌های جدید برای جایگزینی فناوری‌های به شدت آلاینده کنونی است. چهارمین موضوع، حفاظت از طبیعت است. این باور وجود دارد که دو تهدید، یعنی تغییرات اقلیمی و از میان رفتن تنوع زیستی باید با هم رفع شوند و رفع یکی بدون توجه به دیگری ممکن نیست. حفاظت از زمین‌ها، جنگل‌ها و دیگر اکوسیستم‌های حیاتی باید در برنامه‌های زیست‌محیطی کشورها قرار گیرد. این موضوع، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی است. سوزاندن نفت، گاز و زغال‌سنگ عامل اصلی وضعیت وخیم اقلیمی جهان است. زغال‌سنگ آلوده‌کننده‌ترین سوخت است. برای همین، نخستین گام باید جایگزینی آن با منابع تجدیدپذیر انرژی باشد.
ملاحظات امنیت انرژی
متاسفانه در کشور ما نیز مانند دیگر نقاط جهان، در دهه‌های اخیر مسائل مرتبط با تغییر اقلیم ازجمله روند تخریب زمین و جنگل‌زدایی، آلودگی هوا، آلودگی آب دریاها و دریاچه‌های داخلی، خشک شدن تدریجی تالاب‌ها و مانند آن از سرعتی فزاینده برخوردار شده است که با تداوم این روند، در آینده‌ای نزدیک با تاثیرهای منفی آن بر تمام ابعاد امنیت ملی اعم از سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مواجه خواهیم شد. بر اساس آخرین آمارهای مربوط به شاخص عملکرد زیست‌محیطی، کشورمان در سال ۲۰۲۰ با نمره ۴۸ در بین ۱۸۰ کشور مورد بررسی، رتبه ۶۷ را به خود اختصاص داده است. در میان زیرشاخص‌های شاخص عملکرد زیست‌محیطی، بدترین عملکرد ایران به لحاظ جایگاه در بین دیگر کشورهای مورد بررسی در زیرشاخص‌های ۱) مدیریت انتشار فلزات سنگین، ۲) تنوع زیستی و زیست‌بوم‌ها و ۳) کشاورزی کارآمد ثبت شده است. پدیده‌هایی مانند آلودگی آب رودخانه‌ها و دریاها، خشکسالی و تغییرات آب و هوا موجب پدیده مهاجرت درون‌کشوری و برون‌مرزی، افزایش جمعیت و مسائلی از این قبیل می‌شود. این بحران عامل فوری در شکل‌گیری تنش‌ها و بروز جنگ نیست، اما فشارهایی را پدید می‌آورد که موجب تشدید احساسات و برانگیختن برخوردهای قومی، آشوب‌ها و شورش‌ها می‌شود که تاثیر عمده‌ای بر امنیت ملی کشورها می‌گذارد. در کشور ایران، حدود ۹۲ درصد کل مصارف آب مربوط به بخش کشاورزی است و مصارف صنعتی حدود ۲ درصد و مصارف شرب حدود ۶ درصد از کل مصارف آب را به خود اختصاص می‌دهند. روند کنونی مصرف آب در کنار مشکل کاهش نزولات جوی و بروز خشکسالی‌ها در دهه‌های اخیر به رغم افزایش بارندگی‌ها در برخی سال‌ها وضعیت منابع آبی را به شرایط حاد رسانده است که تداوم آن منجر به بروز و تشدید اختلافات اجتماعی، مهاجرت، محدودیت‌های کم‌آبی و قطع آب، تنش‌های آبی و بروز بحران‌های جدی در فعالیت‌های تولید بخش‌های کشاورزی و صنعت می‌شود. همه این موارد از جهات مختلف، امنیت غذایی و اقتصادی کشور را به خطر می‌اندازد. عدم توجه کافی به علل ایجاد و پیامدهای آن، موضوع را به مساله امنیتی شدید با پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی تبدیل می‌کند. در ادامه، برخی از راهکارهای معطوف به بهبود وضعیت محیط‌زیست کشور ارائه می‌شود.
