نقش تشکل‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی در برنامه هفتم !!؟
دکتر محسن راجی‌اسدآبادی *
بررسی‌ها نشان می‌دهد صنایع غذایی بالاترین سهم را در ایجاد اشتغال در کشور داشته است و پیش‌بینی‌ها بر این نکته استوار است که این بخش امکان توسعه اشتغال در اقتصاد کشور را بیش از سایر بخش‌های صنعتی خواهد داشت. صنایع مواد غذایی به تنهایی ۸/۱۶ درصد از کل اشتغال صنعتی کشور را از آن خود کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند زمینه توسعه رقابت‌پذیری صنایع غذایی در ایران را فراهم کند، دسترسی به مواد اولیه با کیفیت و قیمت مناسب است. صنایع تبدیلی و غذایی ایران از این نظر دچار مشکل است.
از آنجا که مواد اولیه این صنعت محصولات فصلی است، در زمان خاص و کوتاهی باید تمام مقدار مورد نیاز از کشاورزان که تمایلی به فروش قسطی و نسیه ندارند، نقدی خریداری شود و به همین دلیل چرخش سرمایه در این صنعت به زمانی طولانی نیاز دارد. بنابراین یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تولیدکنندگان به ویژه در صنایع غذایی حجم کلان سرمایه مورد نیاز است.
امنیت غذایی در مرتبه اول، درآمد ارزی حاصل از فروش مواد غذایی و اشتغال‌زایی در مرتبه دوم موجب شده است تا صنعت غذایی یکی از صنایع اصلی، مهم و پیشران رشد اقتصادی در کشور محسوب شود. امنیت غذایی، نگرانی اصلی ۲۰ سال آینده کشور است که در سند توسعه چشم‌انداز به عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی و یکی از اهداف توسعه‌ای مطرح شده و از طرف دیگر معضل بیکاری، چالش فعلی و حال حاضر کشور است. این دو نگرانی توامان باعث می‌شود سیاستگذاران نگاه ویژه‌تری به صنایع غذایی در کشور داشته باشند.
صنعت غذا جزو صنایعی است که هم به لحاظ گستردگی بازار منطقه‌ای و جهانی، جنبه صادرات و ارزآوری و ایجاد اشتغال دارد و هم به جهت گستره مصرف مواد غذایی در داخل به عنوان کالاهای ضروری و نسبتا ضروری برای تامین امنیت غذایی مهم و با ارزش تلقی می‌شود. همچنین با توجه به اینکه در خیلی از حوزه‌ها صنعت غذایی همپای علم روز دنیا پیشرفت کرده و جزو صنایعی است که کمتر وابستگی به خارج دارد و البته در حوزه‌های بسته‌بندی و صنایع تکمیلی و تبدیلی و زیرساخت‌های اساسی صادراتی همچنان مشکلات پابرجاست، از این‌رو حمایت کارشناسانه و اصولی از صنعتگران و واحدهای تولیدی مواد غذایی به یقین موجب توسعه و سرعت گرفتن رشد اقتصادی در کشور می‌شود. برای تحقق این هدف مهم، رفع موانع سد راه تولید مواد غذایی و رعایت مقررات مربوطه در این حوزه و حذف قوانین زائد، مخل و دست و پاگیر بهره‌وری و رقابت‌پذیری جهانی در این صنعت را افزایش داده و خالق ارزش افزوده و اشتغال‌زایی بیشتری در این صنعت خواهد شد.
مطابق با گزارش‌های مرکز آمار ایران، سازمان توسعه تجارت و گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، عمده‌ترین فعالیت‌های صنعتی در ایران، از نظر ارزش‌افزوده، در بخش صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، تولید فلزات اساسی، صنایع تولید مواد غذایی و آشامیدنی، صنایع تولید سایر محصولات کانی غیرفلزی و صنایع تولید زغال کک، پالایشگاه‌های نفت و سوخت‌های هسته‌ای صورت می‌گیرد. بنابراین توجه به ساختار فعلی و دقت در گزارش‌های نهادهای مذکور نشان می‌دهد غیر از صنایع تولید مواد غذایی و آشامیدنی، عمده بخش صنعت در ایران بر صنایع مبتنی بر نفت و گاز و مواد معدنی متمرکز شده است و همچنین مطابق با آمارهای مرکز آمار برای کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر، سهم صنایع غذایی از کل اشتغال در حوزه صنایع ۱۰ نفر کارکن و بیشتر، ۵۱/۱۶ درصد است که خود به خوبی از اهمیت این بخش در اشتغال‌زایی یاد می‌کند .
سهم فعالیت‌های مختلف از کل ارزش افزوده در کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر، صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، تولید فلزات اساسی و صنایع مواد غذایی و آشامیدنی به ترتیب ۷۱/۲۶، ۰۳/۱۸، ۷۷/۱۰ از کل ارزش افزوده در صنایع ۱۰ نفر کارکن و بیشتر را به خود اختصاص داده‌اند که سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی ایران حدود ۱۵ درصد و سهم صنایع غذایی از کل صنعت ایران نزدیک به ۱۶ درصد است.
با عنایت به سند چشم‌انداز و سیاستهای صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی در مجموعه قوانین بالادستی و احکام مطرحه مبنی بر تعیین سهم این صنعت در اقتصاد کشور و لزوم دستیابی به آن و همچنین تکالیف قانونی مندرج در موادی از برنامـه ششـم توسعه در این رابطه ضروری است از ظرفیت تشکل‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی در جهت مردمی کردن و درون‌زایی اقتصـاد در راسـتای اجرای سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی و سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه ابلاغی مقام معظم رهبری در برنامه هفتم توسعه اسـتفاده کرد.
ضعف نهادهای خدماتی و پشتیبان یا نهادهای خدمات کسب و کـار یکی از چالشهای جدی عرصه صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی در کشور است. صنایع غذایی و کشاورزی کوچک توانایی آن را ندارنـد کـه بـه طـور مسـتقل مسائل مالی، فنی، بازاریابی، فروش و غیره خود را حل کنند، بلکه لازم است بـه گونهای ایـن نوع خدمات حیـاتی را بیرون از مجموعه خود دریافت کنند. علت شکست بسیاری از سرمایهگذاریها در این بخش نیز به همین مساله بازمیگردد. چرا که سرمایه‌گذاران در ابتدا به علت ناآگاهی از مسائل فنی، اقتصادی، مدیریتی، بازاریابی و غیره، هزینـههای مربوط به این حوزه‌ها را در محاسبات خود نادیده گرفته و به علت پیچیدگی این گونه خدمات، از توانـایی انجـام آنها در سطح مطلوب نیز برخوردار نیستند.
این در حالی است که فدراسیون تشکل‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی می‌تواند در شکل‌گیری و تاسیس کسب‌وکارهای مسـتقل و جدیـد در مجموعه صنایع غذایی کشـور توسط متقاضیان (اعم از دانش‌آموختگان دانشگاهی، دانشجویان در شرف دانش‌آموختگی، صاحبان ایـده، سرمایه‌گذاران خارجی و…) با توجه به نیاز مبرم آنها به هدایت صحیح و آگاه‌سازی نقش کلیدی در جلوگیری از اتلاف منابع و حرکت به سمت مسیر توسعه کشور داشته باشد، چرا که آسان‌سازی اجرای فرآیند شکل‌گیری ایده به عمل همراه با کاهش خطر از دست رفتن فرصتهای شغلی با رویکرد برآورد نیاز واقعی جامعه از یک کسب‌و‌کار به ارائه راهکار بهینه و خدمات نوین منجر شده و موجب پایداری آن خواهد بود.
در انتها تقاضامندم دولت، مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام با توجه فرمایشات مقام معظم رهبری، نقش فدراسیون تشکل‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به عنوان تنها نهاد مستقل و تخصصی در حوزه صنایع غذایی را به صورت شفاف بیان داشته و نحوه چگونگی استفاده از دانش انباشته در این تشکل را اعلام دارند.
*رییس کمیسیون آموزش و مطالعات راهبردی فدراسیون تشکل‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :