سودای تازه پکن
به گزارش جهان صنعت نیوز: نقش مهم عربستان سعودی در امنیت انرژی چین، سرمایه‌گذاری عربستان در زیر ساختار انرژی چین در کنار افزایش همکاری دو کشور در زمینه تسلیحات نظامی و تولید پهپادها باعث شده تا جایگاه پکن در سیاست خارجی عربستان سعودی روزبه‌روز افزایش یابد. به باور برخی کارشناسان مسائل منطقه، خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان شرایط را برای افزایش نفوذ و حضور چین و روسیه در خاورمیانه فراهم کرده است.
نشریه «پولیتیکو» در گزارشی در خصوص سفر رییس‌جمهور چین به عربستان می‌نویسد: شی می‌تواند انتظار کمک کامل از شکوه و تشریفات دیپلماتیک سعودی را داشته باشد، برخلاف دیدار کم‌حاشیه بایدن، که با مشتی ناخوشایند با MBS، جلب توجه کرد. به جای سوالات مزاحم در مورد سابقه حقوق بشر عربستان سعودی، شی جین پینگ روی فرش قرمز مورد استقبال قرار خواهد گرفت و احتمالا با تاکید کامل بر تعمیق روابط سعودی و چین پاسخ خواهد داد.
انتخاب شی جین پینگ از عربستان سعودی به عنوان نخستین مقصد خارجی خود از ژانویه ۲۰۲۰ به او یک پیروزی دیپلماتیک دوگانه می‌دهد. نخست اینکه، این موضوع ادعای برجسته روابط گرم با یک تامین‌کننده کلیدی انرژی را ارائه می‌دهد و در مرحله بعد به او اجازه می‌دهد تا قدرت چین را بدون خطر اعتراضات شرم‌آور عمومی در مورد سوء‌استفاده پکن از اویغورهای مسلمان سین کیانگ، از بین بردن حاکمیت قانون در هنگ کنگ و افزایش ارعاب نظامی چین از تایوان پس از سفر نانسی پلوسی، رییس مجلس نمایندگان آمریکا به دولت خودگردان، به رخ بکشد.
این دیدار نه تنها تاثیر رو به رشد جهانی چین را تایید می‌کند، بلکه به ولیعهد سعودی اجازه می‌دهد به دولت بایدن این سیگنال را بفرستد که ایالات‌متحده یک رقیب جدی به عنوان حامی منتخب ابرقدرت ریاض دارد.
بخشی از استراتژی چین در منطقه این است که نشان دهد این کشور شریک قابل اعتمادتر و بهتری برای کشورهای خاورمیانه نسبت به ایالات‌متحده است، اما آنها سعی می‌کنند این پیام را به شیوه‌هایی که مستقیما در تقابل با ایالات‌متحده نباشد، منتقل کنند. مایکل سینگ، مدیر ارشد سابق امور خاورمیانه در شورای امنیت ملی و مدیرعامل موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک در این خصوص گفت: «ما پیامی را نه تنها از سوی سعودی‌ها، بلکه از سوی دیگر شرکای خود-ایالات‌متحده- در منطقه خواهیم دید که آنها جایگزین‌های دیگری برای چیزهایی مانند خرید تسلیحات، یا سرمایه‌گذاری یا برای انواع چیزها دارند. این بدان معنا نیست که آنها در واقع به دنبال دور شدن از ایالات‌متحده هستند، اما آنها به دنبال اهرم فشار در این روابط هستند.»
شی جین‌پینگ تمام سفرهای خارج از کشور را با بستن مرزهای چین در آغاز همه‌گیری به عنوان بخشی از استراتژی این کشور برای مقابله با کووید صفر متوقف کرد. سفر کوتاه شی به هنگ‌کنگ در ماه ژوئن اولین باری بود که وی سرزمین اصلی چین را برای بیش از دو سال ترک کرد. مقامات هنگ‌کنگ یک حلقه امنیتی شدید مستقر کردند تا اطمینان حاصل کنند که سفر شی جین‌پینگ نشانه‌ای از اعتراضات نداشته باشد.
رویکرد مشابه عدم مدارا در عربستان سعودی در قبال مخالفان، ریاض را به مقصدی جذاب برای شی جین پینگ تبدیل می‌کند تا تلاش‌های دیپلماتیک بین‌المللی را به صورت حضوری آغاز کند. داون مورفی، دانشیار استراتژی امنیت ملی در کالج ملی جنگ در این خصوص می‌گوید: «شی برای اولین سفر خود به خارج از کشور می‌خواهد به کشوری برود که در آن مورد استقبال مثبت قرار خواهد گرفت.»