تامین اعتبارات کافی با ارتقای همکاری‌ها با سازمان‌های بین‌المللی
کمبود اعتبارات یکی از اصلی‌ترین موانع اجرای مواد قانونی تصویب شده در برنامه‌های توسعه و پیشبرد اهداف تعیین شده در زمینه مسائل زیست‌محیطی کشور است. حفاظت از محیط‌زیست موضوعی هزینه‌بر و مستلزم تامین مالی مناسب است درحالی که منابع مالی کافی برای اجرای قوانین محیط‌زیستی وجود ندارد و مالیات‌های محیط‌زیستی و درآمدهای ناشی از اجرای قانون برنامه‌های توسعه، حتی به شرط تحقق، پاسخگوی هزینه‌های هنگفت حفاظت از محیط‌زیست نیست. با توجه به رکود کنونی اقتصاد کشور و نگاه اقتصادی دولتمردان به محیط‌زیست، تامین اعتبارات کافی در این بخش مشکل است، اما به دلیل اهمیت مسائل زیست‌محیطی برای جوامع بین‌المللی می‌توان از کمک‌های مالی سازمان‌های بین‌المللی در این باره استفاده کرد. با ارتباط بهینه با سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی می‌توان از منابع این سازمان‌ها برای تامین هزینه‌های برنامه‌های مدیریتی مهمی مانند بحران آب و آموزش در ارتقای آگاهی‌های محیط‌زیست کشور استفاده کرد. در واقع، می‌توان امیدوار بود که با ارتقای آگاهی‌ها و دانش‌های زیست‌محیطی مردم، مسوولان و سیاستگذاران، زمینه مشارکت‌پذیری آنها در حفاظت از محیط‌زیست فراهم شود.
اتخاذ رویکرد مدیریت جامع و یکپارچه محیط‌زیست کشور
یکی دیگر از راهکارهای موثر برای مقابله با معضلات زیست‌محیطی کشور، مدیریت جامع و یکپارچه محیط‌زیست است. در کشور ما محیط‌زیست مسوول و متولی خاصی ندارد و دستگاه‌های متعددی مانند سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری، بخش آب وزارت نیرو و سازمان شیلات ایران هریک مسوول بخشی از مسائل زیست‌محیطی کشور هستند و متاسفانه سازوکارهای هماهنگی بین این دستگاه‌ها وجود ندارد.
ارتقای فرهنگ و سواد زیست‌محیطی جامعه برای تقویت روحیه همکاری شهروندان با سیاست‌های محیط‌زیست
کیفیت اجرای سیاست‌های مبتنی بر محیط‌زیست به صورت اجتناب‌ناپذیری با سطح آگاهی و سواد شهروندان جامعه در ارتباط است. در واقع، با افزایش آگاهی و سواد انرژی شهروندان، امکان موفقیت سیاست‌های محیط‌زیستی در کشور افزایش می‌یابد. حاکم بودن تفکرات کوتاه‌مدت و سطحی‌نگر بر ذهنیت عامه مردم باعث شده است تا بهره‌برداری‌های غیرپایدار از منابع طبیعی کشور همچنان ادامه داشته باشد. در واقع، وجود نگرش‌های نادرست فرهنگی نسبت به محیط‌زیست و آموزش ناکافی و ناکارآمد در چگونگی برخورد با منابع طبیعی محدود، یکی از مشکلات موجود بر سر راه محافظت از محیط‌زیست کشور است.
به‌کارگیری سیاست‌های مدیریت انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور
هم‌اکنون طیف گسترده‌ای از سیاست‌های مدیریت انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان در حال اجراست. ایجاد بازار مبادله مجوز انتشار کربن و اعمال مالیات بر انتشار آلودگی ازجمله آن سیاست‌هاست. گفتنی است، مراحل قانونی و اخذ مجوز ایجاد بازار انتشار کربن هم‌اکنون در کشور طی شده، اما همچنان این بازار در کشورمان راه‌اندازی نشده است. در واقع، این سیاست‌ها در بلندمدت روند انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور را محدود می‌کند.
* پژوهشگر اقتصادی
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :