تشکیل اوپک خزر
به گزارش جهان صنعت نیوز: خیلی هم بیراه نیست. سفرهای روسای جمهور ایران و کشورهای همسایه شمالی ایران طی ماه‌های اخیر، می‌تواند در نهایت موجب شود روسیه یک گروه نفتی را با یکسری از کشورهای هم‌پیمانش اداره کند. آن‌طور که فریدون برکشلی مدیر گروه مطالعات انرژی وین می‌گوید: در حال حاضر رفت و آمدها و فعالیت‌های مهمی که عمدتا با محوریت بخش انرژی است، بین جمهوری اسلامی ایران، روسیه و جمهوری‌های حاشیه دریای خزر در جریان است. البته در طول سه دهه گذشته ایران با همسایگان شمالی روابط خوبی داشته است، اما به نظر می‌رسد که به دنبال وقایع اوکراین، موضوعات مورد توجه در کشورهای حاشیه دریای خزر جدی‌تر شده است. در مورد گستردگی و ماهیت این اتفاقات شاید هنوز نمی‌توانیم با دقت و جزئیات اظهارنظر کنیم، اما نقشه راه پیش‌رو، نشان از افق‌های تازه‌ای دارد.
این کارشناس نفتی تصریح کرد: بنده محوریت تحولات و توافقات احتمالی آتی را بر پایه انرژی و با محوریت روسیه می‌بینم، البته جمهوری اسلامی از ابتدا نسبت به تحولات جمهوری‌های آسیایی شوروی سابق حساس بود. طرح‌هایی هم در طول چند دهه گذشته ارائه داد. ایران پیشنهاد تاسیس یک بازار مشترک منطقه‌ای انرژی شامل نفت، گاز و برق را ارائه کرد و یا پیشنهاد گسترش پیمان اکو به نحوی که بخش انرژی در آن محوریت داشته باشد. اما ایران بدون فراهم کردن و طراحی ابزارهای پیشبرد؛ اهداف و پیشنهادات مورد نظر را مطرح کرد. در کلام واضح در غیاب یک طراحی دیپلماسی انرژی و بدون استفاده از ابزارهای مورد نظر طرح‌های خود را مطرح می‌کرد و با اولین مخالفت یا مانع صرف‌نظر می‌کرد.مدیر گروه مطالعات انرژی وین براین باور است: حالا شرایط فرق کرده و موضوع به صورت واقعی بر روی میز قرار گرفته است. عامل اصلی شتاب‌دهنده هم روسیه است. مسکو دریافته که زمان خداحافظی با اروپا و غرب فرا رسیده است. در حقیقت پس از فروپاشی اتحاد شوروی، حدود ۳۵ درصد از گاز و ۵۰ درصد از نفت روسیه در چند جمهوری تازه استقلال‌یافته آسیایی شوروی، از روسیه امروز جدا شد. روسیه برای بیش از دو دهه کوشید تا حتی‌الامکان گاز و نفت این جمهوری‌ها را از بازارهای هدف روسیه و کشورهای اروپایی دور نگه دارد. اما حالا روسیه در واقع در طراحی بازگشت دیپلماسی کلان انرژی اتحاد شوروی سابق در قالب یک اتحادیه یا پیمان نفت و گاز منطقه‌ای است. بنابراین محوریت تحرکات اخیر بین کشورهای واقع در حاشیه دریای خزر ناشی از تحولات کنونی ژئواستراتژیک انرژی است.وی درباره احتمال تشکیل کنسرسیوم بین کشورهای حاشیه خزر در حوزه بهره‌برداری از منابع انرژی منطقه گفت: قطعا کنسرسیومی بر پایه یک پیمان انرژی منطقه‌ای شکل خواهد گرفت، در طول دهه گذشته، ارتباطات و تعاملات منطقه‌ای در جریان بوده است که از جمله به پروژه ترانزیت گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران، می‌توان اشاره کرد. اما هدف روسیه در واقع تشکیل نوعی از شورای همکاری‌های خلیج‌فارس در منطقه دریای خزر است. یک پیمان انرژی‌محور منطقه‌ای میان کشورهای ذینفع. پاره‌ای از اجزای این پیمان در سال‌های اخیر فراهم آمده که تعاملات منطقه‌ای یکی از آنهاست.
برکشلی درباره امکان همکاری برای صادرات انرژی به اروپا خاطرنشان کرد: در واقع این پیمان هنوز جنبه فرضی دارد. اما در صورت تحقق، نقش یک اوپک منطقه‌ای را ایفا خواهد کرد. ساز‌و‌کارهای انجام چنین نقشی تاحدی فراهم است. در واقع تا امروز هم فقدان تمایل و عزم استراتژیک روسیه عامل بازدارنده تحقق آن بوده است. شرایط ژئوپلیتیک جهان و منطقه در حال تغییر است. نظم موجود را از هم اکنون می‌توان نظم گذشته تلقی کرد. البته همه متفق‌القول هستند که مرحله‌ای درحال پایان است، اما نوزاد تازه هنوز برای بیشتر ما ناشناخته است.
ایران بازیگری خواهد کرد؟
وی تاکید کرد: در یک پیمان جامع انرژی و با توجه به زیرساخت‌های گسترده، تدابیری لازم است تا کشورها به شکلی کسری‌های یکدیگر را تکمیل و مکمل انواع انرژی یکدیگر باشند. امروز در اتحادیه اروپا هم بحث اصلی میزان نفت یا گاز نیست.
بحث بر سر معادل ارزش حرارتی است که از میزان معینی از نفت، گاز، ذغال‌سنگ یا انواع دیگر منابع انرژ‌ی‌زا قابل استحصال است، اما هنوز تاکید براین واقعیت از واجبات است که در فقدان نفت و گاز کافی بر روی زمین، ایران بازیگر قابل اعتنایی در هر نظم نوین انرژی نخواهد بود.
مدیر گروه مطالعات انرژی وین درباره احتمال کارشکنی روسیه در شکل‌گیری همکاری منطقه‌ای در حوزه انرژی بیان داشت: در این خصوص به شبیه‌سازی شورای همکاری کشورهای خلیج‌فارس بازمی‌گردم، سالیان طولانی، عربستان جایگاه برادر بزرگ‌تر را در این شورا داشت. اما حالا شما به گردن‌کشی شاهزاده‌ها نگاه کنید؛ شاهزاده بن سلمان و شاهزاده بن زاید و بقیه. اختلافات عربستان و امارات بر سر رهبری شورای همکاری خلیج‌فارس جدی است. اکنون روسیه جایگاه برادر بزرگ‌تر را برای خودش طلب می‌کند، یعنی عربستانِ این کنسرسیوم یا اوپک فرضی است.
وی ادامه داد: در بازار نفت و گاز، قدرت از سر چاه بیرون می‌آید. نفت و گاز ته چاه، کاری برایمان نمی‌کند. امروز روسیه با ۵/۱۰ میلیون بشکه نفت روزانه و ۵۵۰ میلیارد مترمکعب گاز نقش عمده‌ای خواهد داشت. در مورد بقیه کشورهای تولیدکننده نفت و گاز منطقه دریای خزر هم همین‌طور است. باید بدانیم که با شرایط کنونی که داریم، کویت و امارات اوپک منطقه‌ای یا کنسرسیوم انرژی نخواهیم بود. امیدوارم بتوانیم آنقدر تلاش کنیم که اکوادور و گابن منطقه نباشیم.
برکشلی درباره شکل‌گیری نوع جدیدی از تجارت انرژی باتوجه به اوضاع جنگ روسیه و اوکراین و همچنین شرایط انرژی اروپا گفت: نزدیک بود که طرف تقاضا را فراموش کنیم. بله، در طرف تقاضا هم اتحادیه اروپا، به آسیب‌پذیرترین بلوک اقتصادی جهان تبدیل شده است. اتحادیه اروپا و به‌خصوص آلمان، در زمینه تامین انرژی بسیار آسیب‌پذیرند. از نظر من اروپا حالا به بازنده اصلی جنگ اوکراین تبدیل شده است. اروپا نیازمند نفت و گاز است و متوجه شده که به اشتباه تمام تخم‌مرغ‌ها را در سبد روسیه گذاشته و به‌دنبال تغییر و تنوع در سبد انرژی وارداتی است، اما دیر متوجه شده است.
لینک کوتاه :