دعوت عربستان سعودی از شی برای دیدار با پادشاهی توسط روزنامه وال‌استریت‌ژورنال در ماه مارس و پیش از سفر جو بایدن گزارش شد. اما زمان‌بندی آن به ریاض و پکن این فرصت را می‌دهد تا اظهارات شی و ولیعهد را مبنی بر تعامل گرم دوجانبه با دیدار پرتنش و بحث‌برانگیز جو بایدن مقایسه کنند.
بایدن هم با انتقاد ایالات‌متحده از این دیدار و هم با خشم ماندگار ریاض به خاطر لفاظی‌های کمپین انتخاباتی خود در سال ۲۰۱۶ که از سعودی‌ها به خاطر «کودک‌کشی» در یمن انتقاد می‌کرد و وعده می‌داد که دولت را به دلیل قتل جمال خاشقجی در سال ۲۰۱۸، ستون‌نویس واشنگتن پست منفور کند، دست و پنجه نرم کرد.
ایالات‌متحده به گزارش‌های مربوط به ورود قریب‌الوقوع شی به ریاض با ناامنی دفاعی پاسخ داد. تیم لندرکینگ، فرستاده ویژه ایالات‌متحده در امور یمن، روز جمعه به هادلی گمبل از CNBC گفت: «ایالات‌متحده نه تنها برای عربستان سعودی بلکه برای هر یک از کشورهای منطقه شریک حیاتی است. پیام اصلی رییس‌جمهور به منطقه در ماه گذشته این است که ایالات‌متحده به جایی نمی‌رسد.»
اما دولت بایدن به وضوح به تعمیق روابط متحد دیرینه خود با چین نگاه می‌کند. بایدن به وضوح در مقاله‌ای در واشنگتن پست در ماه گذشته گفت که بهبود روابط ایالات‌متحده و عربستان برای قرار دادن ایالات‌متحده در بهترین موقعیت ممکن برای پیشی گرفتن از چین ضروری است.
شی جین‌پینگ می‌تواند به داشتن روابط اقتصادی نزدیک با ریاض که به دلیل وابستگی چین به نفت عربستان تقویت شده است، ببالد. چین و عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶ یک مشارکت استراتژیک را امضا کردند که به همکاری پایدار درازمدت در حوزه انرژی مرتبط است. این مشارکت نتیجه داد؛ ارزش تجارت دوجانبه در سال ۲۰۲۰ به ۲/۶۵ میلیارد دلار رسید.
وانگ ونبین، سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز دوشنبه گفت: چین و عربستان سعودی شرکای راهبردی جامعی هستند، ما آماده همکاری با عربستان سعودی برای حفظ اعتماد متقابل و تعمیق همکاری هستیم. در مقام مقایسه، تجارت دوجانبه آمریکا و عربستان- که تحت سلطه فروش نفت عربستان سعودی و خرید خودروها و هواپیماهای تولید آمریکا از سوی پادشاهی بود- در همان سال ۷/۱۹ میلیارد دلار بود.
پکن در سال ۲۰۲۱ عربستان سعودی را برای تبدیل شدن به یک «شریک گفت‌وگو» در سازمان همکاری شانگهای، یک گروه امنیت و توسعه منطقه‌ای به ابتکار چین که اعضای آن شامل قزاقستان، هند، روسیه، قرقیزستان، تاجیکستان، پاکستان و ازبکستان هستند، وسوسه کرد.
هفته‌ها پس از سفر صلح‌طلبانه بایدن به جده، شرکت نفت دولتی عربستان سعودی آرامکو یادداشت تفاهمی با شرکت دولتی سینوپک چین برای همکاری در زمینه‌هایی از جمله گرفتن کربن و فرآیندهای هیدروژن امضا کرد. اما ناظران قدیمی روابط عربستان و چین نسبت به شکاف واقعیت در این لفاظی همکاری دوجانبه هشدار می‌دهند.
دیوید ساترفیلد، معاون سابق دستیار وزیر امور خارجه در دفتر امور خاور نزدیک وزارت امور خارجه و مدیر دانشگاه رایس، می‌گوید: «چینی‌ها و سعودی‌ها هر دو به دلیل اعلامیه‌های جدید در مورد چارچوب‌های استراتژیک فراگیر معروف هستند، اما این هرگز کاملا محقق نمی‌شود.»
شی و ولیعهد سعودی فرصتی برای نشان دادن ارتقای قاطع در روابط با پیروی از یک تعهد هنوز محقق‌نشده برای کنار گذاشتن معاملات دلار آمریکا برای برخی از فروش نفت ریاض به پکن و تغییر آنها به واحد پول چین، رنمینبی، دارند. سینگ گفت: «این امر در جهت تسلط دلار و به عنوان چیزی که قدرت تحریم‌های ایالات‌متحده را کمرنگ می‌کند، تلقی می‌شود.»
اما احتمالا بیشتر سیگنال است تا واقعیت: انجام این کار تاثیر ناچیزی بر تسلط دلار آمریکا در بازار جهانی نفت و قابلیت اطمینان آن در ارائه درآمدهای قابل پیش‌بینی برای ریاض خواهد داشت. ساترفیلد اضافه کرد: «یک ارز برای قیمت‌گذاری نفت وجود دارد و آن روبل و یوان نیست.»
شی همچنین در زمانی به ریاض سفر می‌کند که سعودی‌ها کمتر به پکن به عنوان آخرین تامین‌کننده سخت‌افزار و فناوری نظامی پادشاهی سعودی وابسته هستند. چین سابقه طولانی در ارائه تسلیحات به ریاض دارد که ایالات‌متحده برای جلوگیری از ایجاد یک مسابقه تسلیحاتی منطقه‌ای از فروش آنها خودداری می‌کند. در اوایل ماه جاری، دولت بایدن یک بسته تسلیحاتی ۰۵/۳ میلیارد دلاری برای ریاض، از جمله فروش احتمالی باتری‌های موشک پاتریوت را اعلام کرد.
رابرت جردن، سفیر سابق ایالات‌متحده در عربستان سعودی و دیپلمات مقیم دانشگاه متدیست جنوبی، گفت: به نظر می‌رسد سعودی‌ها نمی‌خواهند روابط خود را با ایالات‌متحده قطع کنند، اگر چیزی باشد، من فکر می‌کنم سفر بایدن به تقویت‌بخشی این روابط دوجانبه کمک کرد که در آن ما اکنون در مورد ارائه تدابیر امنیتی اضافی، شاید موشک‌های پاتریوت صحبت می‌کنیم یا حتی موشک‌های دفاعی تاد.
تشدید رقابت بین ایالات‌متحده و چین برای نفوذ ژئوپلیتیکی در خاورمیانه و فراتر از آن، به عربستان سعودی اجازه می‌دهد تا از روابط با هر دو کشور به نفع ریاض استفاده کند، بدون اینکه طرفین را از خود دور کند. جردن گفت: اما سنگ بنای روابط ایالات‌متحده و عربستان- ضدیت با ایران و نگرانی در مورد تهدید بالقوه آن برای ریاض- مانع از این خواهد شد که چین به زودی سلطه ایالات‌متحده را به عنوان متحد منتخب این پادشاهی جایگزین کند.
روابط عربستان سعودی و چین
«جروزالم پست» نیز در خصوص این سفر در گزارشی می‌نویسد: احمد الفرج، استاد روابط بین‌الملل عربستانی، به مدیا لاین گفت: «سفر پیش رو، اگر انجام شود، پیامدهای بزرگی خواهد داشت، روابط چین و عربستان باثبات است. آنها هیچ لرزشی را تجربه نکرده‌اند، بلکه سالانه رشد می‌کنند، زیرا چین به دنبال هیچ نقش نظامی یا خرابکاری در منطقه نیست، بلکه بیشتر به دنبال سرمایه‌گذاری‌ها و پروژه‌های اقتصادی است و با عربستان سعودی به‌عنوان یک شریک واقعی رفتار می‌کند که مناسب کشورهای خلیج فارس است.
فرج افزود: این سفر پیام روشنی خواهد بود که عربستان سعودی متحدان راهبردی دیگری غیر از آمریکا دارد. وی خاطرنشان کرد: با توجه به ضعف کشورهای اروپایی، جنگ روسیه و اوکراین و به ویژه ضعف بی‌سابقه آمریکا و سیاست‌های داخلی و خارجی آن، جهان به سمت ساختار قدرت چندقطبی در حال حرکت است. فرج گفت: این یک فرصت واقعی برای چین است و کشورهای خاورمیانه می‌توانند از آن بهره‌برداری زیادی کنند، به ویژه اینکه چین توانست به یکی از بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده جهان تبدیل شود.
عادل عبدالله، تحلیلگر استراتژیک سعودی و کارشناس روابط بین‌الملل، به مدیا لاین گفت: «توازن قدرت جهانی در حال تغییر است، اما این ربطی به سفر رییس‌جمهور چین به ریاض ندارد.» وی گفت: «همیشه دیدارهایی بین عربستان سعودی و چین در همه سطوح وجود دارد. چین کشوری مهم و عربستان سعودی کشوری است که دارای وزن استراتژیک در منطقه، جهان و بازارهای انرژی است. ولیعهد سعودی قبلا در فوریه ۲۰۱۹ به چین سفر کرده بود و رییس‌جمهور چین نیز در ژانویه ۲۰۱۶ از عربستان سعودی دیدن کرد.
وی افزود: عربستان سعودی در آستانه پروژه‌های بزرگ‌تری است که نیاز به سرمایه‌گذاری و مشارکت با سایر کشورها دارد و همکاری‌های فنی برای مرحله بعدی بسیار مهم است. عبدالله ادامه داد: جهان نیز در آستانه تغییرات بزرگ اقتصادی قرار دارد و قطعا بحث‌های مهمی در مورد اقتصاد آینده دو کشور و چگونگی افزایش همکاری‌ها بین آنها وجود خواهد داشت.
تفاهمنامه جدید آرامکو با سینوپک
به نوشته گاردین، امضای تفاهمنامه جدید آرامکو با شرکت ملی نفت چین (سینوپک) به معنای فصل جدیدی در همکاری این شرکت با پادشاهی عربستان سعودی است. سینوپک و آرامکو در پروژه‌های مهمی چون یک جاده یک کمربند و سند ۲۰۳۰ عربستان سعودی مشارکت خواهند کرد. رییس شرکت سینوپک در ادامه افزود که مقیاس و دامنه این تفاهمنامه بسیار بزرگ است و همکاری‌های عمیق و گسترده‌ای در بخش پالایش و پتروشیمی، مهندسی، تدارکات و ساخت‌وساز، خدمات میدان‌های نفتی، فناوری‌های موردنیاز در بخش بالادستی و پایین‌دستی، جذب کربن و توسعه صنعت هیدروژن را نیز شامل می‌شود. در راستای برنامه‌های بلندمدت چین برای توسعه روابط با عربستان سعودی، ساخت یک مرکز تولیدی عظیم در پارک انرژی ملک سلمان نیز پیش‌بینی شده است.
امضای این تفاهمنامه پیش از سفر رییس‌جمهوری چین به عربستان سعودی نشان می‌دهد که دو کشور در تدارک افزایش همکاری بلندمدت در زمینه انرژی هستند و این همکاری تنها به افزایش میزان واردات نفت چین از عربستان ختم نخواهد شد. سیاست زیست‌محیطی عربستان- برنامه‌های این کشور برای کاهش انتشار کربن و توجه بیشتر به پروسه گذار انرژی در این تفاهمنامه مورد تاکید دو طرف قرار گرفته است.
منابع مالی و فناوری شرکت‌های چینی به‌ویژه در بخش تولید باتری‌ها و پانل‌های خورشیدی می‌تواند در خدمت اهداف بلندپروازانه برای افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه خورشید در تولید برق و کاهش اتکای این کشور به نفت برای تولید برق منجر شود و این خودبه‌خود باعث کاهش آلودگی هوا خواهد شد. بحران انرژی باعث شد تا بار دیگر نقش عربستان سعودی در تثبیت قیمت نفت مشخص‌تر شود، هر چند تا امروز عربستان سعودی و سایر کشورهای عمده تولیدکننده نفت در جهت منافع ملی خود سیاست متحدی را دنبال کرده‌اند و به درخواست کشورهای عمده مصرف‌کننده نفت برای افزایش ظرفیت تولید نفت جواب منفی داده‌اند.
افزایش همکاری ریاض و پکن در بعد نظامی
چین درصدد افزایش صادرات سلاح است و خاورمیانه نیز یکی از بازارهای هدف پکن برای فروش سلاح و مهمات و فناوری نظامی است. چین نقش مهمی در توسعه برنامه موشکی عربستان سعودی داشته است و در ماه‌های ابتدایی امسال ابعاد جدیدی از نقش چین در توسعه برنامه موشکی عربستان سعودی در رسانه‌ها آشکار شد. پکن در دهه گذشته به‌تدریج به فروش پهپادهای تهاجمی به عربستان سعودی اقدام کرد و قرار شد کارخانه تولید پهپاد در این کشور احداث کند.
چین در سال ۲۰۲۱ بیش از ۳۱ میلیارد دلار کالا و خدمات به عربستان سعودی صادر کرد و ریاض در سال گذشته بزرگ‌ترین تامین‌کننده نفت چین بود. در سال گذشته چین روزانه به‌طور متوسط ۷۵/۱ میلیون بشکه نفت از عربستان سعودی وارد کرد و سهم ریاض در سبد انرژی (نفت) چین در سال گذشته ۱۷درصد بود.
منابع مالی هنگفت چین شرایط را برای سرمایه‌گذاری و حضور شرکت‌های دولتی و خصوصی چین در خاورمیانه و اکثر نقاط جهان فراهم کرده است. سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی آغاز فصل جدیدی در روابط دو کشور خواهد بود. از منظر ریاض افزایش روابط دو کشور بازی برد- برد خواهد بود، چرا که نقش عربستان سعودی در امنیت انرژی چین می‌تواند افزایش یابد و همچنین منابع مالی و فناوری شرکت‌های چینی می‌توانند در پروژه‌ها و برنامه‌های بلندپروازانه عربستان سعودی نقش مهمی ایفا کنند.
لینک کوتاه :