فرصت از دست رفته بازار نفت/سودهای ۱۰۰ درصدی عربستان و عراق در غیاب ایران

ادامه این روند اما بستگی به احیای توافق برجام دارد. توافقی که سرنوشت آن در‌هاله‌ای از ابهام است. کارشناسان می‌گویند اگر توافق برجام احیا شود، میزان صادرات نفت ایران دو برابر خواهد شد و این بدان معناست که درآمدهای صادرات نفت ایران روند افزایشی خواهد گرفت. در غیر این صورت ادامه شرایط کنونی به نفع کشورهایی است که بدون شرایط تحریمی نفت خود را به بالاترین قیمت‌ها در بازار می‌فروشند.

جاماندن ایران از بازار پرسود نفت، آن هم درمقایسه با رقبا به معنای از دست دادن یک فرصت طلایی است. هرچند به دلیل شرایط پرنوسان بازار نفت، وضعیت فروش نفت ایران در دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن به نسبت دورانی که ترامپ تحریم‌های نفتی را علیه ایران برپا کرد، بهتر شده است، اما هنوز ایران نفت خود را با تخفیف‌های بالا می‌فروشد و سود تخفیف‌ها هم به جیب دلالان می‌رود.

آخرین گزارشی که از درآمدهای نفتی ایران منتشر شده مربوط به تیرماه امسال است که اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) آن را منتشر کرد. براساس گزارش اوپک ایران ۲۵ میلیارد و ۳۱۳ میلیون دلار درپایان سال ۲۰۲۱ از محل فروش نفت درآمد داشته است. عددی که در مقایسه با همسایه غربی یعنی عراق بسیار عقب‌تر است.

عراق و عربستان پولدارتر شدند

وزارت نفت عراق چندی پیش اعلام کرد که درآمد صادرات نفت این کشور در شش ماه نخست امسال به حدود ۴۸ میلیارد دلار رسیده است. عراق ماهانه حدود ۱۰۰ میلیون بشکه نفت صادر کرده است.

در همین حال شرکت آرامکو هم اعلام کرد سود این شرکت در سه ماهه دوم سال جاری میلادی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹۰ درصد افزایش یافته و به درآمد نیم‌ساله این شرکت کمک کرده است تا به حدود ۸۸ میلیارد دلار برسد.

این شرکت در گزارش خود نوشت: «این افزایش سود یک موهبت برای این کشور پادشاهی محسوب می‌شود و این در حالی صورت می‌گیرد که مردم در سراسر جهان قیمت‌های بالاتر نفت را در پمپ‌بنزین‌ها حس می‌کنند.»

سود خالص آرامکو در نیمه اول سال جاری میلادی با درآمد قوی سه ماهه دوم این شرکت بسیار افزایش یافت. درآمد آرامکو در این دوره سه ماهه به ۴/۴۸ میلیارد دلار رسید که از درآمد شش ماه اول سال ۲۰۲۱، زمانی که سود فقط ۴۷ میلیارد دلار اعلام شد، بیشتر است.

این غول نفت و گاز که تقریبا به طور کامل متعلق به دولت عربستان سعودی است، همچنین تاکید کرد از زمانی که برای اولین بار در اواخر سال ۲۰۱۹ حدود ۵ درصد از سهام خود را در بازار بورس عربستان عرضه کرده است، این درآمد سه ماهه یک رکورد جدید محسوب می‌شود.

آرامکو اعلام کرد که افزایش قیمت نفت‌خام و حجم فروش و همچنین حاشیه سود بیشتر پالایشی به افزایش سودآوری این شرکت کمک کرده است.
بر اساس این گزارش، ذخایر عظیم نفت متعلق به عربستان سعودی جزو ارزان‌ترین ذخایر برای پمپاژ و تولید در جهان محسوب می‌شود.

نفت ایران چشم انتظار برجام

از توافق برجام هنوز خبر قطعی به دست نیامده است. تنها خبرهای ضد و نقیض که نشان می‌دهد حتی در صورت دستیابی به توافق باید مسیری طی شود تا به قول دیپلمات‌ها «راستی‌آزمایی»‌ها جواب بدهد. بنابراین این وسط باز هم زمان برای فروش نفت بیشتر از دست می‌رود.

نکته دیگر میزان آمادگی ایران برای صادرات نفت بیشتر است. به گواه کارشناسان به دلیل خاموش شدن بسیاری از چاه‌های نفت و افت فشار در چاه‌ها بازگشت چاه‌ها به مدار تولید قبل از تحریم‌ها نیاز به فاصله زمانی حداقل ۶ ماهه وجود دارد. هرچند مقامات وزارت نفت با اطمینان می‌گویند در صورت رفع تحریم‌ها وزارت نفت آمادگی بازگشت با ظرفیت پیش از تحریم‌ها به بازار نفت است، اما به نظر می‌رسد حتی با وجود این وعده همزمان برای استفاده از بازار طلایی نفت از دست می‌رود. زیرا تحولات اقتصاد جهانی روند رکودی را طی می‌کند و احتمال کاهش قیمت نفت حتی تا ۷۰ دلار در هر بشکه هم وجود دارد.

از سویی در هفته‌های اخیر به دلیل تصمیم بانک‌های مرکزی دنیا برای افزایش نرخ بهره، رکود تقریبا در همه اقتصادهای توسعه‌یافته حتمی است. رکود بیشتر به معنای کاهش تقاضا برای نفت خواهد بود که منجر به کاهش قیمت نفت می‌شود. موضوعی که باعث شده قیمت نفت به زیر ۱۰۰ دلار در هر بشکه کاهش یابد.

برخی موسسات مالی دنیا با توجه به داده‌های رشد اقتصادی دنیا پیش‌بینی می‌کنند که قیمت‌های نفت از ۱۴۰ دلار بر بشکه عبور نخواهد کرد و نفت نمی‌تواند بیش از دو فصل در شرایط به ‌شدت صعودی بماند چراکه واکنش منفی از سوی تقاضا باعث کاهش قیمت می‌شود. به گفته تحلیلگران بازارهای بین‌المللی برای تداوم قیمت‌ها در یک حرکت صعودی، تحقق نهایی اختلال عرضه روسیه باید بزرگ باشد و این فرض واقع‌بینانه نخواهد بود که قیمت‌های بالا به دلیل شوک عرضه، تاثیر قابل‌توجهی بر تقاضا ندارد.

نکته دیگر که باید به آن توجه کرد این است که حتی اگر تمام درآمدهای نفتی وصول شود، باز هم به دلیل فرآیندهای مالی مدتی طول می‌کشد تا درآمدهای نفتی به اقتصاد تزریق شود. همچنین برای تزریق ارز به اقتصاد، خارج از روال بودجه نیاز به گرفتن مجوز است.

حتی اگر توافقی هم حاصل نشود، در حال حاضر بازگشت درآمدهای نفتی به شیوه تهاتر با کالا و سرمایه‌گذاری، شبکه‌سازی در صرافی‌ها، استفاده از ظرفیت بانک‌های کوچک، ایجاد کانال مالی مجزا در شبکه بانکی و تسویه نفت با ارزهای ملی در حال انجام است که بنا به گفته کارشناسان در مقایسه با رقبا هنوز هم ایران عقب‌تر از درآمدهای طلایی نفت در بازارهای جهانی حرکت می‌کند.